جزیره نخلها از انقلاب ایران تا بازداشت خمینی بحرین

محمد مهدی اسلامی – اختصاصی نما- اگر قرار باشد نمونه ای از دیکتاتوری اقلیت بر اکثریت مثال زده شود، بحرین نمونه بسیار خوبی است. بحرین به پنج استان تقسیم شده و از 32 جزیره تشکیل شده ‌است. 706 کیلومتر مربع مساحت دارد که کوچک‌تر از کوچک‌ترین استان ایران است که بیش از نیمی از آن نیز بیابان است.
این کشور کوچک که به "جزیره یک میلیون نخل" نیز مشهور است اما آن قدر استراتژیک است که مورد طمع قدرتها بوده است. بحرین از قرن نوزدهم تا سال 1971 تحت‌الحمایه انگلیس قرار داشت؛ کشوری که به عدم وحدت ملی در مستعمره های خود علاقه مند بود و از این جهت حاکم غیر بومی را برای بحرین بیشتر می پسندید. حکومتی همچون حکومت خاندان آل خلیفه! این خاندان منشعب از خاندانی به نام "العتوب" از منطقه "الافلاج" در جنوب نجد در عربستان هستند که سالها در قطر سکنی گزیدند و سرانجام بحرین را در دو فاز تجاری و نظامی به تصرف خود درآوردند.
به گزارش نما پادشاهان بحرین از قدیم به دلیل اینکه اکثریت مردم این کشور را شیعیان تشکیل می دهند و خاندان سلطنتی اهل تسنن هستند، سعی می کنند با انتقال شهروندان دیگر کشورهای سنی مذهب و دادن شناسنامه بحرینی به آنها ، نسبت جمعیت شیعیان به اهل سنت بحرین را کاهش دهند اما همچنان اکثریت این کشور شیعه است که این میزان، در اطلس جهانی 75 درصد کل جمعیت برآورده شده است. اما با اتخاذ سیاست های تبعیض آمیز بیش تر این شیعیان، دور از مناطق شهری و در فقر به سر می برند و جز عده ی معدودی که توانسته اند با کسب برخی پست های دولتی، به وضعیت مطلوب اقتصادی دست یابند، بقیه در وضعیت نابسامانی به سر می برند.
اکثریت پیروان شیعه، به طور سنتی به ماهی گیری و حرفه های کشاورزی مشغول اند و در نواحی ساحلی و دورافتاده زندگی می کنند. تنها در دهه های اخیر، عده ای از آنان در منامه و المحرّق و تأسیسات نفتی سیترا و الاولی به صفوف کارگری پیوسته اند.
این گونه محرومیت های تحمیلی، به همراه موج اصلاح طلبی که در خلیج فارس در دهه های اخیر رخ داده، این گروه ها را نیز به شورش و اعتراض وا داشته است.
اولین زورآزمایی اکثریت محروم با حکومت، در تابستان 1358 و با انرژی ایجاد شده از انقلاب اسلامی ایران میان مستضعفان جهان رخ داد. تظاهراتی کم نظیر از سوی شیعیان بحرین در بازار قدیمی منامه انجام شد که با عکس العمل شدید دولت مواجه شد. همگی موثرین به اتهام «مأمور نفوذی ایران بودن» بازداشت شدند، مورد شکنجه و آزار قرار گرفتند و سرانجام تبعید شدند؛ دوماه بعد "هادی مدرسی" یکی از روحانیون موثر از بحرین اخراج شد. این اعتراض ها اما آرام نگشت.
در اردیبهشت ماه 1359 به دنبال بازداشت و اعدام شهید آیت الله سید محمد باقر صدر رهبر مذهبی شیعیان عراق، شیعیان در منامه پایتخت بحرین دست به تظاهرات زدند. پلیس جمعیت تظاهر کنندگان را متفرق و عده‌ای از آنها را بازداشت کرد. یکی بازداشت شدگان در اثر شکنجه پلیس چند روز بعد در گذشت. این واقعه به نوبه خود باعث بروز چندین تظاهرات دیگر گردید که به "شهادت" برخی از شرکت کندگان شیعه منجر شد. این امر رهبران جبهه آزادی‌بخش اسلامی بحرین را به این نتیجه رساند که تظاهرات مردمی هرگز به سرنگونی رژیم منجر نمی‌شود؛‌ بنابراین به روش‌های تندتر متوسل شدند. اقداماتی که ‌بهانه لازم را به حکومت برای تشدید اقدامات سرکوبگرانه داد. چنانکه دهم دیماه 1360 مقامات بحرین اعلام کردند توطئه‌ای را که علیه رژیم حاکم پی‌ ریزی شده بود سرکوب و ده‌ها تن را که در این توطئه مشارکت داشته‌اند، بازداشت کرده‌اند. ادعا می شد در این عملیات حجم زیادی سلاح کشف شده و قرار بوده است 5 هاورکرافت از ایران تسلیحات برای بحرین ببرد. گروه‌های اپوزیسیون رادیکال شیعه در خلیج فارس که از پشتیبانی مردمی و رهبری پویا و اصیل محروم بودند، تماما به حمایت خارجی متکی باقی ماند و ایران مطابق با ضروریات استراتژی منطقه‌ای خود از آنها حمایت می‌کرد اما افسوس که هدایت آنها در دست نهضت های آزادیبخشی بود که جریان انحرافی مهدی هاشمی با اتکای به منتظری بر آن حلقه زده بود.
از این تاریخ فشارها و خفقان بر شیعیان بحرین فزونی یافت؛ پیامدهای جریان منتظری، پایان دفاع مقدس و تغییر معادلات منطقه ای مدتی موجب کاسته شدن از قیامها شد. خردادماه 1373 بار دیگر بحرین شاهد آغاز قیام مردم بود؛ قیامی که فراگیرتر بود و تغییر شکل داده بود. این اعتراضات تا دو سال طول کشید و با شکست کودتا در خرداد ماه 1375 افول کرد. دولت بحرین با خنثی نمودن این کودتا و دستگیری 44 تن از معارضین بحرینی، ‌این کودتا را به ایران نسبت داد و تبلیغات سیاسی شدیدی را علیه دولت ایران آغاز کرد. روابط به شدت تیره شد، طرفین سفرای خود را فرا خواندند و سطح روابط به کاردار تنزل پیدا کرد.
روابط شیعیان و حکومت همچنان پرتنش پیش رفت تا با مرگ عیسی بن سلمان آل خلیفه در بهار 1378 ؛ فرزند او حمد بن عیسی آل خلیفه به قدرت رسید. او تلاش کرد با برخی اصلاحات قدرت خود را مستحکم کند. از جمله آزادی تعدادی از زندانیان سیاسی، انحلال دادگاههای امنیتی و آزادی احزاب سیاسی بصورت محدود، تغییر نام کشور از امیر نشین به پادشاهی مشروطه و ... اما او نیز به چارچوب ضد شیعی اسلاف خودپایبند ماند.
این تغییر سبب احساس نیاز شیعیان به رهبری محبوب و کاریزماتیک بود. با آزادی های نسبی پدید آمده شیعیان از شیخ عیسی قاسم تقاضای بازگشت به وطن کردند. او متولد سال 1317 در منطقه دراز بحرین و از شاگردان مشهور شهید صدر است. دبیرستان را در منامه به پایان برد و شب‌ها برای تحصیل دین به درس «شیخ عبدالحسین حلی» در «نعیم» می‌رفت. در سال 1341 عازم حوزه نجف شد و پس از آن مدتی در حوزه علمیه قم تحصیل کرد. اواخر سال 1379 به بحرین بازگشت و به انسجام شیعیان کمک شایانی کرد.
شیخ عیسی از جمله کسانی بود که پس از استقلال بحرین از ایران در سال 1350 به اصرار مردم از عراق به بحرین بازگشت و به نقش آفرینی در تدوین قانون اساسی بحرین پرداخت. وی همچنین با رای مردم بحرین به مجلس موسسان راه پیدا کرد و همزمان در مجلس ملی این کشور نیز برگزیده و رییس هیئت دینی آن شد و تا زمان انحلال عضو آن بود. وی همچنین «جمعیت بیداری اسلامی» را در در اوایل دهه 50 شمسی تشکیل داد . در سال 1375 دولت بحرین او را متهم به نقش داشتن در کودتا و همکاری با حزب‌الله بحرین محکوم کرد، لکن عموم مردم با توجه به جاافتادگی او در میان بحرینیان و اعتقادش به ولایت فقیه، این اتهام را توطئهٔ آل‌خلیفه دانستند.
اما نام وی بیش از هر زمان پس از قیام مردم بحرین که به انقلاب 14 فوریه معروف شد به عنوان رهبر این قیام مردمی شنیده شد و او دور جدیدی از فعالیت های خود را علیه رژیم آل خلیفه و راهنمایی مردم برای پیروزی آغاز کرد. حضور وی به عنوان یک رهبر دینی باعث شد تا قیام مردم بحرین دچار مشکلات دیگر کشورهای متأثر از بیداری اسلامی نگردد. از دو سال قبل که پلیس بحرین با تظاهرکنندگان برخورد شدید کرد، متقابلا تظاهرات مردم شدیدتر شد .
در جریان این قیام، وزارت دادگستری بحرین نامه‌ای توهین‌آمیز علیه وی منتشر کرد که منجر به حمایت گسترده از وی شد و در سارسر بحرین ۴ شهریور ۱۳۹۰ نماز جمعه را تعطیل کردند تا تنها نماز شیخ قاسم برگزار شود.
پز از آن که حمد بن عیسی آل خلیفه شاه بحرین مخالفانش را اندک خواند، به دعوت شیخ عیسی قاسم تظاهراتی با عنوان «لبیک یا بحرین» با حضور بیش از نیم‌ملیون نفر در منامه برگذار شد.
این تظاهرات بزرگ‌ترین تجمع تاریخ کشور بحرین بود و یکی از بزرگترین راهپیمایی های جهان بود که بیش از ۵۰٪ بحرینیان در آن حضور داشتند و برای نخستین بار خود شیخ عیسی قاسم در تظاهرات شرکت کرد. این راهپیمایی را رسانه ها «همه‌پرسی» خواندند.
حتی حضور ارتش عربستان سعودی با هماهنگی حمد بن عیسی به بهانه جلوگیری از نفوذ ایران و سرکوب خونین اعتراضات مردم این قیام را سرد نکرد. جالب آنکه ایالات متحده آمریکا در مورد سرکوب اعتراضات بحرین همچنان سکوت اختیار کرده است.
شیخ عیسی همچنان کابوس آل خلیفه است به ویژه آنکه ایده همه پرسی اخیر سبب شد میزان محبوبیت وی شکل دموکراتیک تر بگیرد. اقدامی که تلاش پادشاهی بحرین برای نمایش دموکراسی را به چالش کشید و سبب شد تا حاکمیت اقدامی غیرمنطقی از خود بروز دهد. بازداشت شیخ عیسی به عقیده بسیاری از مفسران سیاسی می تواند حکم تیر خلاص به پایه های حکومت لرزان حمد را شلیک نماید. مردی که شیعیان او را نمادی از امام خمینی در کشور خود می دانند.