شهید مهدی عراقی یکی از طرفداران و هواداران انقلاب اسلامی و امام خمینی است که از متن توده مردم برآمد و به دلیل وفاداری مخلصانهاش به آرمانهای انقلاب اسلامی، در زمره معتمدان و نزدیکان به امام راحل قرار گرفت، تا جایی که امام او را برادر و فرزند خود خواند و در شأنش گفت: «او میبایست شهید میشد. برای او مردن در رختخواب کوچک بود.»
بعد از قیام امام خمینی در اوایل دههی 1340 شهید عراقی با قبول مرجعیت دینی و سیاسی امام خمینی با کوله باری از تجربه مبارزهی سیاسی و نظامی در خدمت امام و آرمانهای او قرار گرفت و در بنیانگذاری هیئتهای مؤتلفهی اسلامی به عنوان بازوی اجرایی نهضت امام نقش چشمگیری ایفا کرد. نقش عراقی در شکلگیری و تداوم انقلاب کمنظیر بود. او در کلیهی تظاهرات و راهپیماییهای سرنوشتسازِ دوران نهضت و انقلاب نقش کلیدی داشت و از توان بسیج فوق العادهای برخوردار بود.
به طوری که در تظاهرات عاشورای 1342 و قیام 15 خرداد همان سال، که نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب میشود توانست در تهییج مردم و بالاخص بازار برای اعتراض به دستگیری امام خمینی و مدیریت قیام نقش مؤثری ایفا کند. شاه که پس از تبعید امام خمینی به ترکیه احساس میکرد تمامی موانع را از سر راه برداشته و کسی را توان مقابله با او نیست، عراقی و دیگر اعضای مؤتلفه با تشکیل شاخه نظامی هیئتهای مؤتلفه حسنعلی منصور را اعدام انقلابی کردند.
بعد از اعدام انقلابی حسنعلی منصور حاج مهدی عراقی به همراه سایر اعضای مؤتلفه اسلامی دستگیر شد. در اول فروردین سال 1344 پروندهی متهمین اعدام انقلابی منصور از دادگستری به دادگاه نظامی اعاده شد و محاکمه اعضای مؤتلفه آغاز شد. پس از یک ماه بررسی پروندهی ترور منصور، دادگاه نظامی حکم مجازات اعدام را برای حاج صادق امانی و سه نفر از همرزمانش محمد بخارایی، مرتضی نیکنژاد و رضا صفار هرندی صادر کرد. در این دادگاه شش نفر به حبس ابد و سه نفر هم از پنج تا پانزده سال به زندان محکوم شدند. محکومین قتل منصور در بیستم اردیبهشت 1344 تقاضای تجدید نظر کردند اما در دادگاه تجدید نظر دادستانها بسیار سختگیرتر و خشنتر بودند و حتی به وکلا اجازهی دفاع از متهمین نیز داده نشد. در سیزدهم اردیبهشت 1344 دادگاه رأی خود را صادر کرد. غیر از چهار نفرِ دادگاه بدوی، حاج مهدی عراقی و هاشم امانی نیز به اعدام محکوم شدند. امام خمینی که در این زمان در تبعید ترکیه به سر میبرد، به شدت از حکم اعضای مؤتلفه و از اینکه اقدامی برای نجات آنها صورت نگرفته ناراحت بودند و به کسانی که برای ملاقات ایشان به ترکیه میآمدند، اینگونه اعتراض میکردند: «... چرا اینجا آمدهاید. اگر شما راست میگویید بروید و اقدام کنید برای نجات این بچهها. اینها کسانی هستند که من از نزدیک با آنها آشنایی داشتهام، خلاصه اگر سکوت بکنید جرمی که آنها کردهاند و جنایاتی که آنها کردهاند، شما هم شریک هستید.» در نهایت با تلاشهای برخی از روحانیون در قم کار به مداخله برخی از مراجع دینی و روحانیون بلند پایه نیز کشیده شد و مهدی عراقی و هاشم امانی با یک درجه تخفیف، به حبس ابد محکوم شدند.
در بیستم خرداد 1344 یعنی یک هفته قبل از اعدام حاج صادق امانی و هم رزمانش، عراقی هم جزو محکومین به اعدام بود. از اینرو در کنار سایر همرزمان محکوم به اعدام اقدام به نگارش وداعنامههایی خطاب به پدر، مادر، برادر، خواهر، فرزندان و همسر خود کرد. در ادامه این یادداشت ضمن ارائه تصویر وداعنامههای حاج مهدی عراقی به همسر و خواهر خود به تحلیل محتوایی این وداعنامهها میپردازیم:
2-با مطالعهی این وداعنامهها میتوان فهمید که تواضع و فروتنی از خصوصیات شخصیتی شهید مهدی عراقی است. دکتر ابراهیم یزدی که البته از طیف مهدی عراقی و همقطارانش نبود دربارهی ایشان میگوید: «حاج مهدی عراقی آدم فهمیده، خالص، بی تکلف و بی توقع بود و از طرفی مردی بسیار اُفتاده، متواضع و فوقالعاده هم مورد علاقهی امام خمینی بود.»
3-ادب و نزاکت و آرامش و طمأنینه روحی خاص علیرغم آگاهی از حکم اعدام از ویژگیهای شخصیتی شهید عراقی است که با مطالعه این وداعنامهها به دست میآید.
4-ایمان و اعتقاد راسخ به خداوند متعال و تبعیت و حرکت در مسیر دستورات و فرامین الهی از دیگر ویژگیهای ایشان است که در این یادداشتها تبلور یافته است.
5-این وداعنامهها نشان میدهد هدف عراقی در فعالیتهای مبارزاتی و سیاسی و مذهبی همچون مراد و رهبر خود امام خمینی عمل به تکلیف و وظیفه بود. عراقی در عمل به تکلیف و وظیفه، یقین و قاطعیت داشت. از نظر شهید عراقی در مبارزات سیاسی، هدف وسیله را توجیه نمیکرد. به طوری که به شدت پایبند به شریعت بود و از خواهر خواهش دارد تا از فرزندانش بخواهد «که به هیچ وجه از راه حق منحرف نشوند و حقیقت را برای حقیقت بجویند.»
6-استقبال از شهادت و مرگ سرخ، عدم پشیمانی از همراهی با نهضت امام خمینی و باور به حقانیت اهداف قیام از دیگر مسائلی که با مطالعه این وداعنامهها به دست میآید. او از همسر خود میخواهد تا فرزندانش را با اهداف پدر که همان اهداف قیام حسینی و قیام بر علیه تبعیض و ظلم و ستم است آشنا و همراه کند و با مبادی اسلام و قرآن آشنا سازد. هنگامی که حاج صادق امانی و همرزمانش محکوم به اعدام شدند، مهدی عراقی ناراحتی خود را به امانی و دیگر اعضای مؤتلفه که محکوم به اعدام شدهاند و توفیق شهادت یافتهاند، اینگونه ابراز میکند:
«... در این مسافرتی که بنایش را گذاشتیم و امید داشتیم که تا آخرین منزلگاه در این سفر با هم باشیم، ولی چون من و یرادرم هاشم لیاقت این را نداشتیم در این سفر همراه شما باشیم، در هر حال شما هستید که گوی سبقت را از ما ربودید. این است که من به نوبهی خودم متأثرم و متأسفم که چرا این لیاقت در من نبود که در این حرکت حداقل به دنبال شما باشم و دنبالرو شما باشم... »
7-در پایان آنچه دربارهی محتوای این وداعنامهها مهم است جایگاه قرآن و اهداف قیام حسینی و تأثیر آنها بر خط فکری حاج مهدی عراقی است. به طوریکه میتوان اذعان داشت بنیان فکری شهید مهدی عراقی بر اساس قرآن و ماهیت قیام حسینی استوار بود. از اینرو انتقال مفاهیم نهضت حسینی و زینبی را به فرزندان خود بسیار ضروری میدانست.