نسخه چاپی

نشانه‎یابی در وداع‎نامه‎های شهید عراقی

مجتبی سلطانی احمدی

شهید مهدی عراقی یکی از طرفداران و هواداران انقلاب اسلامی و امام خمینی است که از متن توده مردم برآمد و به دلیل وفاداری مخلصانه‎اش به آرمان‎های انقلاب اسلامی، در زمره معتمدان و نزدیکان به امام راحل قرار گرفت، تا جایی که امام او را برادر و فرزند خود خواند و در شأنش گفت: «او می‎بایست شهید می‎شد. برای او مردن در رخت‎خواب کوچک بود.»

بعد از قیام امام خمینی در اوایل دهه‎ی 1340 شهید عراقی با قبول مرجعیت دینی و سیاسی امام خمینی با کوله باری از تجربه مبارزه‎ی سیاسی و نظامی در خدمت امام و آرمان‎های او قرار گرفت و در بنیان‎گذاری هیئت‎های مؤتلفه‎ی اسلامی به عنوان بازوی اجرایی نهضت امام نقش چشم‎گیری ایفا کرد. نقش عراقی در شکل‎گیری و تداوم انقلاب کم‎نظیر بود. او در کلیه‎ی تظاهرات و راهپیمایی‎های سرنوشت‎سازِ دوران نهضت و انقلاب نقش کلیدی داشت و از توان بسیج فوق العاده‎ای برخوردار بود.

به طوری که در تظاهرات عاشورای 1342 و قیام 15 خرداد همان سال، که نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب می‎شود توانست در تهییج مردم و بالاخص بازار برای اعتراض به دستگیری امام خمینی و مدیریت قیام نقش مؤثری ایفا کند. شاه که پس از تبعید امام خمینی به ترکیه احساس می‎کرد تمامی موانع را از سر راه برداشته و کسی را توان مقابله با او نیست، عراقی و دیگر اعضای مؤتلفه با تشکیل شاخه‎ نظامی هیئت‎های مؤتلفه حسنعلی منصور را اعدام انقلابی کردند.

بعد از اعدام انقلابی حسنعلی منصور حاج مهدی عراقی به همراه سایر اعضای مؤتلفه اسلامی دستگیر شد. در اول فروردین سال 1344 پرونده‎ی متهمین اعدام انقلابی منصور از دادگستری به دادگاه نظامی اعاده شد و محاکمه‎ اعضای مؤتلفه آغاز شد. پس از یک ماه بررسی پرونده‎ی ترور منصور، دادگاه نظامی حکم مجازات اعدام را برای حاج صادق امانی و سه نفر از هم‎رزمانش محمد بخارایی، مرتضی نیک‎نژاد و رضا صفار هرندی صادر کرد. در این دادگاه شش نفر به حبس ابد و سه نفر هم از پنج تا پانزده سال به زندان محکوم شدند. محکومین قتل منصور در بیستم اردیبهشت 1344 تقاضای تجدید نظر کردند اما در دادگاه تجدید نظر دادستان‎ها بسیار سخت‎گیرتر و خشن‎تر بودند و حتی به وکلا اجازه‎ی دفاع از متهمین نیز داده نشد. در سیزدهم اردیبهشت 1344 دادگاه رأی خود را صادر کرد. غیر از چهار نفرِ دادگاه بدوی، حاج مهدی عراقی و هاشم امانی نیز به اعدام محکوم شدند. امام خمینی که در این زمان در تبعید ترکیه به سر می‎برد، به شدت از حکم اعضای مؤتلفه و از این‎که اقدامی برای نجات آن‎ها صورت نگرفته ناراحت بودند و به کسانی که برای ملاقات ایشان به ترکیه می‎آمدند، این‎گونه اعتراض می‎کردند: «... چرا این‎جا آمده‎اید. اگر شما راست می‎گویید بروید و اقدام کنید برای نجات این بچه‎ها. این‎ها کسانی هستند که من از نزدیک با آن‎ها آشنایی داشته‎ام، خلاصه اگر سکوت بکنید جرمی که آن‎ها کرده‎اند و جنایاتی که آن‎ها کرده‎اند، شما هم شریک هستید.» در نهایت با تلاش‎های برخی از روحانیون در قم کار به مداخله برخی از مراجع دینی و روحانیون بلند پایه نیز کشیده شد و مهدی عراقی و هاشم امانی با یک درجه تخفیف، به حبس ابد محکوم شدند.

در بیستم خرداد 1344 یعنی یک هفته قبل از اعدام حاج صادق امانی و هم ‎رزمانش، عراقی هم جزو محکومین به اعدام بود. از این‎رو در کنار سایر هم‎رزمان محکوم به اعدام اقدام به نگارش وداع‎نامه‎هایی خطاب به پدر، مادر، برادر، خواهر، فرزندان و همسر خود کرد. در ادامه این یادداشت ضمن ارائه تصویر وداع‎نامه‎های حاج مهدی عراقی به همسر و خواهر خود به تحلیل محتوایی این وداع‎نامه‎ها می‎پردازیم:




7.jpg

8.jpg

9.jpg

 1-نگارش وداع‎نامه‎های متعدد نشان‎گر توجه او به اصل صله‎ی ارحام و بیان‎گر حُسن سلوک او در درون خانواده است. امری که همسرش سرکار خانم عصمت ایجادی در بیان خاطراتش بر آن صحه می‎گذارد.در وداع‎نامه شهید عراقی خطاب به خواهرش انتقال مفهوم محبت به فرزندانش کلید واژه‎ای اساسی است.

2-با مطالعه‎ی این وداع‎نامه‎ها می‎توان فهمید که تواضع و فروتنی از خصوصیات شخصیتی شهید مهدی عراقی است. دکتر ابراهیم یزدی که البته از طیف مهدی عراقی و هم‎قطارانش نبود درباره‎ی ایشان می‎گوید: «حاج مهدی عراقی آدم فهمیده، خالص، بی تکلف و بی توقع بود و از طرفی مردی بسیار اُفتاده، متواضع و فوق‎العاده هم مورد علاقه‎ی امام خمینی بود.»

3-ادب و نزاکت و آرامش و طمأنینه‎ روحی خاص علی‎رغم آگاهی از حکم اعدام از ویژگی‎های شخصیتی شهید عراقی است که با مطالعه این وداعنامه‎ها به دست می‎آید.

4-ایمان و اعتقاد راسخ به خداوند متعال و تبعیت و حرکت در مسیر دستورات و فرامین الهی از دیگر ویژگی‎های ایشان است که در این یادداشت‎ها تبلور یافته است.

5-این وداع‎نامه‎ها نشان می‎دهد هدف عراقی در فعالیت‎های مبارزاتی و سیاسی و مذهبی همچون مراد و رهبر خود امام خمینی عمل به تکلیف و وظیفه بود. عراقی در عمل به تکلیف و وظیفه، یقین و قاطعیت داشت. از نظر شهید عراقی در مبارزات سیاسی، هدف وسیله را توجیه نمی‎کرد. به طوری که به شدت پایبند به شریعت بود و از خواهر خواهش دارد تا از فرزندانش بخواهد «که به هیچ وجه از راه حق منحرف نشوند و حقیقت را برای حقیقت بجویند.»

6-استقبال از شهادت و مرگ سرخ، عدم پشیمانی از همراهی با نهضت امام خمینی و باور به حقانیت اهداف قیام از دیگر مسائلی که با مطالعه این وداع‎نامه‎ها به دست می‎آید. او از همسر خود می‎خواهد تا فرزندانش را با اهداف پدر که همان اهداف قیام حسینی و قیام بر علیه تبعیض و ظلم و ستم است آشنا و همراه کند و با مبادی اسلام و قرآن آشنا سازد. هنگامی که حاج صادق امانی و هم‎رزمانش محکوم به اعدام شدند، مهدی عراقی ناراحتی خود را به امانی و دیگر اعضای مؤتلفه که محکوم به اعدام شده‎اند و توفیق شهادت یافته‎اند، این‎گونه ابراز می‎کند:

«... در این مسافرتی که بنایش را گذاشتیم و امید داشتیم که تا آخرین منزلگاه در این سفر با هم باشیم، ولی چون من و یرادرم هاشم لیاقت این را نداشتیم در این سفر همراه شما باشیم، در هر حال شما هستید که گوی سبقت را از ما ربودید. این است که من به نوبه‎ی خودم متأثرم و متأسفم که چرا این لیاقت در من نبود که در این حرکت حداقل به دنبال شما باشم و دنبال‎رو شما باشم... »

7-در پایان آن‎چه درباره‎ی محتوای این وداع‎نامه‎ها مهم است جایگاه قرآن و اهداف قیام حسینی و تأثیر آن‎ها بر خط فکری حاج مهدی عراقی است. به طوری‎که می‎توان اذعان داشت بنیان فکری شهید مهدی عراقی بر اساس قرآن و ماهیت قیام حسینی استوار بود. از این‎رو انتقال مفاهیم نهضت حسینی و زینبی را به فرزندان خود بسیار ضروری می‎دانست.

۱۳۹۵/۶/۴

اخبار مرتبط
نظرات کاربران
نام :
پست الکترونیک:
نظر شما:
کد امنیتی:
 

آخرین اخبار...