بی مهری دولت به بزرگترین طرح عمرانی

به گزارش نما به نقل از افکارنیوز،یکی از طرح های اساسی و بزرگ چند سال گذشته و در واقع چند دهه گذشته، طرح مسکن مهر است که توسط دولت های نهم و دهم اجرا شد. در شرایطی که مسئله مسکن از مهم ترین چالش های جامعه محسوب می شد و دولت با تفاوت اساسی بین میزان عرضه و تقاضا در این حوزه مواجه بود، طرح مسکن مهر موجب شد تا دولت بتواند تا حد قابل توجهی بر این چالش فائق آید. هرچند ساخت انبوه مسکن مهر و ارائه آن با قیمیت پایین به متقاضیان توسط دولت قبلی موجب نشد تا مسئله مسکن به طور کامل حل و فصل شود، اما این طرح تاثیر بسیار زیادی در حل این مسئله داشت و موجب شد تا اقشاری که امکان خرید مسکن در حالت عادی برای شان تقریبا غیرممکن بود، از مسکن بهره مند شوند. مسکن مهر که از بزرگترین و موفق ترین طرح های دولت قبلی محسوب می شود، با پایان عمر دولت دهم، با سرنوشت عجیبی مواجه شد؛ دولت یازدهم نه تنها اراده ای برای ادامه طرح مسکن مهر ندارد که حتی دولت مردان آشکارا از عدم اعتقاد به این طرح سخن گفتند و به طور گسترده این طرح را مورد هجمه قرار دادند.

واقعیت طرح مسکن مهر

آمار مربوط به مسکن مهر نشان می دهد که در دولت های نهم و دهم بیش از چهار میلیون واحد شهری و روستایی در قالب مسکن مهر ساخته شده است. آمار تعداد واحدهای مسکونی در مقایسه با تعداد خانوارها نشان می دهد، در آغاز دولت نهم بیش از یک و نیم میلیون کمبود مسکن نسبت به خانواده های موجود وجود داشته است، در حالی که در پایان سال 92 این تعداد تقریبا برابر می شود؛ یعنی تعداد خانوادها با تعداد واحدهای مسکونی برابری می کند. در واقع در طول این سال ها بیش از 6 میلیون مسکن ساخته شده است که از این تعداد 4 میلیون آن مربوط به مسکن مهر است.

علاوه بر این، طرح مسکن مهر در زمینه اشتغال زایی نیز تاثیر بسزایی داشته است. بعد از بخش کشاورزی، حوزه مسکن اشتغال زا ترین بخش اقتصادی با تجربیات جهانی است؛ با توجه به اینکه ساخت هر ۵۲ متر در هر سال یک شغل ایجاد می‌کند، با احتساب ساخت ۴ میلیون واحد مسکن مهر در دولت های نهم و دهم، به‌طور متوسط سالانه یک میلیون دویست هزار شغل در کشور ایجاد کرده است و سهم بسزایی در اشتغال زایی داشته است.

همچنین از مهمترین معیارهای مسکن مهر، ساخت مسکن برای متقاضیان واقعی مسکن بوده است؛ در گذشته زمین و تسهیلات بانکی به انبوه ساز داده می‌شد و فرد یا شرکت مزبور پس از ساخت، واحدها را خودسرانه و بدون هیچگونه نظارتی با قیمت هایی به بازار سرازیر می کرد که متقاضیان واقعی واحدها، عملاً از دسترسی به واحد مطلوب خود ناامید بودند؛ اما مسکن مهر با حذف واسطه‌های مالکیتی، انبوه سازان را در حد یک پیمانکار قلمداد کرده و تسهیلات و زمین را به اسم و مالکیت متقاضیان برای ساخت به انبوه سازان سپرد.

همین موضوع در کنار زمین رایگان، باعث شد متقاضیانی که عمدتاً در دهک های ۱ تا ۷ درامدی به‌شمار می‌آمدند تنها با پرداخت ۴۰% هزینه ساخت، صاحب مسکن شوند و مسکن‌های مهر، واحدهای مسکونی را از یک کالای سرمایه و قابل سوداگری به یک کالای مصرفی خانوار تبدیل کرد. این مقوله یکی از اصلی ترین نقاط قوت طرح مسکن مهر محسوب می شود که به واسطة آن موجب شد تا کسانی که کمترین احتمال برای خانه دار شدن را می دادند، صاحب مسکن شوند.

فراز و فرودهای مسکن مهر در دولت یازدهم

مسکن مهر هرچند از طرح های موفق دولت قبلی محسوب می شود و این طرح موجب خانه دار شدن اقشار کم درآمد شد، اما نوع مواجهه دولت یازدهم با این طرح نشان داد که این دولت هیچ اعتقادی طرح مسکن مهر ندارد.

عباس آخوندی هنگام کسب رای اعتماد از مجلس اعلام کرد که هیچ گاه مخالف طرح مسکن مهر نیست و صرفاً انتقاداتی به آن دارد، اما آنگاه که به وزارت رسید به شدت به این طرح حمله کرد و آن را عامل 40 درصد تورم دانست که واکنش های نمایندگان مجلس و کارشناسان را همراه داشت. به طوری که عضو کمیسیون عمران طرح مسکن مهر را عاملی برای رفع یکی از نیازهای اساسی مردم دانست و در واکنش به آخوندی اظهار داشت: «ممکن است این طرح 2 الی 3 درصد تورم‌زایی داشته ولی تورم 50 درصدی ممکن نیست و تورم 2 تا 3 درصدی هم به این دلیل رخ داده که در برخی موارد افرادی از تسهیلات مسکن مهر استفاده کردند که دارای خانه بودند و هدف از داشتن مسکن مهر برای آنان فقط خرید و فروش بود.»

در ادامه آخوندی هرچند وعده تکمیل واحدهای باقی مانده مسکن مهر را داد، اما وی اوایل آبان ماه سال 92 دستور توقف مسکن مهر را صادر کرد: «مسکن مهر به ظاهر به نفع مردم است اما در واقع این پروژه برای گرفتار کردن هم دولت های آینده است و هم مردم. خیلی طرح جالبی نبوده است که گفته می شود که آیا متوقف می شود یا نه چرا که باید متوقف شود. این طرحی نیست که خیلی مناسب باشد و فکر کنید باید ادامه یابد.»

وزیر راه و شهرسازی در حالی خبر از توقف این طرح داد که طرح جایگزینی برای مسکن مهر از سوی وی ارائه نشد و فقط به طور کلی از طرح مسکن اجتماعی سخن می گفت. با این وجود ارائه مسکن ارزان قیمت از برنامه‌های اصلی دکتر روحانی بود و در برنامه‌های انتخاباتی خود بر آن تاکید کرده بود. البته این تصمیم آخوندی نیز با واکنش نمایندگان مجلس مواجه شد. عضو هیئت رییسه کمیسیون عمران مجلس: «طرح مسکن مهر را نمی‌توان به طور کامل از ریشه قطع کرد، هرچند در پروژه مسکن مهر ابهامات و ایراداتی وارد است اما اینکه از اساس و ریشه چنین طرحی را قلع و قمع کنند، قابل قبول نیست.»

آخوندی از سوی دیگر بانک مسکن را عامل طرح مسکن مهر و به قول وی ورشکستگی این طرح دانست که با واکنش رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد مواجه شد: «یک سوم کل واحدهای مسکونی موجود در کشور از منابع بانک مسکن استفاده کرده‌اند، این بانک به لحاظ صورت‌های مالی جز بهترین بانک‌های کشور بوده و برخلاف همه بانک‌های دولتی و خصوصی که با مشکلات مالی روبرو بوده‌اند، بانک مسکن سودآوری قابل توجهی داشته و همچنین از نظر مطالبات معوق نیز کمترین حجم را نسبت به سایر بانک‌ها به خود اختصاص داده است.» همین اظهارات موجب شد که آخوندی نیز سخنان خود را در رابطه با بانک مسکن پس بگیرد: «بانک مسکن در سال‌های پیش و پس از انقلاب همواره کارکردهای خوب و مثبتی داشته و همواره توانسته است با بنیان‌های خوبی که دارد، نقش موثری در خانه‌دار کردن مردم ایفا کند. با وجود رخداد بحران مسکن مهر برای بانک مسکن، قطعا بانک مسکن از این بحران با موفقیت عبور کرده و بانک قابل اتکایی خواهد بود. بانک مسکن وضعیت خوبی دارد و طبق گفته وزیر اقتصاد، این بانک در زمره سودآورترین بانک‌هاست.»

افزایش قیمت مسکن مهر نیز از جمله مسائلی بود که سال گذشته متقاضیان با آن مواجه شدند. همچنین در شرایطی که نیکزاد وزیر سابق راه و شهرسازی دستور 20 ساله شدن پرداخت اقساط مسکن مهر را برای تسهیل در بازپرداخت اقساط داده بود، آخوندی با لغو این مصوبه اظهار داشت: «بازپرداخت اقساط تسهیلات مسکن مهر همان ۱۵ساله است و دولت حق ندارد برای بانک مرکزی تعیین تکلیف کند.» البته بعد از این اظهارات آخوندی، قائم مقام وی خیلی زود سخنان وی را تکذیب کرد و اعلام داشت: «20 ساله شدن بازپرداخت وام مسکن مهر که در دولت دهم از طرف هیات دولت ابلاغ شده بود به قوت خود باقی است و مصوبه ‌جدید در این خصوص نداشته ایم.» در نهایت در شرایطی که اوایل زمستان سال گذشته مصوبه مذکور لغو شد، اما یک ماه بعد رئیس جمهور دستور اجرای آن را داد و قائم مقام وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: «در ماه‌های گذشته به مدت بازپرداخت تسهیلات بانکی اعتراض داشتیم که با تاکید رئیس جمهور بر انجام تعهدات دولت گذشته در حوزه مسکن مهر و پیگیری وزیر راه و شهرسازی موضوع بازپرداخت تسهیلات از 15 سال به 20 با در نظر گرفتن دوران مشارکت برای متقاضیانی که هنوز دفترچه اقساط خود را دریافت نکرده‌اند، مصوب شد.»

بی توجهی دولت یازدهم به مسکن مهر تا جایی پیش رفت که رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هئیت دولت نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و از دولت مردان خواستند نسبت به این مقوله توجه لازم را داشته باشند: «اگر احتمالاً با اصل طرح مسکن مهر و یا نحوه تزریق اعتبارهای بانکی به آن مخالفتی وجود دارد، اما این را هم بدانیم که اکنون چند میلیون نفر چشم‌انتظار تکمیل مسکن مهر هستند و باید این کار به‌ طور جدی پیگیری شود و به اتمام برسد.»

دولت هرچند ادعا کرده است تعهدات دولت قبل را انجام خواهد داد و بر همین اساس تمامی طرح‌های قبلی از جمله مسکن مهر به پایان می رسد، اما بی توجهی به مسکن مهر چیزی نیست که بشود آن را انکار کرد. به طوری که پرداختی های طرح مسکن مهر توسط بانک مسکن به پیمانکاران، در پنج ماه نخست سال 93 در مقایسه با پنج ماه نخست سال 92 نزدیک به 70 درصد کاهش داشته است. در مجموع آنچه در بیش از یک سال گذشته از دولت یازدهم مشخص است، اینکه این دولت اعتقادی به مسکن مهر ندارد و مکرر این طرح را مورد هجمه قرار داده است.

نتیجه گیری

ضعف مدیریتی در وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم عامل اصلی کندی و توقف پروژه‌های مسکن مهر و اعتراضات روزافزون مردم شده است. معتقد است نگاهی به عملکرد دولت یازدهم در یک سال اخیر در حوزه مسکن نشان می‌دهد متأسفانه دولتمردان کابینه روحانی تمام توجه خود را به تقبیح طرح مسکن مهر و مقصر جلوه دادن این طرح در مشکلات اقتصادی کشور معطوف کردند. اظهارات دولتمردان از رئیس جمهور گرفته تا وزرا و معاونانش علیه مسکن مهر، گاه آن‌ قدر افراطی بود که به راحتی می‌شد نگاه افراطی را در این مواضع دید. متأسفانه مسئولان دولت یازدهم، سال نخست فعالیت خود را به حمله به مسکن مهر گذراندند بدون آن‌که طرح جایگزینی ارائه کنند.

به نظر می رسد هجمه ها علیه مسکن مهر توسط دولت یازدهم یک سناریوی از پیش طراحی شده برای تخریب طرح های بزرگ دولت نهم و دهم همچون هدفمندی یارانه ها، مدیریت مصرف سوخت، انجام طرح های کلان و گسترده عمرانی و… باشد. البته دلیل این تخریب ها بویژه در حوزه مسکن را در سابقه مدیران فعلی این بخش می توان جست و جو کرد. عباس آخوندی در حدود ۸ سال در دولت های موسوی و هاشمی رفسنجانی یکی از سکانداران اصلی حوزه مسکن بوده است. می توان گفت شکاف سنگین عرضه و تقاضا به میزان یک و نیم میلیون واحد مسکونی در سرشماری مسکن سال ۱۳۸۵ به مقدار زیادی نشأت گرفته از سیاست ها و عملکرد ناکارآمد آخوندی در مسئولیت های پیشین خود در این حوزه بوده است. به قدرت می توان گفت که از دید کارشناسان او ضعیف ترین وزیر کابینه تدبیر و امید است.