به گزارش نما، سفر اخیر ولید المعلم وزیر خارجه سوریه و میخائیل بوگدانف فرستاده ویژه رئیس جمهوری روسیه به تهران دور نمای امید بخشی را برای پایان بحران سوریه ترسیم کرده است. در این طرح جدید موضوع تشکیل یک دولت انتقالی به ریاست بشار اسد تا سال 2021 مورد توجه قرار گرفته است در واقع هر چند جزئیات این طرح هنوز فاش نشده اما به نظر می رسد ایران در طرح 4 ماده ای قبلی خود براساس واقعیت‌های میدانی سوریه تغییراتی ایجاد کرده است. در این بین طولانی شدن بحران سوریه، خروج گروهک های تروریستی از سیطره قدرت های منطقه ای و فرا منطقه‌ای و پیروزی های اخیر ارتش سوریه در مناطق استرتژیک زبدانی وجسر الشغور موجب شد تا آمریکا و غرب هم راه حل های سیاسی را ترجیح دهند. گفتگوی زیر با حسن هانی زاده، کارشناس مسایل جهان عرب در همین زمینه است.
آیا بعد از توافق هسته ای فرصت جدیدی برای چانه زنی منطقه ای ایران فراهم شده است؟
توافق ایران و گروه 1+5 زمینه ساز رویکرد جدید بازیگران بحران های منطقه ای و فرامنطقه ای برای حل این بحران هاست. با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت بالایی برای ایفای نقش مثبت این گونه بحران ها دارد، هم آمریکا و هم غرب به این نتیجه رسیده اند که پس از حل موضوع هسته ای ایران به سمت حل بحران های منطقه ای با استفاده از ظرفیت های جمهوری اسلامی ایران حرکت کنند.
در رویکرد باراک اوباما رئیس جهوری آمریکا دو موضوع مهم در پایان دوره ریاست جمهوری وجود دارد، یکی مسئله حل انرژی هسته ای ایران از طریق گفتگو بود که حل آن می تواند دست مایه ای برای یک دست آورد تاریخی باشد تا حزب دموکرات بتواند در پرتو آن در انتخابات آینده به عنوان دستمایه تبلیغاتی آن را مورد استفاده قرار دهد. موضوع دوم این می باشد که بحران های منطقه ای در حال حاضر پیش از تصور بازیگران این بحران ها به منطقه آسیب رسانده و طولانی شدن بحران سوریه و شکست گروهک های داعش و جبهه النصره در این کشور و همچنین خروج این گروهک ها از کنترل غرب و آمریکا موجب نگرانی آمریکا شده است، بنابراین حل مسئله دوم یا حل بحران سوریه در دستور کار آمریکا قرار گرفته است.
به همین دلیل پس از پایان موضوع هسته ای ایران، نشستی در دوحه میان وزرای خارجه آمریکا و روسیه و وزرای خارجه شش کشور شورای همکاری خلیج فارس در دوحه صورت گرفت و آمریکا اعلام کرده است که موضوع حل بحران سوریه را در دستور کار قرار داده است. همچنین سفر آقای ظریف وزیر امور خارجه به کشورهای کویت، قطر و عراق در چارچوب دولت یازدهم برای ایجاد همگرایی در منطقه بود. به علاوه سفر قریب الوقوع آقای ظریف به ترکیه و لبنان می تواند کمک کند که بحران سوریه حل شود. در همین چارچوب سفر اخیر ولید المعلم وزیر امور خارجه سوریه به تهران و سفر معاون وزیر خارجه روسیه آقای بوگدانف به تهران و رایزنی با مقامات جمهوری اسلامی ایران، پیرامون طرح چهار ماده ای ایران می تواند دورنمای امیدبخشی برای حل بحران سوریه دهد.
نقش ایران در سناریوهای تازه برای حل بحران چیست؟
بحران سوریه دو جبهه دارد. یک جبهه تخریبی با شرکت آمریکا، رژیم صهیونیستی، ترکیه و قطر، عربستان و اردن می باشد و جبهه مقابل آن ها، ایران و روسیه و همچنین چین و عراق و بخشی از لبنان قرار دارد. این دو جبهه در مقابل همدیگر قرار دارد. جبهه مربوط به ایران و روسیه خواهان حل بحران سوریه از طریق گفتگو می باشد درحالی که رویکرد اولیه آمریکا، غرب، قطر، عربستان و ترکیه بر سرنگونی دولت بشار اسد با استفاده از ابزارهای خشونت آمیز تاکید داشت. اما در حال حاضر وضعیت به گونه ای شده است که جبهه مخالف جریان سوریه به این نتیجه رسیده است که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و باید به سمت راه حل های سیاسی رفت.
به نظر می رسد در حال حاضر کشورهای منطقه ای و فرا منطقه ای به این باور رسیده اند که بحران سوریه باید از طریق گقتگو حل شود. سفر اخیر سرلشکر علی مملوک رئیس پرنفوذ سازمان اطلاعات سوریه به عربستان نیز که برای نخستین بار صورت گرفته در چار چوب نزدیکی دیدگاه عربستان به ایران تحلیل می شود.
با این وضعیت ایران باید چه رویکردهایی را برای حل بحران سوریه مدنظر داشته باشد؟
ایران یک طرح چهار ماده ای ارائه داده است، که به موجب آن در ابتدا باید آتش بس اعلام شود و بعد از آن باید تغییراتی در قانون اساسی داده شود. تشکیل دولت انتقالی در سوریه برای مدت پنج سال و همچنین انجام گفتگو با نیروهای مخالف دولت سوریه و اخراج کلیه گروهک های تروریستی می باشد. در حال حاضر هم آمریکا به این نتیجه رسیده است که باید به ماموریت تعریف شده داعش و جبهه النصره در سوریه پایان داده شود. لذا به نظر می رسد طرح چهار ماده ای مطرح شده توسط ایران مورد توجه آمریکا و غرب قرار گرفته و می تواند مبنای برون رفت سوریه از بحران فعلی تلقی شود.
نگاه جریان های معتدل سوری به طرح چهار ماده ای ایران چگونه است؟
سوریه با دو نیرو مواجه است، یکی نیروهای معتدل که هیچ گونه دخالتی در وضعیت میدانی ندارند، در حال حاضر وضعیت میدانی به گونه ای می باشد که نیروهای مسلح سوریه از طریق سرکوب نیروهای تروریستی و گروه های مسلح به نوعی زمینه امتیازگیری و افزایش سقف چانه زنی خود را فراهم می کنند. اما نیروهای معتدل زمانی در عرصه سیاسی ظهور پیدا خواهند کرد که بتوان گروهک های تروریستی را از صحنه خارج کنند، پس نیروهای معتدل خواهان گفتگو برای بحران سوریه هستند، اما در پایان دادن بحران سوریه نمی توانند، نقشی را ایفا کنند. در واقع گروه های معتدل می توانند بعد از بحران ایفای نقش کنند و در دولت انتقالی شرکت داشته باشند، بنابراین تا زمانی که گروه های تروریستی در سوریه باشند هیچگاه نیروهای معتدل نمی توانند اقدامی برای خارج کردن سوریه برای بحران داشته باشند. در این بین اخراج گروهک های تروریستی و سرکوب آن ها منوط به اراده سیاسی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای بحران سوریه است.
آینده نقش ایران در شرایط کنونی در بحران سوریه چیست؟
راه حل بحران سوریه توجه را به طرح چهار ماده ای جمهوری اسلامی ایران مبذول داشته است. طرح ایران برگرفته از واقعیت های میدانی سوریه می باشد، به نظر می رسد که اگر این طرح مورد موافقت همه طیف های سیاسی و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای بحران سوریه قرار گیرد می تواند طرح قابل قبولی هم برای نیروهای مخالف و هم برای دولت سوریه باشد. چنانچه آقای ولید المعلم وزیر خارجه در جریان سفر به مسقط این طرح را با مقامات پادشاهی عمان مطرح کرد که مورد موافقت پادشاهی قرارگرفته، ضمن اینکه آمریکا و کشورهای عراق، قطر، کویت با این طرح موافقت کرده اند و اگر این طرح به شورای امنیت سازمان ملل تسلیم شود و سازمان ملل نیز آن را تصویب کند می تواند به راهکاری برای پایان دادن به بحران سوریه تلقی شود.
منبع: پایگاه تحلیلی رصد
نگاه گروه‌های سوری به طرح 4 ماده‌ای ایران
ایران یك طرح چهار ماده ای ارائه داده است، كه به موجب آن در ابتدا باید آتش بس اعلام شود و بعد از آن باید تغییراتی در قانون اساسی داده شود. تشكیل دولت انتقالی در سوریه برای مدت پنج سال و همچنین انجام گفتگو با نیروهای مخالف دولت سوریه و اخراج كلیه گروهك های تروریستی در این طرح مطرح شده است.
۱۳۹۴/۵/۲۱
