به گزارش نما - روزنامه شهروند نوشت: شرایط زندگی بر روی کره زمین برای جانداران ساکن آن درحال وخامت است.
دورانی که دانشمندان و محققان از مدت‌ها پیش در مورد آن هشدار می‌دادند فرا رسیده است و امروز دیگر بحث پیرامون تغییرات اقلیمی کره‌زمین موضوعی رمانتیک و سانتیمانتال نیست، بلکه حقیقتی زمخت و خشن است که بر تصمیمات سیاستمداران تأثیر می‌گذارد، آتش جنگ‌ها را برمی‌افروزد و موجب مهاجرت گروهی انسان‌هایی می‌شود که در نقاطی غیراز خانه‌شان در جست‌وجوی حیات‌اند. حالا و در این دوران فرصتی اجباری برای شناخت پدیده‌های طبیعی کره زمین و تاثیرات گسترده آن بر زندگی انسان‌ها پدید آمده‌است، پدیده‌هایی نظیر «ال‌نینو» که هرچند بسیاری نامش را نشنیده باشند، اما از تاثیراتش در امان نخواهند بود.
«ال‌نینو» بنابر تعاریف جریانی آب‌و‌هوایی است که دمای پایدارش از حد متوسط دما در وسط اقیانوس آرام بالاتر است. شاید بتوان گفت ماهیگیران اهل پرو، بهتر از هرکس دیگری با این پدیده آشنا هستند، چرا که همزمان با وزش بادهای ضعیف تجاری به سوی آب‌های گرم اطراف سواحل غربی آمریکای جنوبی، باد‌هایی که از مناطق نیمه استوایی پرفشار به سوی مناطق استوایی کم فشار می‌وزند، حجم مواد غذایی موجود در این آب‌ها کاهش می‌یابد و به دنبال آن از شمار ماهیان حاضر در این آب‌ها نیز کاسته می‌شود.
اما امروز دمای اقیانوس آرام با سیستم‌های بسیار منظم‌تری اندازه‌گیری می‌شود. شاخص محاسبه ال‌نینو در اقیانوس آرام ناهنجاری‌های دما در ناحیه «نینو ٣,٤» را مورد بررسی قرار می‌دهد. منطقه‌ای که عرض جغرافیایی‌اش بین ٥ درجه شمالی و ٥ درجه جنوبی و طول جغرافیایی آن نیز بین ١٢٠ تا ١٧٠ درجه غربی است. هنگامی که میانگین دمای سطح آب در طول ٥ دوره متوالی ٣ ماهه، دستکم نیم درجه سانتی‌گراد بالاتر از حد معمول باشد، وقوع ال‌نینو اعلام می‌شود.
به گزارش بنگاه اطلاعاتی استراتفور، پیش از این پیش‌بینی‌هایی درمورد وقوع ال‌نینو در ابعاد گسترده‌ای در‌سال ٢٠١٥ صورت گرفته‌بود، اما با این حال وقوع این پدیده زیست‌‌محیطی مدتی به تعویق افتاد. در ماه مارس گزارش‌هایی از وقوع یک ال‌نینو ضعیف منتشر شد و پس از آن در طول چند ماه، به تدریج دمای سطح آب دریا افزایش یافت. درحال حاضر پیش‌بینی‌های اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا احتمال بسیار بالایی (در حدود ٩٠ درصد) برای وقوع ال‌نینو پایدار تا پایان سال ٢٠١٥ در نظر گرفته است. بنابر این پیش‌بینی‌ها ال‌نینو به احتمال ٨٥درصد تا بهار‌سال ٢٠١٦ نیز همچنان پابرجا خواهد بود.
پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که ال‌نینو تا پایان زمستان همچنان به شدت برقرار خواهد بود. یک ال‌نینو شوم و تاثیرات آب‌و‌هوایی احتمالی آن، موضوعی داغ برای رسانه‌ها است. با این حال باید به خاطر داشت که ال‌نینو تنها موجب افزایش احتمال وقوع برخی الگو‌های اقلیمی خاص است و به معنای وقوع حتمی آنها نیست. اما حوادث تاریخی که در طول ال‌نینو رخ داده‌است بیانگر رویداد‌های احتمالی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی است.
الگو‌های آب‌و‌هوایی دوران ال‌نینو به احتمال زیاد به خشکسالی‌هایی که در سراسر دنیا حاکم است دامن خواهد زد، درحالی‌که خشکسالی حاکم بر آمریکای مرکزی و جنوب شرقی آسیا و شرایط فعلی این مناطق همین حالا نیز تداعی‌کننده آب‌و‌هوا در دوره‌های ال‌نینو است. ال‌نینو همچنین موجب کاهش میزان باران‌های موسمی در هند خواهد شد و با آغاز پاییز در نیمکره شمالی، خشکسالی در اندونزی، مالزی، ویتنام و تایلند همچنان ادامه می‌یابد.
ال‌نینو همچنین بر احتمال افزایش کم‌آبی در بخش‌هایی از استرالیا و جنوب آفریقا می‌افزاید. در مقابل مناطقی در سواحل غربی آمریکای جنوبی رطوبتی فراتر از حد معمول را تجربه خواهند کرد. درحالی‌که با آغاز زمستان در نیمکره شمالی، از ماه دسامبر تا فوریه، شرایط آب‌و‌هوایی غالب و کم‌آبی در بسیاری از کشور‌های جنوب شرق آسیا به‌ویژه اندونزی ادامه خواهد یافت، همزمان بخش‌هایی از آمریکای شمالی با افزایش بارش باران مواجه می‌شوند و بخش‌هایی دیگر از این قاره زمستان گرمی را سپری خواهند کرد. در صورتی که ال‌نینو تا ماه مارس و می ادامه یابد، بارش باران در آمریکای شمالی نیز ادامه می‌یابد و منجر به تغییر باران‌های موسمی در‌سال ٢٠١٦ خواهد شد.
آثار ثانویه
اما همان‌طور که در ابتدا به آن اشاره کردیم وقوع ال‌نینو در دوران فعلی دیگر تنها به معنای زرد شدن رنگ سبزه‌ها و پایین آمدن سطح آب‌های جاری نیست، بلکه پیامد‌های مستقیم و ملموسی را در زندگی انسان‌ها به دنبال خواهد داشت. الگو‌های آب‌و‌هوایی بر صنایعی نظیر معدن و کشاورزی تاثیری آشکار دارد. خشکسالی موجب کاهش تولیدات کشاورزی می‌شود و باران‌های شدید نیز مانع از عملیات استخراج از معادن می‌شود. وقوع چنین وضعیتی منجر به افزایش کوتاه مدت قیمت کالاها، به‌ویژه آن‌هایی که میزان تولیدشان محدود شده‌است منجر می‌شود. فلز مسی که از جنوب آمریکا استخراج می‌شود و روغن پالمی که در جنوب شرقی آسیا تولید می‌شود از نمونه کالاهایی هستند که در دوران ال‌نینو به میزان چشمگیری کاهش می‌یابند.
اما از آن‌جایی که افزایش قیمت احتمالی تنها به چند مورد محدود نمی‌شود باید گفت که ال‌نینو موجی از تورم را نیز با خود به همراه می‌آورد. اما تورم ناشی از ال‌نینو نیز مانند تغییرات آب‌و‌هوایی تمام نقاط جهان را در بر نمی‌گیرد. انتشار گزارش صندوق بین‌المللی پول در ماه آوریل حاکی از آن بود که شرایط ناشی از ال‌نینو ممکن است به افزایش تورم در بسیاری از کشور‌ها منجر شود، هرچند که این مقدار کمتر از یک‌درصد برآورد شده‌است. با این حال تورم لزوما به معنای متضرر شدن کشور‌ها نیست. باید اشاره کرد که درواقع برخی از کشور‌ها، به‌ویژه آنها که از کشور‌های غربی وام دریافت کرده‌اند، به دنبال تورم هستند.
در گزارش و تحقیق صورت گرفته از سوی صندوق بین‌المللی پول، میزان همبستگی بین ال‌نینو و افزایش تورم در ژاپن، کره جنوبی، شیلی، تایلند، هند و اندونزی بیش از هر جای دیگری است. با بررسی وضع این کشور‌ها، می‌توان واکنش آنها نسبت به این رشد تورم اندک اما تعیین‌کننده را پیش‌بینی کرد.
ژاپن به‌عنوان کشوری که اقتصادش در چند دهه اخیر با رکود مواجه بوده‌است، افزایش تورم را گام نخست حرکت به سوی رشد اقتصادی می‌داند. «شینزو آبه»، نخست‌وزیر ژاپن به دنبال موفقیت برنامه اقتصادی خود در سومین‌سال این دوره از ریاست‌جمهوری خود است. بنابر گزارش صندوق بین‌المللی پول، افزایش تورم در ژاپن به دنبال وقوع ال‌نینو در حدود یک دهم‌درصد است، با این حال حتی این تلنگر کوچک و موقتی نیز می‌تواند به اقتصاد ژاپن کمک کند.
بنابر اعلام صندوق بین‌المللی پول، نرخ تورم در کره‌جنوبی نیز تنها ٤٤ دهم‌درصد افزایش می‌یابد. درحالی‌که تورم در کره‌جنوبی در شرایط فعلی برابر با ٧ دهم‌درصد است، به نظر نمی‌رسد دولت سئول برای کنترل تورم به افزایش نرخ بهره متوسل شود. درواقع نرخ بهره در کره‌جنوبی در اوایل سال‌جاری کاسته شد تا از کاهش میزان توریسم و خرده‌فروشی در این کشور جلوگیری شود. در نتیجه افزایش تورم برای بانک مرکزی کره‌جنوبی توفیقی اجباری است، که به دنبال تورمی بین ٢,٥ تا ٣.٥درصد است.
نرخ تورم در شیلی نیز به ٥درصد خواهد رسید و با وجود این‌که نمی‌توان آن را بیش از حد نامید، اما باید گفت که این بالاترین میزان تورم در شیلی در‌سال جاری خواهد بود. دولت «سانتیاگو» نگران کاهش سرعت رشد و گرفتار شدن در دام تورم است، به‌ویژه آن‌که قیمت مس همچنان پایین است و میزان تقاضای چین برای این فلز نیز کم است. گمانه‌زنی‌هایی در مورد افزایش نرخ بهره در این کشور صورت گرفته‌است، با این حال تحلیل‌گران همچنان بر این باورند که نرخ بهره در شیلی تا پایان‌سال میلادی جاری ثابت باقی بماند. یافته‌های صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که تأثیر ال‌نینو بر تورم چین کمتر از ٤ دهم‌درصد باشد، که در مقایسه با نرخ تورم کلی در این کشور ناچیز است. اما به نظر می‌رسد که دولت شیلی بیش از هر چیز بر مقابله با باران‌های سنگینی که ال‌نینو به همراه می‌آورد متمرکز شود، چرا که بخش معدن در این کشور را با مشکلاتی جدی مواجه خواهد کرد.
تایلند در سوی دیگر، درحال حاضر با پی‌آمد‌های کاهش قیمت انرژی و کاهش یک‌درصدی قیمت‌ها مواجه است. در چنین شرایطی پی‌آمد‌های ال‌نینو در تایلند، به همراه دیگر مقولات، تورمی ٥٥ دهم‌درصدی را به همراه خواهد داشت که به دولت بانکوک کمک می‌کند از چرخه کاهش قیمت‌ها خارج شود. اما شرایط هند کاملا متفاوت است. بانک مرکزی هند در تلاش است تا نرخ بالای تورم در این کشور را کاهش دهد. تورم در هند به یاری قیمت پایین کالاها تا ٤درصد کاهش یافته‌است. با این حال کاهش قیمت‌ها به معنای افزایش تقاضا نیست.
مردم هند بر این باورند که همچنان احتمال افزایش تورم وجود دارد و بالارفتن نرخ تورم به دنبال ال‌نینو، حتی اگر میزان ناچیزی در حدود ٦ دهم‌درصد باشد نیز موجب تقویت این باور خواهد شد. در این بین «نارندا مودی»، نخست‌وزیر هند نیز با چالشی دشوار مواجه است، او از یک سو در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است و از سوی دیگر به دنبال تقویت تقاضای داخلی. افزایش ٦ تا ٧ دهم‌درصدی تورم به دنبال ال‌نینو، در اندونزی که در شرایط فعلی با تورمی ٧درصدی مواجه است وضع دشواری را برای دولت جاکارتا پدید می‌آورد. این درحالی است که ال‌نینو در اندونزی تأثیر گسترده‌ای خواهد داشت.
همپوشانی ژئوپلتیک در اندونزی
در حالی که ال‌نینو موجب افزایش تداوم خشکی و کم‌آبی می‌شود، اندونزی در این بین مثالی از همپوشانی ال‌نینو با روند ژئوپلتیک است. این کشور در میانه ایجاد تغییراتی در ساختار اقتصادی است. ساکنان این مجمع‌الجزایر در تلاشند تا با ایجاد تمرکز سیاسی و قدرت نظارت محیطی با ثبات و شفاف برای سرمایه‌گذاری ایجاد کنند. جاکارتا برای ایجاد اقتصادی بر پایه ارزش افزوده به سرمایه‌گذاری خارجی بیشتری برای حمایت از روند تغییرات اقتصادی نیاز دارد، هرچند که برخی از سیاست‌های اخیر این کشور شرایط را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در برخی از بخش‌ها دشوارتر کرده‌است.
«جوکو ویدودو»، رئیس‌جمهوری اندونزی یک‌سال از دوره ٥ ساله ریاست خود را پشت‌سر گذاشته است. تحلیل‌گران پیش‌بینی کرده‌اند که دولت وی در تمرکز سیاست‌های این کشور و اختصاص پول بیشتر به پروژه‌های زیربنایی به موفقیت‌هایی مقطعی اما محسوسی دست می‌یابد. بودجه در نظر گرفته شده برای زیرساخت‌های اندونزی در‌سال ٢٠١٦ تقریبا ٨درصد بیشتر از هزینه‌های سال ٢٠١٥ است.
این بودجه که در حدود ٢٤میلیارد دلار است بالاترین بودجه اختصاص یافته به پروژه‌های زیرساختی در اندونزی تا به امروز به شمار می‌رود. اما رئیس‌جمهوری اندونزی باید همزمان تعادلی را میان این اهداف، قیمت پایین انرژی، تورم بالا و ضرورت حفظ هزینه‌های اجتماعی برای تأمین یارانه انرژی و مواد غذایی برقرار کند.
این درحالی است که حتی با در نظر گرفتن اثرات احتمالی ال‌نینو نیز افزایش قیمت انرژی در این کشور بعید به نظر می‌رسد. جاکارتا همچنین در تلاش است تا تأثیر کم آبی بر فصل برنج‌کاری آینده در اندونزی را کم اهمیت جلوه دهد. با وجود ادعای دولت، مبنی بر این‌که این کشور همچنان از ظرفیت تأمین نیاز داخلی به برنج برخوردار است، باور عمومی بر خلاف این ادعاست.
با بررسی سوابق می‌توان گفت که ال‌نینو موجب افزایش واردات برنج در اندونزی خواهد شد. همزمان با وقوع ال‌نینو در‌سال ١٩٩٧ در حدود ٦میلیون تن برنج به اندونزی وارد شد، این درحالی است که میزان واردات اندونزی در‌سال ١٩٩٦ تنها ١میلیون تن بود. علاوه بر آن تولیدکنندگان گوشت و مرغ که از سبوس برنج به‌عنوان منبعی بومی برای خوراک دام‌هایشان استفاده می‌کنند نیز دست به اعتصاب زده‌اند و خواستار کمک دولت برای مقابله با کمبود‌ها در این بخش شده‌اند، موضوعی که از احتمال افزایش چنین نارضایتی‌هایی در آینده خبر می‌دهد.
با وقوع یک خشکسالی، به‌ویژه اگر تا ماه‌های ابتدایی‌سال ٢٠١٦ نیز ادامه یابد، دولت اندونزی مجبور خواهد شد تا برنامه‌هایش برای پروژه‌های سیاسی و اصلاحات کلیدی در این کشور را نیمه کاره رها کند و توجه و منابعش را به موضوعات اجتماعی معطوف کند. اما عدم تطابق هزینه واردات مواد غذایی با بودجه در نظر گرفته شده برای پروژه‌های زیربنایی دراز مدت می‌تواند منجر به وخامت اوضاع و کمبود بودجه شود. بنابراین این احتمال وجود دارد که ال‌نینو جاکارتا را از دست‌یابی به اهداف سیاسی-اقتصادی و تمرکز بر تغییرات ساختاری مورد نظر بازدارد.
هیولای خشكسالی در كمین جهان
۱۳۹۴/۶/۲۴
