به گزارش نما - جام جم نوشت: اگر بخواهیم نگاهی به عقبه سریال‌های محرم داشته باشیم باید عنوان کرد تلویزیون از دهه 80 و با تولید سریال تلویزیونی «شب دهم» ساخته حسن فتحی که از شبکه یک سیما پخش شد، رنگ و بوی خاصی به ایام محرم داد. پخش ا
ین سریال در این ایام که همزمان با نوروز بود، توانست نظر بسیاری از مخاطبان را جلب کند و بعد از آن تولید مجموعه‌های محرم به شکل جدی‌تر در تلویزیون دنبال شود و هر سال شبکه‌های مختلف سیما مجموعه‌هایی با مضامین متنوع برای ایام محرم تولید و پخش کنند. امسال هم پخش سریال تلویزیونی آمین در محرم ادامه دارد و بعد از آن سریال نفس گرم روی آنتن این شبکه می‌رود. پخش سریال کیمیا هم از شبکه دو ادامه دارد و بقیه شبکه‌ها متناسب با این ایام آثار متنوعی را آماده کرده‌اند.
یکی از ویژ‌گی‌هایی که در سریال‌های محرم از سوی مسئولان تلویزیون به سازندگان آثار نمایشی تاکید می‌شود، این است که به شکل غیرمستقیم و در قالب قصه‌های دیدنی و تماشایی به پیام‌های حماسه عظیم امام حسین(ع) بپردازند. با توجه به این که در واقع، عاشورا همچون دریای عمیقی است که هر اندازه پیرامون ابعاد مختلف آن صحبت و فواید و آثار آن بررسی شود، هرگز نمی‌توان به انتهای آن رسید و برای رسیدن به عظمت امواج آن سال‌های سال باید تامل و تدبر کرد.
بنابراین هر اندازه سازندگان آثار نمایشی در قالب داستان‌های متفاوت به این حماسه بپردازند باز هم حرفی برای گفتن وجود دارد. این حماسه به‌گونه‌ای صفحه تاریخ را ورق زد و تحولی در قلوب انسان‌ها به‌وجود آورد که این تحول تا قیام قیامت ادامه خواهد داشت و لحظه به لحظه بر شکوه و عظمت آن افزوده می‌شود، چرا که رسول خدا(ص) فرمودند: «ان لِقَتْلِ الْحُسَینِ حَرَارَةٌ فِی قُلُوبِ الْمؤمِنِینَ لَنْ تَبْرُدَ أَبَداً ؛شهادت امام حسین(ع) در دلهای افراد با ایمان آتش و حرارتی ایجاد می‌کند که هرگز خاموش نخواهد شد.»(مستدرک الوسائل، ج 10ص 318) در مجموع تلویزیون در چند سال اخیر مجموعه‌هایی همچون «شب دهم»، «معصومیت از دست رفته»، «روزهای اعتراض»، «بانو»، «آخرین دعوت»، «سفر سبز»، «دو طفلان مسلم»، «پریدخت»، «خونبها»، «زمانی برای عاشقی»، «فرات»، «یک تکه زمین» و «یلدا» را در ماه محرم پخش کرده است.
«شب دهم»/ یک عاشقانه نه چندان آرام
حسن فتحی برای ساخت این اثر به یادماندنی و ماندگار تلویزیون ایران سراغ قصه‌ای از یک خانواده‌ای قجری رفت. داستان از اواخر سال‌های حکومت رضاخانی شروع می‌شود، خانواده‌ای قجر و دست شسته از همه حوادث بیرون خانه، خلوت گزیده و به خاطرات ایام اقتدار قجر دل خوش کرده‌اند. مرد جوان شروری در پی یک شکست، لاعلاج به سرقت از این خانه می‌آید. آنجا توطئه‌ای در کمین اوست و عشقی جانسوز که در پیش است و شرطی که انجام آن شیربهای این عشق است؛ شرط اجرای ده شب تعزیه در ده شب اول محرم در ملاعام آن هم زمانی که تعزیه از طرف حکومت، غیرقانونی اعلام شده است. فتحی در این اثر تلویزیونی روایتگر تحول یک انسان شد و نشان داد حیدر خوشمرام چطور از عشق زمینی به عشق آسمانی می‌رسد. کتایون ریاحی، حسین یاری، رویا تیموریان، محمود پاک‌نیت، ثریا قاسمی، پرویز فلاحی‌پور و... روایتگر این قصه شدند.
«معصومیت از دست رفته»/ نبرد عشق و عقل
داوود میرباقری بعد از ساخت سریال تلویزیونی «امام علی(ع)» و استقبال بی‌نظیر مخاطبان، سریال «معصومیت از دست رفته» را با حضور امین تارخ، فریبا کوثری، سارا خوئینی‌ها، داریوش فرهنگ، اکبر عبدی، داوود رشیدی و دیگر بازیگران پیشکسوت برای محرم سال 82 ساخت. او که به‌عنوان کارگردان تاریخی‌ساز در میان مردم مشهور است، در این اثر روایتگر کشمکش‌های بین عقل، عشق و اعتقادات شوذب خزانه‌دار شد که درگیر عشق قدیمی به حمیرای یهودی است. در حالی که زنش ماریای نصرانی است و این کشمکش بعد از سال‌ها به جنون وی می‌انجامد. میرباقری با ساخت این اثر نشان داد که می‌توان یک اثر تاریخی را خیلی جذاب به تصویر کشید. گرچه استقبال مخاطبان از این اثر به اندازه سریال امام علی نبود، اما انتخاب یک داستان جذاب در عاشورای سال 61 هجری قمری توانست نام او را به عنوان کارگردان موفق در آثار تاریخی به ثبت برساند.
«پریدخت»/ یک عاشقانه تاریخی
علی مصفا و لیلا حاتمی در فیلم سینمایی «لیلا» به کارگردانی داریوش مهرجویی بازی در کنار یکدیگر و در یک اثر نمایشی را تجربه کردند و بعد از آن در سریال تلویزیونی «کیف انگلیسی» به ایفای نقش پرداختند. تا این که بعد از گذشت سال‌ها سامان مقدم با ساخت سریال «پریدخت» از هر دوی آنها استفاده کرد. بعد از این اثر هم آنها در آثار سینمایی «پله آخر»، «در دنیای تو ساعت چند است؟»، «چیزهایی هست که نمی‌‌دانیم» در کنار هم بازی داشتند. این زوج محرم سال 86 در سریال پریدخت به تهیه‌کنندگی رامین عباسی‌زاده بازی کردند که از شبکه دو پخش شد. در کنار مصفا و حاتمی، داریوش ارجمند و کامبیز دیرباز نیز بازی داشتند. داستان این سریال درباره دختری به همین نام است که زندگی‌اش در سه مقطع زمانی سال‌های 1314 و وقایع مسجد گوهرشاد، سال 1320 و واگذاری قدرت از رضاشاه به محمدرضا و سال 1334 بعد از کودتای 28 مرداد به تصویر کشیده شد.
«بانو»/ زنی در مظان قضاوت
سریال «بانو» یکی دیگر از کارهای مذهبی تلویزیون است که در ژانر تاریخی داستان خود را روایت می‌کند، ولی تفاوتش با دیگر کارهای مشابه در این است که ابتدا بیشتر ساختار تاریخی داشته ولی در روند ساخت، کم‌کم پی‌رنگ مذهبی آن قوی‌تر شده است. سیدفرید سجادی حسینی، کارگردان این اثر که در کارنامه خود، ساخت تله‌فیلم و تله‌تئاتر را دارد، در نخستین تجربه سریالسازی تلاش کرد اثر قابل قبولی را برای تلویزیون بسازد. این سریال محرم سال 88 از شبکه سه پخش شد و داستان این سریال در سال 1316 روایت می‌شد و به ماجرای کشف حجاب اشاره کرده بود. قصه درباره زنی است که پس از سال‌ها به شهری برمی‌گردد که مردمانش تصوری نادرست درباره او دارند. داریوش ارجمند، سیاوش طهمورث، فریبا کوثری، ساره بیات، محمدرضا حقگو، خسرو دستگیر، کاوه خداشناس، شهاب کسرایی، احمد ریحانه، زهرا سعیدی، مینا جعفرزاده و سحر نوری در این مجموعه بازی کردند.
«یلدا»/ زندگی در سایه تعزیه
سریال تلویزیونی یلدا به کارگردانی حسن میرباقری محرم سال 91 از تلویزیون پخش شد. مضمون این سریال عاشورایی است و درباره زندگی و مرگ یک تعزیه‌خوان پیشکسوت است. حاج محمدعلی زاهدی که سال‌هاست سنت تعزیه‌خوانی را در شهرستان بسطام حفظ کرده است، با نزدیک شدن زمان مرگش احساس می‌کند خطا یا گناهی در گذشته باعث تنهایی و آشفتگی امروز او و دور افتادن فرزندانش از اصالت‌هاست؛ وی به جستجو در گذشته‌اش می‌پردازد.
نقش حاج‌محمدعلی را چنگیز جلیلوند بازی کرد و کنار او محمدرضا شریفی‌نیا، الهام پاوه‌نژاد، مهرداد ضیایی و فریبا کوثری بازی کردند. از امتیازات این سریال می‌توان به حضور داوود میرباقری اشاره کرد که به‌عنوان مشاور در کار حضور داشت. در این سریال مراسم آیینی تعزیه به‌عنوان نمادی از سنت‌های قدیمی مطرح شد و می‌توان گفت این اثر بازگشت به سنت‌هاست.
«سفر سبز»/ بازگشت به خویشتن
محمدحسین لطیفی که در سینما و تلویزیون آثار بسیاری را خلق کرده، سال 81 تصمیم گرفت از زاویه‌ای خاص به محرم نگاه کند و روایتگر داستانی برای مخاطبان شبکه سه باشد که برایشان ابعاد تازه‌ای داشته باشد. او نقش اصلی کارش را به پارسا فیروزفر سپرد و روایتگر یک زوج مسیحی می‌شود که به ایران می‌آیند و در ایران پسربچه‌ای را به عنوان فرزند خوانده با خود به آلمان می‌برند.
آنها در مسافرت‌های مختلف به کشورهای گوناگون سه پسربچه را به‌عنوان فرزند خوانده قبول می‌کنند. یک پسر سیاهپوست، یک پسر ایرانی و یک پسر دو رگه. پس از مدتی که بچه‌ها به 25 و 26 سالگی می‌رسند پدر خوانده آنها فوت کرده و قبل از فوت حقیقت را به آنها می‌گوید. پسر ایرانی تصمیم می‌گیرد به ایران برگردد و با آمدن به ایران با اتفاقات مختلف رو به‌رو می‌شود.
«روزهای اعتراض»/ گزارش یک قتل
حسین سهیلی‌زاده و مهران رسام برای محرم سال 84 مجموعه تلویزیونی «روزهای اعتراض» را با حضور پژمان بازغی، مینا لاکانی، سارا خوئینی‌ها، کیهان ملکی، فرشید زارعی‌فر، عبدالرضا اکبری، محمد مختاری و زنده‌یاد مهری ودادیان ساختند. در این سریال قرعه به نام حبیب دهقان‌نسب افتاد که ایفاگر نقش روحانی شود. او تلاش کرد این نقش را متفاوت از دیگر نقش‌هایش بازی کند تا پاسخگوی اعتماد سهیلی‌زاده به خودش باشد که در نهایت در این امر موفق شد. قصه مجموعه روزهای اعتراض از جایی شروع می‌شود که یکی از اهالی شهر در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی به قتل می‌رسد. این مساله با برخوردهای متفاوتی از سوی اهالی روبه‌رو می‌شود. در جریان این قتل، شخصی به اتهام قتل دستگیر و برای محاکمه آماده می‌شود، اما اهالی شهر دست به اعتراض گسترده‌ای می‌‌زنند و قصد دارند از این کار جلوگیری کنند.
«آخرین دعوت»/ مسافر زمان
حسین سهیلی‌زاده بعد از استقبال مخاطبان برای سریال «روزهای اعتراض» که محرم سال 84 پخش شد، برای محرم سال 87 سریال تلویزیونی آخرین دعوت را آماده کرد. فیلمنامه این مجموعه را علیرضا کاظمی‌پور، سعید جلالی و محمد بیرانوند نوشتند و نقش اصلی به عهده فرامرز قریبیان گذاشته شد که ایفاگر شخصیت استاد دانشگاهی با نام یوسف زمانی‌فر شد. او که نماینده سابق مجلس بوده، برای پیدا کردن اسنادی عازم زادگاهش در غرب کشور می‌شود، اما در حادثه‌ای و با شکست زمان سر از کوفه سال 61 هجری در می‌آورد. عوامل سازنده آخرین دعوت برای ساخت این اثر دست به ساختارشکنی زدند و فضای قصه از زمان حال به سال‌های دور رفت. همین وجه تمایز این اثر تلویزیونی برای محرم شد. حامد بهداد، الهام حمیدی، سپیده ذاکری، فرزاد حسنی، پرویز فلاحی‌پور و مرجان شیرمحمدی دیگر بازیگران این سریال بودند.
«فرات»/ قصه2 دوست قدیمی
مازیار میری بعد از ساخت سریال تلویزیونی «گاوصندوق» سال 88 با ساخت سریال «فرات» نخستین تجربه سریالسازی در ماه محرم را کسب کرد. او با ساخت این اثر نشان داد دوست دارد فضاهای مختلف را در کارهایش تجربه کند و تمایل ندارد خودش را گرفتار چند موضوع خاص کند و در نتیجه به تکرار مبتلا شود. میری با ساخت فرات نشان داد با فضاهای سنتی ایران ناآشنا نیست و زبان روایت آن را به شکل تصویری بلد است. سریال «فرات» داستان دو دوست قدیمی را به تصویر می‌کشد که بر اثر حادثه‌ای رفاقت دیرینه آنها جای خود را به دشمنی می‌دهد به گونه‌ای که آن دو را رو در روی یکدیگر قرار می‌دهد. در این سریال اکبر زنجان پور، حسن پورشیرازی، گوهرخیراندیش، فریبا جدی‌کار، حمید ابراهیمی، رامین راستاد، نفیسه روشن، شیوا ابراهیمی، روح‌الله کمانی، ناز‌آفرین کاظمی، سارا بهرامی و علی مرادی به نقش‌آفرینی پرداختند.
«زمانی برای عاشقی»/ غفلت و غرور
لطیفی که ساخت سریال سفر سبز را برای محرم سال 81 در کارنامه داشت، برای محرم سال 92 هم سریال تلویزیونی «زمانی برای عاشقی» را بر مبنای فیلمنامه‌ای از علی‌اکبر محلوجیان ساخت که از شبکه پنج پخش شد. این سریال داستان حاج‌مرتضی، بازاری خوشنام و اهل خداست که یک اتفاق ناخواسته زندگی او را از این رو به آن رو می‌کند. او تصمیم می‌گیرد به حال و هوایی که سال‌ها از آن غفلت کرده، بازگردد. نقش حاج مرتضی را فرهاد قائمیان بازی کرد.
لطیفی با ساخت این سریال معتقد بود که این سریال همانند دیگر آثار محرم، وامدار قصه آشنایی است که بارها با محوریت تعزیه و آیین‌های دهه اول محرم ساخته شده است. سریال زمانی برای عاشقی با زبانی ساده به مخاطبان تاکید می‌کرد که هر کس غرور و کینه در دل داشته باشد، هرقدر هم انسان مومنی باشد، مرید مولایمان امام حسین(ع) نیست.
سریال‌هایی كه به تلویزیون رنگ محرم دادند
۱۳۹۴/۷/۲۸
