برای مهار آلایندگی نباید به شعار و سخنرانی اكتفا كرد

به گزارش نما به نقل از فارس، سید مصطفی میرسلیم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی در گفت‌و‌گویی با فارس به بررسی معضل آلودگی هوا پرداخت که مشروح این گفت‌و‌گو در ادامه آمده است:

- به عنوان عضو سابق کارگروه اجرائی کاهش آلودگی هوای تهران، بفرمایید آیا معضل آلودگی هوای تهران چاره­‌ای دارد؟

میرسلیم: تهران اولین شهری نیست که با مشکل آلودگی هوا مواجه شده است؛ بسیاری از شهرهای اروپا و آمریکا در قرون نوزدهم و بیستم با چنان آلودگی‌هایی مواجه شده­‌اند به طوری که گاهی در یک روز چند هزار نفر در یک شهر جان خود را می باختند. در آن شهرها پس از شناسایی شرائط خاص جغرافیایی و فعالیت‌های صنعتی و عبور و مرور خودروها، راه حلهایی را پیش بینی می­کردند و به طور جدی همگی به اجرا می­گذاشتند و از این رو اغلب موفق شدند ابتدا آلاینده­های متصاعد را مهار کنند و بتدریج آن را کاهش دهند تا به محدودۀ سالم برسانند. در تهران و برخی دیگر از شهرهای بزرگ کشور نیز که گرفتاری آلودگی هوا هر سال بغرنج­‌تر می شود راه حلهایی که مختص آنها باشد وجود دارد.

- شما اشاره کردید به شرائط جغرافیایی و تأثیر آن بر آلودگی هوا؛ چه ویژگیهایی تهران از نظر جغرافیایی دارد که به تراکم آلودگی‌ها می­‌انجامد؟

میرسلیم: دشت تهران از شمال و شرق محصور است و رشته کوهها و بلندیهایی آن را احاطه کرده است و از این رو نسیم روزانۀ دشت به کوهپایه از جنوب غربی به سمت شمال شرقی و نسیم شبانۀ کوهپایه به دشت از شمال شرقی به سمت جنوب غربی تهران است که باعث جابجایی نسبی آلاینده­ها می شود؛ از این رو بلندمرتبه سازی بویژه در کوهپایه به کُندی جریان این نسیم شبانه روزی و تراکم آلاینده­‌ها منجر می‌شود. از طرف دیگر نسیم غالبی که در فصول مختلف با شدت و ضعف وجود دارد از غرب به شرق است و لذا بلندمرتبه سازیهای غربی به کُند شدن جریان آن نسیم و تراکم آلاینده­ها در فضای تهران می­انجامد.

- پس در ساخت و سازهای محلات تهران باید به این مختصات توجه کرد. آیا توجه کافی مبذول می شود؟

میرسلیم: متأسفانه این نکات را شهرداری تهران مراعات نمی­‌کند و پروانه­‌هایی که صادر شده و ساخت و سازهایی که در کوهپایۀ تهران و نیز در غرب تهران در منطقۀ 22 انجام گرفته و ادامه دارد همه اثر منفی بر جریان نسیم طبیعی هوا می گذارد و باعث تراکم آلاینده‌­ها می­شود. اساسا بار جمعیتی که بر تهران تحمیل شده بیش از ظرفیت زیستی آن است.

- آیا این آلاینده‌­های متراکم شده نمی‌‌تواند به سمت آسمان بالا رود و دفع شود؟

میرسلیم: چرا ، این امکان وجود دارد و اگر مطلقا وجود نداشت همۀ ساکنان تهران در اثر خفگی هلاک می شدند اما باید دقت کرد که دفع آلاینده‌­ها به سمت جوّ فوقانی در برخی از ایام ممکن نیست و آن ایام شکل­گیری سقف وارونگی است.

- ماهیت این وارونگی چیست؟

میرسلیم: وارونگی موجب می شود که آلاینده‌­ها تا سقف معینی بیشتر نتوانند بالا روند و در زیر آن سقف متراکم می­‌شوند.

- در چه شرائطی وارونگی رخ می‌دهد؟

میرسلیم: به طور ساده ، هرگاه اختلاف دمای سطح زمین و هوای جوّ کاهش پیدا کند شرائط برای شکل گیری وارونگی مساعد می شود مثلا در زمستان بر اثر بارش برف زمین سرد می­شود و نور آفتاب نیز پس از تابش بر زمین بیشتر منعکس می­شود و قدرت گرم کردن سطح زمین را ندارد و در نتیجه احتمال شکل گیری وارونگی بشدت افزایش می­یابد. این حالت بسیار خطرناک است و کل فضای محدود تهران به صورت اتاقی در می­آید که دود سمّی و آلاینده در آن محبوس و بر غلظت آن افزوده می­شود. در این حالت اولین و فوری ترین کار متوقف کردن تمام منابع آلاینده است و الا آن مواد جان انسانها را می­گیرد.

- آیا منابع آلاینده و دودزا ، همان خودروها و دودکش بخاری‌هاست؟

میرسلیم: ریشۀ عمدۀ آلاینده‌ ها احتراق است و فرآیند احتراق در کوره­‌های مختلف موتورخانه­‌های منازل و مراکز اداری و تجاری و صنعتی به صورت مداوم، ولی در قوای محرکۀ خودروها به صورت منقطع انجام می گیرد؛ آلایندۀ متصاعد از احتراق مداوم کمتر از احتراق منقطع است زیرا احتراق منقطع ناقص است و از آن ، مواد نیمه محترق و دوده که همه سمّی است، بیشتر تصاعد می شود؛ در تهران نزدیک 80% آلایندها ناشی از منابع متحرک یعنی خودروها اعم از دوچرخ و چهارچرخ یا بیشتر است. در حال حاضر به طور نسبی هر دوچرخ موتوری به طور متوسط بیش از هر خودرو آلاینده است و خودروهای فرسوده بشدت آلاینده­تر از خودروهای نو اند و اتوبوس‌ها و بارکشهایی که شبانگاه در سطح شهر تردد می کنند به دلیل کیفیت سوخت مصرفی از همه آلاینده­‌ترند.این جا است که اهمیت معاینۀ فنی معلوم می شود.

- صحبت از کیفیت سوخت کردید؛ تا چه حد آلودگی هوا متأثر از کیفیت سوخت است؟

میرسلیم: ناخالصی‌های موجود در سوخت در اثر احتراق مواد آلاینده­ای نظیر اکسیدهای گوگرد متصاعد می کنند ؛ بعلاوه وجود آن مواد در سوخت، عملکرد صحیح قطعات حساس موتور را مختل می­کند و به طور غیر مستقیم به فرآیند احتراق آسیب می­رساند و به افزایش آلاینده­ها منجر می شود. بنابراین بدون سوخت تمییز نباید توقع کاهش آلودگی را داشته باشیم ؛ این شرط لازم است ولی کافی نیست ؛ یعنی با وجود سوخت تمییز و مناسب ، تنظیم صحیح کوره­ها و موتورها و تعمیر به­موقع آنها و بویژه تعویض واکنشگر ها و صافیهای دوده و دیگر ذرات معلق ضروری است.

- آیا شیوۀ رانندگی و جابجایی درون‌­شهری هم بر آلودگی محیط اثر می گذارد؟

میرسلیم: حتما؛ یکی از بدترین شرائط آلاینده در عملکرد موتورها حالت شتاب است و حالت مساعد دیگر برای افزایش آلاینده­ها عملکرد درجاست ؛ بنابراین راه بندانها و توقف‌های طولانی در چهارراه­ها بشدت باعث تراکم آلاینده­‌ها می‌­شود و از این رو خودداری از استفاده از وسیلۀ شخصی و به­جای آن استفاده از وسائل عمومی بسیار اهمیت می­یابد و آلاینده­ها را به صورت قطعی و مؤثر کاهش می­دهد. راه حلهایی نظیر افزایش بزرگراهها و پلها و زیرگذرها که همه مشوق استفاده از خودرو شخصی است در مقابل بکارگیری ترابری عمومی و راه آهن شهری ، در مناطقی که با مشکل حاد آلودگی هوا مواجهند، مانند تهران ، مردود است. بر این نکات یک مورد دیگر را هم اضافه کنم و آن تسهیل برخی از خدمات با استفاده از شبکۀ اطلاع‌­رسانی است که مراجعه به بانکها و ادارات و حتی مراکز تجاری را کاهش می دهد و حتی برخی از اشتغالات را در خانه میسر می­‌سازد؛ اینها همه سیاستهایی است که تعداد سفرها و جابجاییهای درون­شهر را کاهش می دهد.

- به این ترتیب مقابله با آلاینده‌­ها موضوع ساده­‌ای نیست و راه حل اساسی آن نیز با سرعت محقق نمی شود.

میرسلیم: آری! در مورد مهار آلایندگی ساده انگاری نباید کرد و به شعار دادن و سخنرانی نتوان اکتفا نمود و به صورت مقطعی و شتابزده هم نباید کارکرد و برای آن، مدیریت علمی و هماهنگی فنی و اجراییِ چند بُعدی و آگاهی و تعهد عمومی و مشارکت صمیمانه در اجرای راه حلها و احساس مسئولیت همه جانبه در نظارت بر نحوۀ اجرای راه حلهایِ خاصِ هر منطقه لازم است؛ اگر همگی چند سال بر این مهم مداومت داشته باشیم از شر الودگی هوا خلاص می‌شویم، ان­شاءالله.