احیای مشروط دومین دریاچه نمكی جهان

به گزاشر نما در واقع دریاچه‌ای که در ۱۳ سال گذشته به دلایل گوناگونی چون تداوم خشکسالی، حفر چاه‌های زیاد و غیر مجاز، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی، تبخیر بالا و سد سازی زیاد روی حوضه‌های آبریز ۶ متر کاهش سطح آب داشته و شاید خیلی‌ها به مرگ آن رضایت داده بودند، حالا با اجرایی شدن این طرح، جانی تازه گرفته است.

درک همگانی مردم از بحران
دکتر عیسی کلانتری، وزیر اسبق جهاد کشاورزی و دبیر ستاد طرح احیای دریاچه ارومیه درباره آخرین وضعیت این دریاچه به «قدس» می‌گوید: عملیات اجرایی طرح احیای دریاچه ارومیه طبق برنامه در حال انجام است. به عبارت دیگر حفر تونل زاب سرعت گرفته است. همچنین در این مدت کاهش 10 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی را داشتیم و تثبیت شن‌های روان انجام شده است. جمع آوری آب‌های روان و تصفیه فاضلاب شهری تسریع یافته است و به احتمال زیاد سال آینده شاهد انتقال آن‌ها به دریاچه ارومیه خواهیم بود و مهم‌تر از همه کاهش سطح آب دریاچه از ۴۰ سانتی متر در هر سال به ۱۳ سانتی متر در سال رسیده و امسال این رقم به صفر می‌رسد؛ یعنی ما به مهم‌ترین هدفمان در این طرح که‌‌همان تثبیت سطح آب موجود دریاچه طی دو سال اول اجرای آن است، دست یافته‌ایم. وی با اشاره به اینکه دومین دریاچه شور جهان در حال حاضر حدود دو میلیارد متر مکعب آب دارد، می‌افزاید: البته ما تا کنون به جز رهاسازی آب سد‌ها آن هم در حد ۲۵۰ میلیون متر مکعب هنوز آب جدیدی وارد دریاچه نکرده‌ایم، اما از سال ۹۵ و ۹۶ عملیات آبی ما برای انتقال آب به دریاچه ارومیه شروع می‌شود و از آن زمان کم کم شاهد افزایش سطح آب آن خواهیم بود.
کلانتری با تأکید بر اینکه نجات دریاچه ارومیه زمان بر، اما امری شدنی است، تصریح می‌کند: این طرح حداقل ۱۰ تا ۱۲ سال طول می‌کشد و با احتساب قیمت امروز حدود ۶ میلیارد دلار یا ۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.
وی درباره مشارکت دستگاه‌ها و مردم در اجرای طرح نجات دریاچه ارومیه، می‌گوید: مردم به آرامی درک کرده‌اند که بدون دریاچه زندگی برایشان ممکن نیست؛ یعنی باید دریاچه باشد که آن‌ها کشاورزی داشته باشند. بنابراین دیگر مقاومت دو سال قبل را در اجرای طرح نجات ندارند. اکنون مسایل برای مردم روشن شده است و کارشکنی‌هایی که برخی می‌کردند، دیگر برای آن‌ها خریداری ندارد. از سوی دیگر همه دستگاه‌های اجرایی دخیل در موضوع، فعالیت‌های اجرایی خود را شروع کرده‌اند. در واقع برخلاف دولت قبل که سیاست توسعه سطح اراضی کشاورزی، سد سازی، بهره برداری بیشتر از آب سفره‌های زیرزمینی در دستور کارش بود، دولت کنونی دنبال این سیاست‌ها نیست. در واقع وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و دیگر دستگاه‌های مسؤول نگاه‌شان را به مقوله آب و دریاچه ارومیه تغییر داده‌اند. بنابراین اکنون هم دستگاه‌های اجرایی و هم مردم این واقعیت را لمس کرده‌اند که بدون دریاچه زندگی آن‌ها مختل و مشکل می‌شود. از این رو در اجرای طرح همکاری خوبی دارند و وقتی می‌گوییم کشت خود را عوض کنید یا چاه غیر مجاز حفر نکنید، همه می‌پذیرند. البته در این دو سال کارهای فرهنگی خوبی برای این منظور انجام شده که دارد به نتیجه می‌رسد.

انتقال آب به دریاچه
عابد فتاحی، نماینده مردم شهرستان ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز نتایج طرح نجات دریاچه ارومیه را که در مرحله نخست تثبیت سطح آب موجود و سپس افزایش سطح آب این دریاچه است، مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: ستاد احیا هرچه در توان داشت، تاکنون انجام داده و در کارش هم موفق بوده است.
وی با قدردانی از اقدام‌های انجام شده از سوی ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌افزاید: ما در اجرای طرح یاد شده در دو بخش خیلی موفق بودیم. نخست در مهار چاه‌های غیر مجاز. در واقع در اطراف دریاچه ارومیه افزون بر ۶۰ هزار حلقه چاه مجاز و ۲۰ هزار حلقه چاه غیر مجاز داشتیم که با اجرای این طرح جلوی آن‌ها را گرفتیم. ضمن اینکه اکنون دیگر مجوز حفر چاه به هیچ وجهی داده نمی‌شود. دوم توسعه آبیاری نوین در بخش کشاورزی بود که این طرح هم با قوت در حال اجرا شدن در منطقه است تا سطح مصرف آب در این بخش به حداقل برسد.
وی همچنین از انتقال آب رودخانه زاب به عنوان مهم‌ترین طرح نجات دریاچه ارومیه نام می‌برد و می‌گوید: راهکارهای متعددی مثل انتقال آب سد ارس، آب دریاچه خزر و حتی آب دریاچه وان ترکیه به دریاچه ارومیه مطرح بوده، اما به اعتقاد کار‌شناسان بهترین آن‌ها آب رودخانه زاب است که می‌تواند کمک زیادی به جلوگیری از خشک شدن دومین دریاچه شور جهان بکند. بر این اساس، عملیات حفر کانال برای انتقال آب این رودخانه بسرعت در حال انجام است و طی یکی دو سال آینده عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود.
وی نیز سطح مشارکت و همکاری مردم و دستگاه‌های اجرایی را در پیشرفت پروژه احیای دریاچه ارومیه مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: مردم و دستگاه‌های دولتی برای نجات این دریاچه در یک محور مشترک قرار گرفته‌اند، بنابراین بسیار امیدواریم که این طرح به سرانجام خوبی برسد و اهداف پیش‌بینی شده آن محقق شود. وی در پاسخ به این پرسش که آیا تا 10 سال آینده شاهد نجات دریاچه ارومیه خواهیم بود؟ می‌گوید: هر جایی از بدن دچار صدمه شود، آثار آن برای سال‌ها خواهد ماند. ترمیم طبیعت تخریب شده آسان نیست. ما فقط امیدواریم آب دریاچه ارومیه به سطحی برسد که نمک آن مشکلی برای شهر‌های اطراف آن ایجاد نکند. باید کاری کنیم تا نمک‌های دریاچه آنقدر رطوبت داشته باشند که در هوا معلق نشوند.