به گزارش نما ، در چنین شرایطی چشم انداز تیره و تاری برای عراق متصور است. برای پیگیری شرایط سیاسی در عراق از محمد علی حکیم خواستیم تا به کافه خبر بیاید و از شرایط میدانی بحران عراق برایمان بگوید. سردبیر سایت النخیل عراق که معتقد است ماجرای حمله به پارلمان و الخضرا از پیش تعیین شده بوده است، چشم انداز مبهمی را برای عراق متصور می داند. مشروح گفتگوی ما با محمد علی حکیم را در ادامه می خوانید.
جریان حمله افراد وابسته به جریان صدر به پارلمان عراق شگفتی ناظران سیاسی را برانگیخت. چه هدف و انگیزه ای پشت این اقدام وجود داشت؟
اگر این سوال را از خود نمایندگان جریان صدر هم بپرسید، پاسخی برای آن نخواهند داشت. در واقع کمتر کسی می داند دلیل اصلی این اقدامات چه بوده است. اما اگر بخواهیم ماجرا را از قدری پیشتر مورد بررسی قرار دهیم باید به موضوع اعلام حیدر عبادی به انجام اصلاحات در عراق بپردازیم. جایی که آقای نخست وزیر هشت ماه پیش چندین معاون نخست وزیر و رئيس جمهور را از کار برکنار کرد و وعده انجام اصلاحات سیاسی جدی تر را داد. بعد از چندین ماه، عبادی اعلام کرد می خواهد کابینه تکنوکرات تشکیل دهد و مقتدی صدر هم از افرادی بود که از این ایده استقبال کرد. ولی تهدیدها نسبت به این اقدام دولت آقای عبادی روز به روز بیشتر و بیشتر شد، مخالفت ها هر روز جدی تر دنبال می شد و بالاخره آقای عبادی ۱۷ وزیر را به عنوان اعضای کابینه جدید خود معرفی کرد که تکنوکرات هم بودند.
اما موضوع اینجاست که برخی معتقدند این افراد همه تکنوکرات نبودند و تردیدهای جدی در خصوص نیت اصلی عبادی برای معرفی این افراد وجود دارد.
خیر همه این افراد تکنوکرات بودند و نه وابستگی حزبی داشتند و نه با جریان سیاسی مراوده ای داشتند، ولی پارلمان عراق این افراد جدید را قبول نکرد و به هیچ کدام از آنها رای اعتماد نداد. بعد از این اتفاق آقای عبادی اعلام کرد حالا که شما به این وزرای من رای نمی دهید خودتان افرادی را برای کابینه معرفی کنید. پس از گذشت یک ماه، حیدر عبادی اعلام کرد بعد از این همه مدت تنها یک نام به من معرفی شده است، در نتیجه من مجبورم همان کابینه خودم را معرفی و امور را پیگیری کنم.
اما نسبت به این اقدام عبادی هم انتقاداتی وارد بود. چرا عبادی اصرار داشت بدون گرفتن نظر و رای پارلمان این روند را پی بگیرد؟
برای اینکه عبادی معتقد بود من نمی خواهم نخست وزیر بدون اختیار باشم. وزرایی را بیاورم که پارلمان به من تحمیل کرده و در تغییر آنها هیچ اختیاری نداشته باشم، حتی نتوانم آنها را بازخواست کنم و عملا هیچ کنترلی بر آنها نداشته باشم. این حق آقای عبادی به عنوان نخست وزیر است که وزرایش را تغییر دهد، از آنها سوال کند و انتظار داشته باشد، ولی چنین رویه ای در عراق حکمفرما نیست.
به ماجرای تحصن نمایندگان بپردازیم، چه اتفاقی افتاد که این نمایندگان در صحن پارلمان تحصن کردند؟
ببینید حدودا ۱۷۳ نماینده به مدت تقریبا ۱۰ روز در صحن مجلس تحصن کرده و حتی شب ها آنجا می خوابیندند. از این تعداد ۴۳ نفر از ائتلاف دولت قانون، کردستان ۲ نفر، قوای سنی همه نمایندگانشان، مجلس اعلی حدودا ۴-۵ نفر و تقریبا ۳۵ نفر هم از جریان صدر حضور داشتند.
هدف اصلی این نمایندگان از تحصن چه بود؟
این نمایندگان خواهان انجام اصلاحات گسترده در ساختار قدرت در عراق بودند و همچنین آنها می خواستند رئيس مجلس هم که در مقابل این خواسته های نمایندگان می ایستد، برکنار شود. اما این مهم رخ نداد و به دلیل حمله جریان صدر به پارلمان این ماجرا نیمه کار ماند.
چه دلایلی برای این اقدام جریان صدر وجود دارد؟
گفته می شود این موضوع به اطلاعات غلطی باز می گردد که برخی به مقتدی صدر رسانده اند. به این معنا که به مقتدی گفته اند پشت این ماجرای تحصن نوری مالکی قرار دارد. از سوی دیگر به دلیل جدی بودن اختلافات صدر و مالکی، مقتدی خواسته مالکی به هدف خود نرسد، این در حالیست که از ائتلاف دولت قانون مالکی تنها ۴۳ نفر حضور داشتند، حال آنکه این ائتلاف ۱۷۱ عضو دارد. سوالی که اینجا از آقای صدر می شود این است که چطور ممکن است تنها ۴۳ نفر از ائتلاف نوری مالکی در این ماجرا حضور داشته باشند و ماجرا از سوی مالکی کنترل شود؟
یعنی معتقدید سادگی مقتدی باعث شده این اتفاقات پیش آید؟
ببینید باید از مقتدی پرسید شما که کار را شروع کرده بودید و از انجام اصلاحات حمایت می کردید، چرا این ماجرا را نیمه کاره رها کردید؟ شما که این روند را استارت زده بودید، اجازه می دادید کار به نتیجه برسد، اگر این فشارها ادامه می یافت احتمال تکنوکرات شدن کابینه هم وجود داشت. در نتیجه این ماجرای حمله به پارلمان سبب شد ماجرا از سیر عادی و طبیعی خود خارج شود.
اینجا یک تناقضی وجود دارد. شما معتقدید کار عبادی در انجام اصلاحات و معرفی نیروهای تکنوکرات صحیح بوده، اما در عین حال از تحمع نمایندگان پارلمان هم دفاع می کنید. بالاخره حق با عبادی بوده یا خیر؟
ببینید اولین کسی که حکومت باید تکنوکرات باشد شخص عبادی است. او در کنفرانس خبری خود اعلام کرد ما در پی حکومتی تکنوکرات هستیم و می خواهیم نیروها و وزرای تکنوکرات و غیر حزبی را معرفی کنیم. اما اشتباهی که عبادی انجام داد این بود که این موضوع را با تاخیر انداخت. من معقتدم نخست وزیر باید همان هشت ماه قبل که در تصمیمی انقلابی سه معاون رئيس جمهور و سه معاون رئيس جمهور را برکنار کرد، کابینه را تغییر می داد. آن زمان هم حمایت مردمی وجود داشت.
هم مرجعیت از این تغییر و تحولات حمایت می کرد و هم بازیگران منطقه ای و بین المللی هم از این ایده پشتیبانی می کردند چرا که می خواستند عبادی به موفقیت برسد و با توجه به تظاهراتی که مردم در خیابان های بغداد می کردند، می توانست به راحتی این روند را به نتیجه مطلوب برساند. انتقاد اصلی که وارد می شود، این است که چرا همان زمان این کار را نکرد و تا به امروز ماجرا را به تعویق انداخت.
به نظر شما چرا چنین نکرد؟ آیا نگرانی داشت این روند به نتیجه نرسد یا نمی خواست ریسک کند یا دلایل پشت پرده دیگری وجود داشته است؟
به صورت دقیق نمی توان دلیلش را تشریح کرد، اما به هر حال حتما نگرانی هایی وجود دارد، ضمن اینکه شاید تاییدهایی را از بازیگران دیگر نگرفته است. نمی توان به صورت کامل در این خصوص اظهار نظر کرد.
در حال حاضر نگاه عمومی نسبت به جریان صدر چگونه است؟ آیا مردم و نخبگان سیاسی این گروه را مقصر می دانند؟
ببینید در تحلیل امور سیاسی در عراق به ویژه در خصوص جریان صدر باید این نکته را در نظر داشته باشید که این گروه پایگاه مردمی خارج از حد تصور و انتظار دارد. این جریان واقعا بین مردم عراق و توده ها محبوب است، اما مشکلی که این گروه دارد این است که نمی تواند امورات خود را منظم کند و به صورت غیر ساختاری و سیستماتیک رفتار می کند. اگر بتوانند به نظم و تریتبی بدهند، یقین داشته باشید تاثیرگذاری بسیار بیشتری از آنچه تا کنون داشته اند، خواهند داشت.
در حال حاضر نگاه عمومی نخبگان سیاسی عراق به این گروه چگونه است؟ آیا آنها این جریان را مقصر پیش آمدن این بحران می دانند؟
ببینید ما نمی توانیم بگوییم خیلی ها موافق بودند یا مخالف، موضوع اصلی تر این است که خیلی ها پیش بینی می کردند چنین ماجرایی پیش آید.
چطور؟ چه جریانی پیش بینی کرده بود؟
ببینید شما با رصد تغییر و تحولات می توانید به راحتی به نتایجی دست یابید. گروه ها و شرکت هایی که وظیفه برقراری نظم و امنیت منطقه الخضرا در عراق را بر عهده دارند، آمریکایی و غربی هستند، این شرکت ها دقیقا یک روز مانده به ماجرای حمله به الخضرا در محل کار خود حضور نداشتند، سوال اینجاست که چرا آنها در چنین شرایطی غیبت داشتند؟ آنها کجا رفته بودند؟
یعنی معتقدید آمریکایی ها در جریان این ماجرا بوده اند؟
من نمی دانم و نمی توان با قاطعیت در این خصوص قضاوت کرد اما به هر حال این سوال وجود دارد که درست یک شب مانده به این اتفاق آنها کجا رفته اند؟ ضمن اینکه برخی می گویند حتی مشخص بوده کدام نمایندگان قرار است فرار کنند، کدام ها باید کتک بخورند و بخش مهمی از این ماجراها برنامه ریزی شده است. البته با تمام اینها شاید وقوع این ماجرا خیلی هم بد نشد.
چطور؟
برای اینکه نمایندگان پارلمان دیگر این ترس را خواهند داشت که ممکن است اتفاقی مشابه دوباره رخ دهد. واقعیت این است که فساد سازماندهی شده در ساختار سیاسی عراق نهادینه شده و هیچ مرجعی هم برای پیگری و رسیدگی به این ماجراها وجود ندارد.
با این وضیعت بحرانی که ما در عراق داریم، چه چشم اندازی برای عراق متصور هستید؟ کابینه چطور می شود؟
ببینید ما چه بخواهیم و چه خیر، در حال حاضر کابینه وضعیت عادی ندارد، چرا که ۲۳ وزیر پارلمان، فقط ۱۳ نفر از آنها به همراه با عبادی آمدند، از آن طرف پارلمان هم که حد نصاب ندارد تا وزرا بتوانند سوگند یاد کنند، در نتیجه ما در حال حاضر نه پارلمانی داریم و نه دولتی و واقعا شرایط پیچیده و بحرانی در کشور وجود دارد. ضمن اینکه اینها را به درگیری های میدانی و زمینی با داعش هم اضافه کنید تا دریابید اوضاع تا چه اندازه نابسامان و غیر قابل پیش بینی است.
با تمام این توضیحات فکر می کنید شرایط به کجا می رسد؟
واقعا مجهول است. این بازی سیاسی است که در عراق پیش آمده است. برخی هم معتقدند آمریکا پشت این ماجراها حضور دارد و برنامه دارد فردی را به عنوان جایگزین حیدر عبادی معرفی و انتخاب کند. سنارویی که البته شاید خیلی محتمل نباشد. برای اینکه مردم عراق اجازه نخواهند داد کسی از بیرون برای آنها تعیین تکلیف کند. اما راه حل اصلاحات عمیق و ساختاری در نظام سیاسی عراق است. ما باید در ابتدا وضعیت خود با کردها را روشن کنیم، آنها بیش از دیگران از این شرایط سود می برند، در موضوع داعش تنها گروهی که کمتر از دیگران هزینه تحمل کرده کردها بودند در حالی که هم شیعیان و هم سنی ها مشکلات و هزینه های بسیاری پرداختند.
از سوی دیگر قوه قضائیه عراق هم مشکلات بسیاری دارد و آنها هم باید تغییر کنند. مسئله دیگر تغییر نظام عراق از پارلمانی به ریاستی است که باید صورت پذیرد. در شرایط کنونی نخست وزیر نمی تواند از وزرایش حساب پس بگیرد و نمایندگان پارلمان هم به منبع فساد تبدیل شده اند. من فکر می کنم تا زمانی که این اصلاحات صورت نگیرد نباید به بهبود اوضاع امید چندانی بست.
حكیم: ماجرای حمله به پارلمان عراق پیش بینی شده بود
بحران سیاسی و امنیتی در عراق با یكدیگر در هم تنیده و شرایط بغرنجی در همسایه غربی ما حكمفرما شده است. ماجراهای جنایت های داعش و اشغال شهرها و سرزمین این كشور كم نبود كه حالا اوضاع سیاسی هم به حالت قرمز رسیده و درگیری های درون پارلمان هم جدی تر شده است و كار حتی به یورش به مجلس هم كشیده است.
۱۳۹۵/۲/۲۷
