«ولنگاری فرهنگی» یکی از عواقب «نگاه به غرب» در ترسیم و تولید محصولات فرهنگی است. این وضعیت، بیش از هر چیز در تولیدات سینمایی، تئاتر و گاهی نیز ادبیات دیده می‌شود. این عبارت پس از طرح از سوی امام خامنه‌ای به کلیدواژه منتقدان و کارشناسان فرهنگی تبدیل شده است؛ اما بی‌تردید مخاطب اصلی این گفتارها، مسئولان فرهنگی هستند؛ از رئیس‌جمهور در مقام رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزیر ارشاد، معاونان و مدیران زیرمجموعه این وزارتخانه گرفته تا اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس و همچنین مدیران صداوسیما.
طی سال‌های اخیر بارها رهبر معظم انقلاب اسلامی مسئله فرهنگ را مطرح کرده‌اند؛ اما نکته قابل تأمل این است که با مرور بیانات رهبری درباره موضوع فرهنگ، می‌توان دریافت که لحن و بیان معظم‌له، هر بار انتقادآمیزتر و هشدارآمیزتر از پیش می‌شود. برای نمونه، ایشان در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 92، فرمودند: «متأسفانه در بعضی از حرف‌های آدم‌هایی که مسئولیتی هم ندارند در دستگاه‌ها و مانند اینها، بعضی غیرمسئولانه گاهی حرف می‌زنند؛ نگاه می‌کنند به ادعاهایی که در کشورهای غربی هست در مورد آزادی‌های فرهنگی و فلان؛ در حالی که این‌جوری نیست. غربی‌ها اصرارشان و مقاومت‌شان بر روی ارزش‌های فرهنگی خودشان از ما کمتر نیست و بیشتر هم هست.» چندی بعد و در اول فروردین 93 معظم‌له در حرم امام رضا(ع) فرمودند: «نمی‌خواهیم بگوییم همه آسیب‌های فرهنگی کار بیگانگان است، خودمان هم مقصریم. مسئولان فرهنگی و غیرفرهنگی و کم‌کاری‌ها و غلط‌کاری‌ها همه تأثیر داشته.» اما سال 94 تأکیدهای رهبری بر مسئله فرهنگ، فزونی یافت. ازجمله اینکه در این سال، مسئله نفوذ فرهنگی از سوی معظم‌له مطرح شد. همچنین در سخنرانی تاریخ 19/2/94 فرمودند که جنگ فرهنگی، مهم‌ترین صحنه رویارویی با دشمن است. یکی از فرازهای بیانات آغاز سال 95 ایشان تأکید بر حمایت از هنرمندان متعهد بود. اما سخن اخیر ایشان در دیدار نمایندگان مجلس در تاریخ 16 خرداد، بیش از گذشته، توأم با هشدار بود، به ویژه این بخش که فرمودند: «در موضوع فرهنگ نوعی ولنگاری و بی‌اهتمامی در دستگاه‌های فرهنگی به چشم می‌خورد؛ زیرا در تولید کالای فرهنگی مفید و جلوگیری از تولید کالای فرهنگی مضر، کوتاهی‌هایی انجام می‌شود.»
به اعتقاد هنرمندان، سخن رهبر معظم انقلاب درباره «ولنگاری فرهنگی» به ضعف و بحران در مدیریت فرهنگی اشاره دارد. ازجمله، هوشنگ توکلی، بازیگر و کارگردان سینما در این‌باره معتقد است: «رهبر معظم انقلاب همواره نسبت به اهمیت موضوع فرهنگ، به مردم و مسئولان تذکر می‌دهند؛ اما به نظر می‌رسد که بیان اخیر ایشان درباره ولنگاری فرهنگی از مرحله تذکر گذشته و به هشدار نسبت به شرایط بحرانی در حوزه مدیریت فرهنگی تبدیل شده است. دلیل این مسئله هم این است که مدیریت فرهنگی در کشور ما توجه خود را از نیازها و چالش‌هایی که در جامعه اتفاق می‌افتد جدا کرده و معیارهای غربی را معیار خود قرار داده است. این مسئله، بزرگ‌ترین تهدید در عرصه فرهنگ و هنر است.»
محسن پرویز، نویسنده و سخنگوی انجمن قلم هم در یادداشتی درباره بیانات رهبر فرزانه انقلاب پیرامون مسئله فرهنگ، نوشت: «اشاره ایشان به بحث ولنگاری و بی‌اهتمامی فرهنگی، زیر سؤال بردن نگاه غلط آن دسته از دست‌اندرکاران امور است که در گذشته و حال، بی‌قیدی و سهل‌انگاری در مدیریت فرهنگی، رویه منتخب آنها بوده است. برخی مسئولان فرهنگی دولت‌های گذشته، خود را پدران پولداری می‌پنداشتند که اوج هنرشان توزیع یکسان پول بین فرزندان (خلف و ناخلف) و حمایت از هر فعالیتی است که عنوان فرهنگی داشته باشد. ایشان در بهترین حالت، خود را ناظران بی‌طرفی می‌دانستند که باید شاهد چگونگی هزینه‌کرد توسط دریافت‌کنندگان پول‌ها باشند! متأسفانه این نگاه غلط ریشه‌دار از دولتی به دولت دیگر به ارث می‌رسد و قدرت حرکت فعال را از مسئولان سلب می‌کند. این نگاه، راهبران حوزه فرهنگ را به افرادی تبدیل می‌کند که منفعلانه شاهد رخدادهای خوب و بد این حوزه هستند و نقشی در شکل‌گیری آنها ندارند! برای جوانان انقلابی، تلاش مسئولان برای حفظ بی‌طرفی در منازعات فرهنگی که یک سوی آن جریان نفوذی غربگرا و طرف مقابل، نیروهای ارزشی مدافع انقلاب هستند، باورپذیر نیست!»
پرویز شیخ‌طادی، کارگردان فیلم‌های «شکارچی شنبه» و «روزهای زندگی» هم درباره راه‌های مقابله با ولنگاری فرهنگی گفت: «یکی از راه‌های برون‌رفت از «ولنگاری فرهنگی» مدّنظر رهبری، وحدت و هماهنگی بیشتر دستگاه‌های فرهنگی و سینمایی کشور در حمایت از تولیدات سالم و بی‌حاشیه حوزه سینماست.»
علیرضا مختارپور، دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی هم در گفت‌وگویی تصریح کرد: «استنباطی که از سخنان رهبر انقلاب می‌شد، این بود که تمام مقامات مذکور درباره کالاهای فرهنگی و تغذیه جامعه با این کالاها مسئول هستند. این دیدگاه، در تقابل با دیدگاهی قرار دارد که دولت‌ها فقط باید شرایط را برای هنرمندان و فرهنگیان فراهم کنند و آنها هم دست به تولید بزنند و در مرحله بعد هم مردم به عنوان مخاطب از اثر آنها استقبال بکنند یا خیر. رهبر معظم انقلاب معتقدند مسئولان، در زمینه فرهنگ جامعه مسئولیت دارند.»
وی گفت: «پس ما، هم در تولید و هم در توزیع فرهنگی در کشور دچار ولنگاری هستیم؛ اما این وضعیت ناشی از چیست؟ به نظر من ناشی از این است که دستگاه‌های دخیل، حساسیت لازم را ندارند. در بعضی مواقع، به دلیل تشخیص نادرست بوده و در برخی مقاطع هم به دلیل ترس از هیاهوی بیگانگان و رسانه‌های بیرونی که ممکن است موضوعاتی چون آزادی بیان را دستمایه گزارش‌های خود قرار دهند.»
منبع صبح صادق
