نسخه چاپی

دستاوردهای «عینی» و «ذهنی» برجام

محمد اسماعیلی

رئيس‌جمهور كشورمان در جلسه شوراي اداري استان كهگيلويه و بويراحمد نماي جديدي از برجام را رونمايي و فصلي نو از دستاوردهاي آن را به افكار عمومي معرفي مي‌كند كه تازگي دارد و تاكنون كمتر به آن پرداخته است.

«از بين بردن مباني تحريم و نه خود تحريم»، «كوتاه‌ مدت كردن تحريم نظامي دائمي در فصل هفتم شوراي امنيت و نه برداشتن کامل آن»، «مسابقه گذاشتن كشورها براي تعامل با ايران بدون آنکه سرمايه‌گذاري‌هاي عملياتي شده باشد»، «لغو 12 تا 17 قطعنامه شورا و آژانس در يك روز بدون اشاره به تجميع آن در قطعنامه2231» و «وارد كردن سموم استاندارد براي محصولات كشاورزي بدون ارائه آمار و سند رسمي» از جمله گزاره‌هايي است كه به عنوان دستاوردهاي تازه برجام از آن ياد مي‌شود.
رئيس‌جمهور هفته پيش و در گفت‌وگوي مستقيم با مردم دستاورد ديگري از برجام را با ادبياتي نو ارائه مي‌دهد و بيان مي‌كند: «مهم‌ترين اثر برجام اين بود كه سايه شوم تهديد از بالاي سر ما رفع شد. آنها پرونده ما را به سازمان ملل به فصل هفت برده بودند و هر آن ممكن بود كشور دچار جنگ ناخواسته شود. ايران را به عنوان كشوري معرفي كرده بودند كه تهديد صلح و امنيت جهان است.»
معرفي دستاوردهاي جديد در توافق هسته‌اي در يك سالگي برجام آغاز شد آنجايي كه در جلسه رسمي هيئت دولت به مناسبت يك ‌سالگي برجام گفته مي‌شود: «برجام مانع جنگ شد!»
قبل از اين نيز مجيد انصاري بيان مي‌كند كه مقامات فرانسه به حسن روحاني گفته‌ بودند در صورت عدم توافق هسته‌اي، به ايران حمله نظامي مي‌شد.

محمدجواد ظريف نيز نمره برجام را20 عنوان كرده و بيان مي‌كند: «برجام نشان‌دهنده عزت، مقاومت و استيفاي حقوق ملت ايران در برابر كشورهايي كه به قلدري و احترام نگذاشتن به حقوق ديگران عادت كرده‌اند، بود.»
فصل مشترك دستاوردهايي كه حسن روحاني، محمدجواد ظريف و ديگر حاميان برجام طي روزهاي اخير به آن اشاره كرده‌اند تفاوت‌هاي بسياري با انتظارات و وعده‌هايي دارد كه طي ماه‌هاي قبل از تصويب برجام تبليغ و به عنوان دستاوردهاي قطعي برجام ياد مي‌شد.

در آن محدوده زماني «بهبود آني معيشت مردم»، «رفع كامل تحريم‌ها»، «سرمايه‌گذارهاي شركت‌هاي مطرح خارجي در داخل» و «بازگشايي سوئيفت و به ‌واسطه آن عادي‌سازي ال‌سي‌هاي خارجي در كشور و همچنين توسعه روابط تجاري- بانكي با ساير كشورها» از جمله اين دستاوردها معرفي مي‌شد، دستاوردهايي كه بعد از گذشت هفت ماه از روز اجراي برجام رنگ تحقق نگرفته و به همين دليل است كه دولتمردان تلاش مي‌كنند با معرفي برخي از مؤلفه‌هاي دست‌ساز از اعتراف به شكست زودهنگام برجام خودداري كنند.

بر اساس اين تئوري‌، تيم مذاكره‌كننده كشورمان در شرايطي كه امريكايي‌ها بارها برجام را نقض كرده‌اند، بايد از لفظ«نقض» استفاده نكنند و به جاي آن از كليدواژه‌هايي خنثي در عرصه حقوقي نظير «شيطنت» استفاده شود و رفتار مقامات اين كشور را توجيه كند؛ نظير آنچه عراقچي روز گذشته با اغماض نسبت به نقض برجام، تنها به جمله «ايراداتي در نحوه اجراي برجام وجود دارد» بسنده مي‌کند، توجيهاتي كه مي‌تواند هزينه‌هاي ناشي از اجراي برجام را دوچندان كند.

به بيان ديگر دولتمردان تلاش مي‌كنند در شرايطي كه اهداف از پيش تعيين شده برجام محقق نشده و توقعات دولتي و عمومي از اين توافق بين‌المللي برآورده نشده است برجام را دستاوردسازي معرفي كنند كه به جاي رفع مشكلات «معيشتي»، «اقتصادي» و «تجاري» توانسته مطالباتي نظير «دور كردن سايه جنگ از كشور»، «ملغي كردن قطعنامه‌هاي بين‌المللي عليه كشور»، «مخابره كردن عزت و مقاومت ملت ايران به دنيا» را براي جامعه ايراني به همراه داشته باشد.
اين «جابه‌جايي دستاوردها و انتظارات از برجام» توسط دولتمردان در حالي است كه اساساً اهداف تعريف شده براي يك توافق هسته‌اي، قبل از روز توافق، حول چنين محورهايي نبوده و موافقت مشروط جامعه براي توافق هسته‌اي با امريكا درموضوعاتي غير از اهداف «موهوم» شكل گرفته است.
ناتواني دولت در دسترسي به اهداف «مسلم» و«معين»برجام منجر به اين شده تا اهداف اوليه جاي خود را به دستاوردهاي «ذهني» و «غيرقابل اثبات» بدهند، مؤلفه‌هاي تصنعي كه رد كردن آن توسط منتقدان برجام بسيار سخت و دشوار بوده و در ظاهر موفقيت برجام را اثبات كرده و از سوي ديگر دولت و حاميان توافق هسته‌اي را از زير بار فشار رواني- رسانه‌اي خارج مي‌كند.

دستاوردسازي براي برجام به اين سبك و سياق همچنين مي‌تواند روحيه مطالبه‌گري جامعه از برجام را به حداقل رسانده و اين ذهنيت را براي افكار عمومي به همراه داشته باشد كه برجام حقيقتاً يك بازي برد- برد بوده و اگر جمهوري اسلامي ايران حاضر به دادن امتيازهاي چشمگير شده توانسته مزيت‌هايي را هم به دست آورد.
تصور دولت آن است که به‌کارگيري چنين تاکتيکي، مي‌تواند موفقيت خود در عرصه انتخابات ارديبهشت سال96 را تضمين كند، چراكه اقناع ذهني جامعه در موضوع برجام و پذيرش اين نكته كه «منافع و مصالح» كشور به‌واسطه برجام تضمين شده، مي‌تواند اين نويد را براي دولت به همراه داشته باشد كه جامعه در آوردگاه پيش‌رو به شخص روحاني اقبال نشان خواهد داد.
شايد مهم‌تر از موارد ياد شده مسئله‌اي به نام جلوگيري از نااميدي جامعه «نسخه مذاكره با امريكا» است چراكه اثبات بي‌نتيجه بودن چنين نسخه‌اي از يك‌سو را موفقيت حسن روحاني در انتخابات 96 سد كرده و از سوي ديگر مسير مذاكرات مشابه در ساير موارد مورد مناقشه با امريكايي‌ها را به بن‌بست مي‌كشاند.

به همين دليل است كه دولت و حاميان توافق هسته‌اي تلاش مي‌كنند در سخنراني‌هاي خود دائم دستاوردهايي را براي برجام ذكر كنند كه شاخص بارز آن «ذهني» بودن است و همانطور كه ذكر شد نه قابل لمس براي جامعه است و نه آنكه رد كردن آن براي منتقدان كار ساده و آساني است.
به عنوان نمونه در شرايطي آقاي محمدجواد ظريف دستاورد برجام را «مخابره كردن عزت و مقاومت ملت ايران به دنيا» مطرح مي‌كند كه قبل از برجام و بعد از پيروزي انقلاب اسلامي چنين پيامي بارها به جوامع بشري ارسال شده بود و دستاوردي نيست كه به تازگي و به‌واسطه برجام ايجاد شده باشد. نكته چنين دستاوردي پديده‌اي «ذهني» است كه براي جامعه نيز قابل لمس نبوده و قابل رؤيت نيست و تنها كاركرد آن زنده نگه داشتن اميد جامعه به تئوري «مذاكره» و تضمين‌كننده يك موفقيت انتخاباتي در ارديبهشت سال96 است.

با توجه به آنچه گفته شد، بدون ترديد جابه‌جايي هدفمند دستاوردهاي «ذهني» به جاي دستاوردهاي «عيني» برجام با اهداف حزبي- انتخاباتي و همچنين توجيه رفتار امريكايي‌ها در روند توافق هسته‌اي، منجر به آن خواهد شد كه نه تنها خسارت‌هاي اين توافق براي كشور افزايش پيدا كند بلكه امريكايي‌ها با توجه به خواسته‌هاي حزبي طيف مورد اشاره دامنه تحريم‌ها را به بهانه‌هاي ديگر مانند حقوق بشر و تروريسم گسترش دهند.

۱۳۹۵/۵/۲۷

اخبار مرتبط
نظرات کاربران
نام :
پست الکترونیک:
نظر شما:
کد امنیتی:
 

آخرین اخبار...