رفتار اخیر اردوغان برای امتیازگیری و ایجاد بالانس بین غرب و شرق است

ترکیه پس از کودتای ناکام، رفتار جدیدی از خود به نمایش گذاشته است. ظاهر این رفتار، اینگونه نشان می­دهد که این کشور قصد دارد تا روابط خود را با کشورهایی نظیر روسیه، ایران، عراق و سوریه بهبود بخشد و در طرف مقابل، روابط پررنگ خود با غربی ها بویژه آمریکایی ها را کم­رنگ کند. از طرفی دیگر، ما شاهد سابقه رفتار اینچنینی از ترکیه هستیم؛ رفتاری که پایدار نمانده است و تغییر رویه داده است. پس از اینکه آن­ها در سال­های گذشته، چهره­ای ضد صهیونیستی از خود نشان دادند، اما اخیراً شاهد عادی سازی روابط با این رژیم بودیم. اینکه آیا رفتار کودتای پس از ترکیه، تکرار همان رفتار قبلی است، یا تغییر رویه آنها، امری جدی و مبنایی تلقی می­شود، مسئله­ای قابل تأمل است. برای رسیدن به پاسخ این سؤال، گفتگویی را با حسن لاسجردی؛ کارشناس مسائل بین الملل و عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی انجام داده ايم که در ادامه می­خوانید.


 به نظر شما، آیا رفتار اخیر ترکیه در ارتباط با کشورهایی چون ایران و روسیه و سوریه و از طرفی دیگر با آمریکا، رفتاری پایدار خواهد بود؟

ببینید؛ از آنجایی که حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی ترکیه، بر مبنای عملگرایی و فرصت سازی قرار دارد، بنابراین، درباره همین نوساناتی که از خود بروز می­دهد، نه می­توان خوشحال بود، نه ناراحت؛ چرا که ترکیه- بویژه در دوران اردوغان- تلاش می­کند تا اولاً؛ یک موقعیت مناسب منطقه­ای پیدا کند، دوما؛ عضو فعال در تحولات باشد و سوم اینکه علاقه مند است که دست برتر را در تحولات داشته باشد. لذا این فراز و نشیب ها و تغییرات، ماحصل چنین نگاهی است. در ارتباط با سؤال شما؛ ببینید؛ این کاری که ترکیه اکنون دارد انجام می­دهد، در حقیقت کم کردن توجه و علاقه خود به غرب و در مقابل، تشدید علاقه به شرق نیست. بلکه دارد یک نوع بالانس بین دو طرف برقرار می­کند، تا چنانچه نتوانست از یک طرف استفاده کند، از طرف دیگر به عنوان اهرم استفاده کند و امتیاز بگیرد. لذا اینکه ترکیه ارتباط خود را با روسیه، عراق، ایران و کشورهای دیگری که تا چند مدت پیش به عنوان مخالف آنها ایفای نقش می­کرد، دارد اصلاح می­کند، به این خاطر نیست که از طرف مقابل بریده است؛ بلکه به نظر من به این خاطر است که دارد دست به جرح و تعدیل می­زند تا بتواند فضای جدیدی را برای امتیازگیری فراهم می کند. نکته­ای که خیلی مهم تر است، این است که اردوغان و تیمش- بویژه در دوره دوم حیات سیاسی­شان که با نخست وزیری اوغلو همراه بوده است- خط مشی را پیش گرفته بودند و اقداماتی انجام دادند که در مجموع به ضرر ترکیه بوده و نتوانسته این کشور را در نقطه اوجی که در دوران «گُل» داشته، حفظ کند و به نظر می­رسد که آن­ها، دارند مرحله سومی را با هدف تجدید نظر و جبران آن دوران طراحی می­کنند و همان­گونه که عرض کردم، این خود ماحصل بازی بین قدرت­های غربی و شرقی، یا قدرت های غربی از یک­طرف و بقیه قدرت­ها در طرف دیگر است، تا هم بتوانند از غربی­ها امتیاز بگیرند و هم از غیر­غربی­ها.


 یعنی شما معتقدید که رفتار اخیر ترکیه، نوعی تاکتیک سیاسی است و اصالت ندارد؟

ببینید؛ آنچه که مسلم است این است که ترکیه نمی­تواند از سازوکارهای غرب بیرون بیاید؛ به خاطر اینکه در این خصوص تعهدات رسمی داده است. اول اینکه ترکیه خود را کشوری می­داند که میان آسیا و اروپا است و به نوعی علاقه­هایی از قبل به این موضوع داشته است. بر اساس قانون اساسی هم، چنین نگاهی در ترکیه ترویج می­شود. دوم اینکه ترکیه عضو ناتو است و چون عضو رسمی هم محسوب می­شود، نمی­تواند تعهدات ناتو،که حفظ فضای امنیتی غرب و داشتن روابط با دیگر کشورهای غربی است، را از دست بدهد و به نوعی بی تعهدی انجام دهد. نکته سوم این است که پیوندهایی که ترکیه تاکنون- لااقل در قرن بیستم و همچینن چند سال ابتدایی قرن بیست و یکم- با غربی­ها داشته است، بیشتر از شرقی­ها بوده است. اردوغان و تیمش از چهارپنج سال گذشته، اصطلاحا بر روی پاشنه آشیل کشورهای غربی فعالیت می­کردند؛ با آمریکایی­ها چفت بودند، تلاش می­کردند که به اتحادیه اروپا بپیوندد و در منطقه هم در پی دست­یابی به قدرت برتر بودند؛ اما چون نتوانستند به این اهداف برسند، اکنون دست به ترمیم زده­اند و به نظر می­رسد که این، یک بازی میان غرب و شرق است.