نسخه چاپی

رجال مذهبی و مسئولیت شورای نگهبان

صالح اسكندری

پيرو بررسي اصلاح قانون انتخابات در کميسيون شوراها و امور داخلي کشور مجلس، رئيس اين کميسيون گزارشي از نحوه تعيين شاخص‌هاي رجليت سياسي در انتخابات رياست جمهوري دراين کميسيون نظير دارا بودن حداقل مدرک فوق ليسانس و يا ذي مدخل نبودن شاخص جنسيت در موضوع احراز رجال سياسي بيان کرده اما در خصوص شاخصهاي "رجال مذهبي" نامزدهاي رياست جمهوري هنوز مطلبي عنوان نشده است.
بر اساس اصل 115 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران "رئيس جمهور بايد از ميان رجال مذهبي و سياسي که واجد شرايط زير باشند انتخاب گردد: ايراني‏الاصل، تابع ايران، مدير و مدبر، داراي حسن سابقه و امانت و تقوي، مومن و معتقد به مباني جمهوري اسلامي ايران و مذهب رسمي کشور."
بنابراين اصل رجال مذهبي بر رجال سياسي مقدم است. به هر حال بر اساس اصل 113 قانون اساسي "پس از مقام رهبري رئيس جمهور عالي ترين مقام رسمي كشور است" و بايد مجري احکام اسلامي و قانوني در يک کشور مسلمان باشد. روشن است کسي که قرار است
عالي ترين مقام سياسي پس از ولي فقيه باشد واختيارات گسترده و وظايف سنگيني در حکومتي که بر مبناي اسلام اداره مي شود، بر عهده دارد بايد از بين رجال مذهبي انتخاب شود. در تفسير مفهوم "رجال" در اصل 115 قانون اساسي صرف نظراز مجادلات حقوقي در خصوص افاده معناي لغوي از واژه رجال يعني جمع رَجُل به معني مرد و يا رجال به معناي اشخاص سرشناس و برجسته که مي تواند اعم از مردان و زنان باشد؛ اما بايد تاکيد کرد ملاک و مناط احراز سرشناسي و برجستگي در مذهب براي فردي که مي خواهد نامزد رياست جمهوري شود، در قانون انتخابات رياست جمهوري مشخص نشده است.
مثلا در قانون انتخابات مجلس خبرگان يکي از شرايط نامزدهاي اين انتخابات دارا بودن اجتهاد در حدّي كه قدرت استنباط بعضي مسائل فقهي را داشته باشد و بتواند وليّ‏فقيه واجد شرايط رهبري را تشخيص دهد؛ مي باشد. بر اساس تبصره يكم مادّه سوم قانون انتخابات مجلس خبرگان، مرجع تشخيص دارا بودن شرايط مورد نظر را فقهاي شوراي نگهبان دانسته است. به‏طور معمول، فقهاي مزبور، براي كساني كه اجتهادشان محرز نيست، اقدام به برگزاري امتحان و اختبار مي‏كنند و شرايط ديگر را با تحقيق و تفحص احراز مي‏كنند. يعني براي تشخيص درجه اجتهاد فقها و علماي بلادي که اجتهادشان محرز نيست که اغلب از جايگاه و شان مذهبي عالي تري نيز نسبت به رئيس جمهور برخوردارند شوراي نگهبان اقدام به برگزاري امتحان مي کند اما براي احراز شرط رجال مذهبي بودن عالي ترين مقام سياسي پس از مقام رهبري که مجري قوانين در حوزه هاي مختلف فرهنگي، اقتصادي و سياسي است هيچ تلاش مدوني صورت نمي پذيرد و صرف اشتهار به ديانت، وثوق و شايستگي اخلاقي نامزد رياست جمهوري بسنده
مي شود. اين در حالي است که رئيس جمهور در مواضع رسمي،
سياست گذاري ها و اولويت بندي ها در اجراي قوانين، تخصيص منابع و انتصابات ناگزير به معرفت و فهم ديني خود رجوع مي کند و بايستي علاوه بر ايمان و التزام عملي به اسلام، حظي از معارف اسلامي برده باشد تا حداقل در نطق ها و سخنراني هاي خود در خصوص مباحث ديني محتاطانه تر صحبت کند. البته اين بدان معنا نيست از رئيس جمهور انتظار مي رود که درجه اجتهاد داشته باشد بلکه رئيس جمهور مي تواند مقلد باشد اما حداقل بايد تا سطح حوزه اطلاعات ديني و مذهبي داشته باشد. اين موضوع هم ربطي به معمم بودن و يا مکلا بودن وي ندارد. يعني الزامي در روحاني بودن رئيس جمهور نيست اما فرد نبايد به لحاظ دانش مذهبي يک عامي باشد.
تعيين مکانيسم احراز اين شاخص يعني رجال مذهبي بودن با شوراي نگهبان است و همان‌طور که بر اساس تبصره يكم مادّه سوم قانون انتخابات مجلس خبرگان شوراي نگهبان تشخيص داده براي فقهايي که اجتهادشان محرز نيست اختبار و امتحان برگزار کند، براي تشخيص رجليت مذهبي نيز مي تواند اقدام به برگزاري يک امتحان در حد مقدمات علوم ديني در حوزه هاي مختلف تاريخ اسلام، فقه، اصول فقه، فلسفه، عرفان، کلام و ... نمايد.
اقتضاي منصب خطير رياست جمهوري به خاطر حوزه اختيارات گسترده و وظايف سنگين آن در يک حکومت فقهي مثل جمهوري اسلامي ايران حساسيت بيشتر شوراي نگهبان در خصوص شرايط رئيس جمهور آينده است. البته اصلاح قانون انتخابات کمک زيادي به گزينش صالحان موجود براي رقابت در انتخابات رياست جمهوري مي کند اما اين امتناعي با وظيفه قانوني شوراي نگهبان در عمل به اصول مصرح قانون اساسي ندارد. رويه هميشگي شوراي نگهبان در انتخابات مختلف تحقيق و رسيدن به حجت شرعي ِاطمينان بخش بوده است. در انتخابات رياست جمهوري هم از رجال مذهبي بودن نامزدها بايد براي فقهاي شوراي نگهبان حجت شرعي ِاطمينان بخش شود. البته طبيعي است که راه هاي احراز شرايط يکنواخت نباشد بعضي شرايط را به سادگي و با يك تحقيق مختصر بتوان احراز كرد و برخي نيز از پيچيدگي هايي برخوردار باشد.

۱۳۹۱/۶/۲

اخبار مرتبط
نظرات کاربران
نام :
پست الکترونیک:
نظر شما:
کد امنیتی:
 

آخرین اخبار...