تنش های سیاسی در پاكستان؛ علل و پیامدها

در هفته هاي اخير "عمران خان رئيس تحريک انصاف "پاکستان تاكيد كرده بود براي وادار کردن نواز شريف نخست وزير به کناره گيري ازقدرت، دوم اكتبر (12آبان) تجمع ميليوني را در اسلام آباد پايتخت پاكستان به راه خواهد انداخت و به نوعي دور جديدي از بحران سياسي در اين کشور دامن خواهد زد. اما نكته قابل ذكر در اين باره اينكه، يك روز مانده به تاريخ اعلام شده، عمران خان از برگزاري اعتراضها داخلي صرف نظر كرد.اساسا دليل اين عقب نشيني عمران خان چيست ؟ صحنه گردان ناآرامي هاي اخير پاكستان چه نهادهايي هستند؟در يادداشت پيش رو نگاهي به چرايي اين ماجرا و پيامدهاي آن مي پردازيم.

اسناد موسسه پاناما در مورد فساد مالي فرزندان نواز شريف نخست وزير پاکستان بهانه مناسب جديدي را براي عمران خان ايجاد کرد تا دور تازه مخالفت هاي خود را با نواز شريف آغاز کند. اساساكارشناسان درباره صحنه گرداني ناآرامي هاي اخير پاكستان دو نظر متفاوت دارند:

1-برخي بحران سياسي پاکستان را عوامل خارجي مي دانند.

2-اما به اعتقاد بسياري ديگر از كارشناسان، درپشت پرده بحران سياسي در پاکستان، ارتش قرار دارد. چرا كه:

الف)تاريخ بيش از شش دهه پاكستان گواه بر اين است كه،هر گاه نظام پارلماني در پاکستان حاکم است، ارتش پشت پرده بحران هاي سياسي است.و هر گاه ارتش در راس کار است، احزاب نقش نظام مبتني بر دمکراسي را ايفا مي کند.در حال حاضر در معادلات قدرت پاكستان، نواز شريف به آمريکا و عربستان و عمران خان به انگليس نزديک است.

ب) نكته دوم اينكه، ارتش در سالهاي اخير با حمايت از "عمران خان "به دنبال ايجاد جريان سوم در پاکستان است. عمران سال گذشته نيز با حمايت كانون هاي قدرت از جمله ارتش اعتراض هاي خياباني را در پاكستان به راه انداخت آن هم با اين هدف كه دولت نواز شريف را از صحنه سياسي خارج سازد.

ج)و نكته بعدي اينكه ، برخي كارشناسان سياسي معتقدند كه ارتش پاکستان در مقطع كنوني با دامن زدن به بحران سياسي درصدد فرافکني بحران و ناکامي هاي خود است.به بيان ديگر پرونده کشمير و افغانستان در اختيار ارتش پاکستان است و اساسا ارتش در هر دو زمينه ناموفق بوده است. از اين رو دامن زدن به بحران سياسي در پاکستان از سوي ارتش هدفمندصورت مي گيرد.به بيان ديگر ،در واقععروسک گردان تحولات پاکستان سازمان آي اس آي سازمان اطلاعات ارتش پاکستان است. مطلوب ارتش اين است که پيش از پايان دوره نواز شريف در سال 2018 از قدرت کناره گيري کند و انتخابات زود هنگام برگزار شود.و اساسا نيازي به كودتا در اين كشور نباشد .

د ) صرف نظر از مطالب گفته شده ، برخي از كار شناسان ديگر براين باورند كه نياز بازيگران غربي براي "مذاكره با طالبان" و همين طور "تنش در روابط هند و پاكستان" باعث شده كه وزن سياسي ارتش در معادلات قدرت پاكستان بار ديگر بالارود و همين امر باعث شده فضا بر دولت نواز شريف تنگ تر ازگذشته گردد.

نتيجه گيري

1- تلاشهاي اخير"عمران خان" براي راه اندازي تظاهرات مسالمت آميزدر پاكستان با حمايت كانون هاي قدرت به خصوص" ارتش" صورت مي گيرد.انگيزه اصلي ارتش در حمايت از عمران خان در واقع كناره گيري نواز شريف از قدرت با كمترين هزينه سياسي است. به بيان ديگر خواست ارتش اين است كه براي حفظ قدرت سنتي خود در پاكستان حدالمقدور به" هربه كودتا" متوصل نشود.

2- عمران خان يك روز مانده به موعد برگزاري برگزاري تظاهرات ضد دولتي - 2 اكتبر (12 آبان ماه)، به دلايل اعلام نشده برگزاري اين تظاهرات را به تعويق انداخت. برخي تعويق تظاهرات رابا آمادگي دادگاه پاكستان براي محاكمه نواز شريف مرتبط مي دانند و برخي ناظران نيز، پشت كردن حاميان حزبي عمران خان در دولت ايالتي را عامل اين تصميم مي دانند.

3- و نكته پاياني اينكه، دليل عقب نشيني عمران خان از برگزاري تظاهرات در پاكستان هر چه باشد، نبايد اين تصميم را محدود به" عمران خان" دانست. صرف نظر از تلاشهاي ارتش پاكستان براي اعمال فشار به دولت پاكستان براي كناره گيري زود هنگام از قدرت، دولت نواز شريف و ارتش در حال حاضر در مورد تعيين رئيس جديد ارتش پاكستان باهم اختلاف نظر دارند .در واقع ابقا ء"راحيل" و يا انتخاب فرد ديگر از سوي "نواز شريف " موضوع مناقشه اميز دولت وارتش پاكستان در روزهاي اخير محسوب مي شود. به هرتقدير تعويق تظاهرات ضد دولتي عمران خان به نوعي نشان دهنده" عقب نشيني دولت نواز شريف"در برابر ارتش وبه نوعي دادن امتياز به اين نهاد پرقدرت پاكستان است .البته اين امتياز "كوتاه مدت" براي ارتش محسوب مي شود.چرا كه اساسا مجادله ارتش با دولت نواز شريف تا ساقط شدن دولت پاكستان ادامه خواهد داشت.