به گزارش نما؛ برنامه ثریا در اولین برنامه سری جدید خود میزبان دکتر محسن بهرامی رئیس سازمان فضایی ایران و معاون وزیر ارتباطات بود تا به ریشه یابی وقفه سه ساله پروژههای فضایی مانند پرتاب ماهواره و فرستادن موجود زنده به فضابپردازد. رهبر انقلاب حدود چهار ماه پیش در دیدار با نخبگان علمی جوان از روند کند صنعت فضایی ابراز نگرانی کردند و از مسئولین ادامه این طرحهای مهم را مطالبه کردند.
بهرامی در پاسخ سوال محسن مقصودی مجری کارشناس این برنامه مبنی بر آینکه «چرا برخی از پروژههای فضایی تعطیل و یا نیمه تعطیل است و قرار است چه اتفاقی برای این پروژههای علمی رخ بدهد؟» گفت: « زمانی که ما کار را تحویل گرفتیم بسیاری از پروژهها زمین‌گیر شده بودند؛ در این مدت همه پروژه‌هایی که در حیطه عمل سازمان بوده راه اندازی شده است بطور مثال پروژه «دوستی شریف» آماده پرتاب است و مدل کیفی ماهواره «امیر کبیر» و «ناهید» نیز تقریبا تمام شده است. «ظفر» علم و صنعت یک پیچیدگی قراردادی داشت که حل و فصل شد و همچنین قرارداد «ناهید 2» را بسته‌ایم.»
رئیس سازمان فضایی: شرایط به آن شکلی که به رهبری گزارش شده، نیست
بهرامی در مورد کند شدن روند پروژههای فضایی و سخنان رهبری در این مورد گفت: «شرایط به آن شکلی که به رهبری گزارش شده است، نیست؛ این پروژه ها در این دو سال دوباره تست شدند و در این چهار ماه جواب دادند. فضا فقط ماهواره و پرتاب نیست و به همین دلیل ما حجم زیادی از کارهای دیگر را پیش می‌بریم بطور مثال مرکز ماهدشت ما راه اندازی شده است و یک مرکز داده خیلی مفصل خواهیم داشت که انشاالله شش ماه دیگر آماده خواهد شد.»
مقصودی با بیان اینکه بحث پرتاب‌گرها و ماهوارهها در سند سازمان فضایی ایران و نقشه جامع علمی کشورست و چیزی است که مردم و کارشناسان از سازمان فضایی انتظار دارند آن را اصل موضوع عنوان کرد که بهرامی در پاسخ گفت: «این حرف‌ها کلیشه است. چراکه ما درباره این سند بحث داریم بالاخره ماهم یک کارشناسی هستیم که 35 سال است در این حوزه فعالیت میکنیم.»
مقصودی در واکنش به این صحبت، آن را نظر شخصی و کارشناسی بهرامی دانست و گفت: « شما الان مسئول هستید و این سند پیش روی شماست؛ الآن در نقشه جامع علمی کشور فناوری فضایی راهبرد الف و جزء اولین اولویت کشور است ولی ما نمی‌دانیم چرا پروژه پرتاب انسان به فضا خوابیده است؟»
بهرامی در پاسخ پرسید: «چه کسی گفته پرتاب انسان به فضا راهبردی است؟!» و مقصودی نیز پاسخ داد: «بالاخره این پروژه جایگاه قانونی دارد یا خیر؟»
رئیس سازمان فضایی: شواریعالی عطف برای پروژه فرستادن انسان به فضا یک پولی گذاشته است که آن پول قطع شده است
رئیس سازمان فضایی در این باره گفت: «بنده با این طرح مخالف هستم اما چون در سند سازمان فضایی آمده است من باید به عنوان مسئول سازمان فضایی این طرح را آماده کنم؛ شواریعالی عطف برای پروژه فرستادن انسان به فضا یک پولی گذاشته است که آن پول قطع شده است؛ چرا گذاشتند و چرا قطع شده؟ من در جریان این تصمیمات نیستم. اما ما برنامههایی را آماده کرده‌ایم که اگر شورای‌عالی فضایی تشکیل شد این طرح را ببریم در برنامههایی که سازمان باید انجام بدهد. وظیفه شورای عطف نبوده که این پروژه را تعریف کند تا چنین مشکلاتی پیش بیاید اما اگر در شورای‌عالی فضایی این طرح تصویب شده بود الآن جزء برنامه‌های دیگر سازمان فضایی بود.»
مقصودی گفت: «بحث الآن شورای عطف نیست بلکه اصل بحث این است که این طرح دستیابی ارسال انسان به فضا بخشی از سند جامع علمی کشور است و سندی است که رهبر انقلاب پیگیری کردند و شورای‌عالی فرهنگی این سند را تصویب کرده‌اند.»
بهرامی گفت: «مسئول اجرای سند جامع علمی کیست؟ فقط سازمان فضایی مسئول اجرا نیست و ما نیز برنامههایی آماده کردیم که در شورای‌عالی فضایی این برنامه را مصوب کنیم که جزئی از برنامه‌های سازمان فضایی بشود.»
مقصودی پرسید: «تا کی این روند طول خواهد کشید؟»
رئیس سازمان فضایی گفت: «این دیگر به من ربطی ندارد!»
محسن مقصودی تصریح کرد: «این سوال که چرا دوسال است ما پرتاب ماهواره نداریم، مطالبه مردم است. اینکه چرا سه سال است کاوشگران ما برای ارسال موجود زنده به فضا پرتاب شدهاند مطالبه به حقی است. دکتر امی به ما گفتند که طبق برنامه، ما در این سه سال باید هفت تا پرتاب انجام میدادیم که هیچ کدام انجام نشده است.»
رئیس سازمان فضایی گفت: «قرار شده پرتابگر برای ما تامین بشود تا ما از سال بعد بتوانیم کاوشگرها را پرتاب کنیم. خیلی خوب است که بتوانی هرسال دو ماهواره پرتاب و تست کنیم اما اینقدر بودجه نداریم. انشاالله ماهوارهه‌های «دوستی»، «پیام» و «ناهید 1» تا یک سال و نیم آینده باید پرتاب شوند. ما اصلا نمی‌خواهیم بخش فضا را که باید خدمات اجتماعی ایجاد کند و یک کار راهبردی است را به یک بخش ساخت و پرتاب ماهواره محدود کنم.»
کارشناس ارشد هوافضا: تغییرات ساختاری بیهوده در ساختار فضایی کشور باعث تلف شدن نیروی انسانی و بیت المال می‌شود
در این بخش از برنامه نوید مقصودی، کارشناس ارشد هوافضا با ارائه اسلایدهایی اظهار داشت: «در رابطه با تغییرات ساختاری سازمان فضایی باید بگوییم که وقتی شما برنامه‌ها و یک هدفی دارید نیاز به ابزار دارید و ساختار بخشی از این ابزار است؛ اینکه شما یک سازمانی را خوب یا بد درست می‌کنید و در یک زمانی این ساختار را کاملاً برهم می‌زنید و کاملاً به عقب برمی‌گردید باید بدانید که از نیروی انسانی، وقت و پول بیت المال هزینه کرده‌اید. در زمانی که بابت برنامههایفضایی هزینه می‌شد تاثیر مستقیمی بر روی جذب دانشجوی و کیفیت آنها داشت؛ در دورانی که هزینه می‌شد و پرتابها به صورت منظم صورت می‌گرفت، کیفیت دانشجویان هوافضا بسیار بالاتر بود چون افق ترسیم کرده بودیم و دانشجویان و دبیرستانی‌های ما با نگاه باز انتخاب کردند و در آن زمان در اوج پرتابهای فضایی بودیم اما اکنون این افق با شرایط نامطلوبی روبرو شده است. در زمان اوج صنعت فضایی حدود 1346 تا مقالات علمی داشتیم که در این سه سال اخیر افت شدیدی کرده است اما نکته اساسی این است که رشد مقالات ایرانیها در مجلات isi افزایش پیدا کرده است چراکه وقتی شما به دانشجو و استاد کار ندهید بیکار نمینشینند و پروژههای کاریشان را به فضای بیرونی کشور می‌دهند.»
این کارشناس ارشد فضایی اظهار داشت: «ما در پرتابهای فضایی چیزی به اسم شکست نداریم؛ در فناوری فضایی هر پرتاب معادل آزمایش و تجربه است بنابراین این نگرشی که فقط به دنبال موفقیت است یک نگرش کاملاً تبلیغاتی است.کشوری مانند پاکستان که کشوری فقیر است و روابط خوبی با دنیا ندارد به موفقیت‌های خوبی در این حوزه رسیده است؛ کشوری مانند ترکیه یک میلیارد دلار کنار گذاشته است و به دنبال ایستگاه پرتاب و مرکز کنترل است؛ امارات چندسال است وارد این صنعت شده است و افقی گذاشته است که به عنوان اولین کشور عربی و اسلامی می‌خواهد کاوشگر به مریخ بفرستد که البته ممکن است نتواند چنین کاری بکند اما به هر حال برای صنعت خودش افق تعیین کرده است. نکته قابل توجه اینجاست که حتی اماراتی‌ها به دنبال جذب متخصصین صنعت فضایی ما هستند.»
رئیس سازمان فضایی: قبول داریم که پروژه فرستادن انسان به فضا روی زمین مانده است
دکتر بهرامی در پاسخ گفت: «ما قبول داریم که پروژه فرستادن انسان به فضا روی زمین مانده است.»
مقصودی نیز گفت:«اینکه اصل قضیه را می‌پذیرید، خوب است اما باید علت یابی کنیم و ببینیم که چرا این پروژهها روی زمین مانده است.»
بهرامی گفت:« از طرفی هم باید بپذیریم که یک بخش زیادی از کاری که روی زمین مانده بود را همکاران ما انجام دادند و کارهای دیگری را هم پیش بردند.بهتر بود که مسئولین دیگر هم اینجا بودند و توضیح می‌دادند که چرا چنین ساختاری ایجاد شده است؟ چون قانون اینگونه میگوید که همه این کارها باید در شورای‌عالی فضایی تصویب شود و دبیرخانه آماده کند و درنهایت سازمان هم مسئول اجرایی است. »
مقصودی گفت: «سوال اینجاست که چرا شورای عالی فضایی که همه این اقدامات باید ذیل آن تعریف بشود در دولت جدید سه سال و نیم است تشکیل نشده و دولت قبل هم فقط سه بار تشکیل شده است اما در دولت قبل برنامه ده ساله تصویب شده بود و رئیس سازمان فضایی به نوعی معاون رئیس جمهور بود بنابراین مشکل خاصی پیش نمی‌آمد. بالاخره باید این رکود صنعت فضایی را ریشه یابی بکنیم یا خیر؟ شما یک برنامه ده ساله برای خودتان دارید و آقای دکتر منطقی هم یک برنامه ده ساله در مرکز ملی فضایی زیر نظر معاونت علمی هم یک برنامه ده ساله دیگر دارد!»
بهرامی گفت: «همه میتوانند این برنامه را بنویسند.»
مقصودی نیز گفت: «این ناهماهنگی است و همه این ناهماهنگی‌ها باید در شورای‌عالی فضایی حل و فصل بشود که این شورا هم تشکیل نمی‌شود. آیا شواریعالی فضایی اولویت دولت است یا خیر؟»
رئیس سازمان فضایی: پنج تا دولت عوض شده و فقط چهار بار شورای عالی فضایی تشکیل شده است
بهرامی گفت: «وقتی پنج تا دولت عوض شده و فقط چهار بار این شورا تشکیل شده است. این عدم تشکیل جلسات در این دولت را هم در همان جدول حساب کنید! وظیفه ما این بوده که از آقای رئیس جمهور تقاضای نوبت کنیم که این شورا هم مانند خیلی دیگر از شوراها تشکیل نشد.»
مقصودی گفت: «دوسال است که پرتابی نداریم، ارسال موجود زنده به فضا سه سال است روی زمین مانده است، بودجه‌های پروژهها 8درصد تخصیص پیدا کرده و وضعیت دانشگاهها را هم که می‌بینیم مقالات علمی کاهشی 50، 60 درصدی داشته؛ مجموع این اتفاقات میگوید که ما باید این هشدار را بپذیریم و ریشه یابی کنیم که آیا این اتفاقات بخاطر این است که صنعت فضایی مسئله دولت هست یا خیر یا اینکه بخاطر مسائل سیاسی و فشارهای کشورهای خارجی است چراکه ما بعد از لوزان پرتابی نداشته‌ایم. آیا بخاطر حساسیتهای 5+1 روی صنعت فضایی ما پرتاب های ما کاهش پیدا کرده است؟»
بهرامی گفت: «باید بدانیم اینکه یک دفعه اتفاقاتی رخ می‌دهد و پرتابهایی صورت می‌گیرد به در یک مدت کوتاه عملیاتی نشده است بلکه پشت این اقدامات یک عقبه هفت، هشت سال خوابیده است. مثلاً ماهواره ناهید چهار سال به طول انجامیده و اکنون رو نمایی شده است.»
قائم مقام سابق امور بین الملل سازمان فضایی: برنامه فضایی ایران بیش از سه سال است که تعطیل است
در این بخش از برنامه دکتر محسن شاطرزاده قائم مقام سابق امور بین الملل سازمان فضایی روی خط تلفن آمد و در رابطه با رکود حاکم بر صنعت فضایی کشور گفت: «باتوجه به اینکه دکتر بهرامی مسئولیت دارند و به همین دلیل محدودیت‌هایی دارند. بنده کار ایشان را راحت می‌کنم و در یک کلام می‌گویم که برنامه فضایی ایران بیش از سه سال است که تعطیل است. حدود سی ماه طول کشید تا دولت به یک جمع بندی درباره این صنعت برسد که ابتدا شش ماه آقای ترکان بالای سر این سازمان بودند و بعد از آن هم آقای شریعتمدار مسئولیت را قبول کردند که متاسفانه در این سی ماه هیچ تصمیمی برای این مجموعه گرفته نشد. بعد از سی ماه یکپارچگی سازمان فضایی که نقطه قوت آن بود، هدف قرار گرفت و با یک حکمی این مجموعه یک پارچه به چهار پارچه تقسیم شد و با حکم ریاست جمهوری مرکز ملی فضایی هم تشکیل شد که متولی شورای عالی فضایی شد که همان زمان عده‌ای گفتند که این حکم، خلاف قانون سازمان فضایی هست که توجهی به این انتقادات نشد.»
قائم مقام سابق امور بین الملل سازمان فضایی: ما اخباری را از داخل هیئت دولت داشتیم که مذاکرات برجام روی برنامه پرتابهای ما در حوزه فضایی تاثیر گذاشته بود
وی ادامه داد: «وظایف موازی مرکز ملی فضا و سازمان فضایی درخصوص شورای‌عالی فضایی و دبیرخانه باعث شد که کشمکش‌های این دو مجموعه باهم به جایی برسد که ما نتوانیم در حوزه فضا به تصمیم گیری برسیم و این امر در جاهای مختلف اثر منفی خودش را گذاشت. از یک طرف در دولت اعتقادی به فناوری فضایی وجود نداشت و گاهی مشاورین وزیر ارتباطات با تمسخر مطرح میکردند که ما اصلا توانایی ورود به فناوری فضایی را نداریم! و تصمیم گیران کشور عمدتاً روی بخش اقتصادی فضا که بیشتر کاربردها و خدمات فضایی است تاکید داشتند و نهایتاً بخش فناری فضایی به حاشیه رفت. سازمان فضایی از آن وظیفه اصلی خودش که ساماندهی حوزه علم، دانش و فناوری فضایی بود، دور شد؛ وزیر ارتباطات بعد از انتصاب دکتر بهرامی به ایشان ماموریت خرید ماهواره را دادند در صورتی که این کار یک اقدام بازرگانی است و وظیفه سازمان فضایی نبود. ما اخباری را از داخل هیئت دولت داشتیم که مذاکرات برجام روی برنامه پرتابهای ما در حوزه فضایی تاثیر گذاشته بود.»
دکتر بهرامی گفت: «این مسئله را به من ابلاغ نکردند و از این موضوع اطلاعی ندارم.»
شاطرزاده گفت: «سی ماه از این شرایط مربوط به دوره آقای ترکان و شریعتمدار است؛ بنده بصورت قطعی می‌گویم و از یکی از معاونین ریاست جمهوری شنیدم که برجام روی پرتابهای ما تاثیر گذاشته است.»
محسن مقصودی گفت: «یک خبری هم «fox news» کار کرده که قرار بود در دهه فجر امسال یک ماهواره ایرانی پرتاب بشود که گفتند پرتاب منتفی شده است و در داخل هم کسی این خبر را تکذیب نکرد.»
مقصودی از میهمان برنامه پرسید: «شما قضیه تغییر نام ماهواره «تدبیر»را نمی‌دانید؟»
بهرامی در پاسخ گفت: «نمیدانم!»
وقتی این اسامی تغییر می‌کند، رونمایی‌هایی که باید چهار، پنج ماه طول بکشد حدود سه یا چهار سال طول می‌کشد
مقصودی گفت: «نگرانی ما این است که وقتی این اسامی تغییر می‌کند، رونمایی‌هایی که باید چهار، پنج ماه طول بکشد حدود سه یا چهار سال طول می‌کشد که شاهد مثال این حرف هم ماهواره ناهید در بهمن 91 و بهمن 95 است که بعد از چهارسال همان ماهواره را با تغییراتی رونمایی می‌کنند و اسم آن را تغییر می‌دهند و به گونهای القا می‌کنند که این ماهواره جدید است.»
رئیس سازمان فضایی نیز گفت: «همه چیز یک تعلل چهارساله داشته است و الآن در شرایطی هستیم که شرایط به روزرسانی شده است و قرار است که بعد از چهارسال رکود دوباره به اوج صنعت فضایی بازگردیم. انشالله سال بعد چنین زمانی می‌توانیم بگوییم که ماهوارهها پرتاب شده است و یا حداقل زمان دقیق پرتابشان را بگوییم.»
مجری برنامه ثریا در پایان اظهار داشت: «نگرانی ما این است که صنعت فضایی مانند مسئله هسته‌ای که بخش زیادی از آن را متوقف کردیم به گونهای رسانه‌ای نشود که همه چیز فعال است و چیزی متوقف نشده اما واقعیت این است که در صنعت هسته‌ای هم بخش‌های زیادی متوقفشده است و نباید در صنعت فضایی هم با نمایش کار را جلو ببریم؛ امیدواریم که به زودی شاهد پرتابهای فضایی ایران باشیم.»
سوال نظرسنجی اولین قسمت از سری جدید برنامه ثریا رضایتمندی مخاطبان از سرعت پیشرفت پروژههای فضایی کشور در سالهای اخیر بود که بیش از 80 درصد از مخاطبان از این روند ابراز نارضایتی کردند.
در برنامه «ثریا» مطرح شد
بیش از سه سال است كه برنامه فضایی ایران تعطیل است/ برجام، پرتاب ماهواره‌های‌مان را تحت تأثیر قرار داده
« ثریا» در اولین برنامه سری جدید خود به ریشه یابی وقفه سه ساله پروژههای فضایی پرداخت. قائم مقام سابق امور بین الملل سازمان فضایی در این برنامه گفت: اخباری داریم كه مذاكرات برجام روی برنامه پرتابهای ما در حوزه فضایی تاثیر گذاشته است.
۱۳۹۵/۱۲/۷
