ریشه غلط در تنظیم رژیم های لاغری

سینا مشرقی- مبنای علمی‌اصلی تمام رژیم‌های چاقی و لاغری که امروزه بسیاری پزشکان و متخصصان تغذیه مطرح می‌کنند، نظریه کالری است؛ به این معنا که هر کس میزان کالری بیش از نیاز خود دریافت کند، این کالری اضافی به صورت بافت چربی در بدن او ذخیره می‌شود و فرد چاق می‌شود و در صورت مصرف کالری کمتر از میزان نیاز، این بافت چربی می‌سوزد و کمبود کالری را جبران می‌کند و فرد لاغر می‌شود. این نظریه آن قدر شایع و پذیرفته شده است که اکثر مردم عادی هم با مفهوم آن آشنایی دارند. اما آیا هر چیزی که عمومیت پیدا کرد و مورد پذیرش همگانی قرار گرفت؛ ضرورتاً صحیح است؟
«من آب هم بخورم، چاق می‌شوم» جمله فوق برای خیلی از ما جمله آشنایی است. عکس آن را هم زیاد شنیده ایم که مثلا«فلانی هر چیز که می‌خورد حرام می‌کند! و اصلاً چاق نمی‌شود.» اما طبق نظریه کالری که شرح آن گذشت، آب، هیچ کالری ندارد و بنابراین کسی نمی‌تواند ادعا کند که با خوردن آب چاق شده است؛ پس چاره ای نیست جز آن که فرد اول را متهم به دروغگویی، بهانه جویی، نداشتن اراده برای رژیم گرفتن و مانند آن بکنیم یا در محترمانه ترین حالت بگوییم که احتمالا مبتلا به کم کاری تیرویید یا بیماری‌هایی از این دست است. از طرف دیگر، طبق همین فرضیه کالری، پرخوری هم لزوماً باید باعث چاقی شود؛ بنابراین فرد دوم هم که ادعا می‌کند هر قدر می‌خورد باز هم چاق نمی‌شود؛ حتماً مبتلا به پرکاری تیرویید، انگل‌های گوارشی و مانند آنهاست. اما آیا با این توجیهات ساده انگارانه می‌توان منکر این واقعیت شد که بعضی‌ها با برخورداری از سلامت کامل، باآب خوردن چاق می‌شوند و بعضی انسان‌های سالم دیگر، علیرغم پرخوری هم لاغر می‌مانند؟ این مساله یکی از مهم ترین موارد نقض فرضیه کالری است. این تناقضات در جاهای دیگری هم دیده می‌شود ازجمله:
* بسیاری از بانوان می‌دانند که اگر مدتی خونریزی قاعدگی آنها کم یا قطع شود، حتی اگر غذای کمتری بخورند چاق می‌شوند. عکس این مساله هم صادق است، یعنی خانمی‌که دچار چنین مشکلی است اگر تحت درمان قرار گیرد و عادت او به طور منظم بر قرار شود؛ حتی اگر غذای بیشتری نسبت به قبل بخورد هم لاغر می‌شود.
* افراد بسیاری تجربه کرده اند که اگر مدتی شکمشان خوب کار نکند؛ حتی اگر بهترین رژیم‌های لاغری را هم بگیرند نه تنها موفق به کم کردن وزن نمی‌شوند؛ بلکه ممکن است چاق هم بشوند. همین افراد اگر یبوست خود را درمان کنند وزن کم می‌کند؛ علیرغم این که درمان یبوست ممکن است باعث افزایش اشتهای آنها نیز بشود.
* برخی بیماران به دلیل ابتلا به مشکلاتی مثل سنگ کلیه از سوی پزشک موظف به نوشیدن آب زیادی می‌شوند. بسیاری از این بیماران دچار افزایش وزن پایدار می‌شوند. چرا؟
* بنابر یک عادت غلط، در ماه مبارک رمضان، اکثر ما، مجموع غذایی که از افطار تا سحر مصرف می‌کنیم؛ اغلب بیش از غذایی است که در غیر ماه مبارک از صبح تا شب مصرف می‌کنیم؛ اما بسیاری از ما در این ماه وزن کم می‌کنیم. چرا؟
* چاق کنندگی برنج مورد قبول عموم مردم است. اگر عادت کنید و برنج را همراه سبوس آن مصرف کنید دیگر چاق نمی‌شوید؛ با آن که میزان کالری برنج همان میزان قبلی است.
* عسل منبع سرشار انرژی است و بنابراین باید چاق کننده باشد در حالی که این گونه نیست؛ اگر خواستید امتحان کنید و بدون آن که رژیم غذایی عادی خود را تغییر دهید، علاوه بر آن، روزانه هر قدر می‌توانید عسل مصرف کنید. بعد از مدتی خواهید دید که نه تنها چاق نخواهید شد؛ بلکه ممکن است دچار کاهش وزن هم بشوید. به راستی کالری عسل کجا رفت؟
*دلیل چاق کنندگی بسیاری از داروها مثل قرص‌های ضد بارداری و داروهای ضد افسردگی که فاقد کالری قابل محاسبه ای هستند چیست؟
* مصرف مرتب روغن زیتون حتی به میزان زیاد نه تنها چاق کننده نیست؛ بلکه ممکن است موجب کاهش وزن هم شود؛ اما مصرف روغن کنجد، می‌تواند انسان را چاق کند. مگر میزان کالری این دو روغن چه فرقی با هم دارد؟
مثال‌هایی از این دست بسیارند و با اندکی تفکر به تعدادی دیگر از آنها خواهید رسید. حال سوال این است که نظریه که این همه موارد نقض دارد را می‌توان به عنوان یک قانون پذیرفت؟ پاسخ ساده است. نظریه کالری یک نظریه غلط یا حداقل ناقص است که موارد نقض آن بسیار است و نمی‌توان برای کاهش وزن روی آن حساب کرد.