كودتا به سبك جوانگرایی

گروه سیاسی نما : اینها جملاتی است که روزنامه السفیر لبنان به نقل از یک فرستاده امریکایی که تصمیم واشنگتن مبنی بر کناره گیری امیر قطر را به وی ابلاغ کرده، آورده است؛ تصمیمی که طی آن جایگزینی فرد مورد نظر امریکا یعنی تمیم بن حمد فرزند امیر قطر نیز به وی ابلاغ شده است.

به نظر برخی کارشناسان سیاسی این تصمیم که در کاخ سفید گرفته شده، بعد از بررسی تمامی جوانب فعالیت های احتمالی شیخ حمد و وزیر خارجه وی به ویژه در قبال تحولات سوریه و حمایت از برخی سازمان های اسلامگرای افراطی اتخاذ شده است.

 

پس از این اتفاق امیر قطر با اعضای خاندان حاکم و تصمیم گیرندگان در قطر دیدار کرد و به آنها اطلاع داد که می خواهد قدرت را در اختیار ولیعهد خود قرار دهد؛ تصمیمی که وی مشکلات جسمانی را دلیل آن ذکر کرده است.

در همین راستا شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی سه شنبه با مردم گفتگو کرد و گفت که باید فرصت در اختیار جوانان قرار گیرد تا لیاقت خود را برای اداره و پیشرفت کشور نشان دهند.

در همین حال برخی رسانه ها هم گزارش دادند این انتقال قدرت با این هدف صورت می گیرد که نسل جدیدی از جوانان روی کار بیایند و تعداد بسیاری از وزرای جوان انتخاب شوند.

 

هرچند برخی تحلیلگران بر این باورند که این انتقال قدرت به معنای اعمال تغییرات گسترده در سیاست های داخلی و خارجی قطر نیست اما خبرهای رسمی و غیر رسمی ای که در این فضا منتشر می شود گویای مساله ای دیگر است.

مساله ای که گزارش منابع دیپلماتیک از دوحه مبنی بر کناره گیری شیخ حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی وزیر خارجه قطر و اقامت وی در لندن، آن را تایید می کند.

شاید مهمترین دلیل کناره گیری اجباری وزیر خارجه این کشور، حمایت های وی از اخوان المسلمین مصر و وعده کمک به آنها برای تشکیل حکومت اسلامی باشد.

هرچند به نظر می رسد ناکامی های وزیر خارجه در تلاش برای همراهی گروه های تندرو با سیاست های امریکا، کشته شدن سفیر امریکا و معاونانش در بنغازی و موفقیت آمیز نبودن طرح تبادل اراضی فلسطینیان نیز عوامل حذف وی از قدرت باشند.

تلاش برای حذف قدرتمندان قطری با عنوان کناره گیری، سیاستی امریکایی برای انتقال نرم قدرت در این کشور است؛ سیاستی که اخیرا و در جریان واگذاری برخی اختیارات شیخ حمد بن جاسم به ولیعهد تمیم، بیشتر خودنمایی می کرد.

تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی که در پنجم اوت 2003 به عنوان ولیعهد تعیین شد تلاش کرد که از آن زمان به بعد حضور پررنگ تری در عرصه داخلی، منطقه ای و بین المللی داشته باشد.

حضوری که از سال ها پیش و در پی اعلام شیخ حمد بن خلیفه مبنی بر واگذاری حکومت به پسرش جلوه بیشتری گرفته بود.

در عین حال بسياري از ناظران معتقدند درست است که با تغییر امیر قطر، ترکيب کابينه قطر کاملا تغيير مي کند و نسل جوانتري در اين کابينه حضور خواهند داشت اما بعيد به نظر مي رسد که سياستهاي قطر با تغيير چندانی  مواجه شود.

توجه به این نکته ضروری است که قطر در سالهاي اخير نقش مهمي در عرصه منطقه ای و بین المللی ايفا کرده است. قطر در گفتگوهاي صلح يمن و افغانستان نيز نقش بسيار مهمي داشته و افتتاح دفتر طالبان در دوحه قطر نيز مويد همين مسئله است.

همچنین قطر از جمله حامیان سیاست های امریکا در جریان تحولات اخیر در منطقه بود و از مخالفان نظام معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی در سال 2011 بسیار حمایت کرد؛ تلاش برای براندازی نظام سوریه نیز از جمله فعالیت های قطر در راستای اعمال سیاست های امریکا در منطقه بود.

لذا به نظر می رسد که مقامات قطر نمي خواهند انتقال قدرت در اين کشور به منزله تغيير در سياست ها، جايگاه  و نقش قطر در فضای بین المللی باشد.

هرچند که امير جديد محافظه کارتر است و با گروههاي اسلامي از قبيل اخوان المسلمين مصر روابطی نزدیک دارد و همین روابط  از نظر برخی ناظران سیاسی برای آینده قطر نگران کننده به نظر می رسد اما برخي ناظران نيز بر این باورند که بعيد است امير جديد قطر بخواهد تغييري در روابط قطر با آمريکا و کشورهاي غربي بوجود بياورد و به حرکت در مسير پيشرفت و رشد قطر ادامه خواهد داد.

البته باید به این مساله نیز توجه داشت که روی کار آوردن امیر جدید به این سبک و سیاق می تواند راهبرد امریکا برای مدیریت دلخواه روابط و سیاست گذاری های تمیم باشد؛ راهبردی که به سران امریکایی فرصت مدیریت بهتر منطقه را خواهد داد.

به نظر می رسد انتقال نرم قدرت در قطر پس از 18 سال امارت شیخ حمد بن خلیفه که خود در جریان یک کودتای خانوادگی به قدرت رسید سیاستی امریکایی برای آرام کردن فضای منطقه باشد تا آنچه در سوریه و لیبی و تونس رخ داده اتفاق نیفتد.