چه‌ شد كه لبخند به لبان اشتون و جلیلی نشست

به گزارش نما، صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگو با مهر با اشاره به اینکه مذاکرات استانبول مثبت بوده و در این دور از مذاکرات گامی به جلو برداشته شده است، گفت: در این دور از مذاکرات با وجود آنکه هیچ نتیجه مستقیمی درمورد اختلافات ما با غرب در پی برنامه هسته‌ای به وجود نیامد، اما ترک و شکاف بزرگی در یخ بی‌اعتمادی میان ایران و به ویژه آمریکا و اروپا ایجاد شد.


وی با اشاره به مجموعه نشست‌های و مذاکرات گذشته ایران با 1+5 تصریح کرد: در نشست‌های گذشته معمولا این طور بوده است که پس از یک یا دو روز مذاکره طرفین اعلام کرده‌اند که متأسفانه هیچ نتیجه‌ای حاصل نشده‌است و زمان مذاکرات آینده نیز معلوم نیست. اما در این دور از مذاکرات چنین اتفاقی روی نداد.

زیباکلام به دلایل دو طرف مذاکره ‌کننده برای رسیدن به یک توافق اولیه در این دور از مذاکرات اشاره کرد و افزود: در گذشته ما معمولا زماینکه به 1+5 می‌رفتیم معمولا جدا از بحث هسته‌ای و گاهی اوقات حتی بدون آنکه وارد مباحث هسته‌ای شویم مسائل دیگری را وارد دستور مذاکرات مان با غربی ها میکردیم. مسائلی همچون تروریزم ، محیط زیست ، عدالت در مناسبات جهانی ، قاچاق انسان، فقر و امثالهم که هیچ ربطی به پرونده هسته ای ما نداشتند. اما اینبار اینگونه عمل نکردیم. طرف ایرانی در این مذاکرات خیلی تمایلی نداشت مسائل دیگری نیز در کنار و یا جدا از مسئله هسته‌ای وارد دستور کار شود.

زیباکلام افزود: اگرچه همه این موضوعات بسیار مهم هستند اما غربی‌ها می‌گفتند که این موضوعات ربطی به موضوع مذاکرات که برنامه‌های هسته‌ای ایران است ندارند.

وی با اشاره به اینکه در مورد خود مسئله هسته‌ای هم گاهی اوقات ما با گارد بسته پشت میز مذاکره می‌نشستیم، ادامه داد: اما این دور از مذاکرات با چنین مسائلی روبه‌رو نبود و در نامه اقای سعید جلیلی به خانم کاترین اشتون نیز مشخصا نوشته شده بود که مایل هستیم در خصوص اختلافات و پرونده هسته‌ای ایران صحبت کنیم و مسائل پیشین درباره تروریسم و امنیت بین‌الملل عنوان نشده بود. این نخستین علامت بود که ایران این بار جدی است.

به گفته زیباکلام، در طول 10 ساعت مذاکره نیز به جز سوریه هیچ مسئله دیگری که با پرونده هسته‌ای ارتباط نداشته باشد ، مطرح نشد و به نظر می‌رسید که از طرف ما یک جور نگاه مثبت و جدی گرفتن مذاکرات هسته‌ای اتفاق افتاده بود.

زیباکلام به دلایل غرب نیز برای حضور در پشت میز مذاکره اشاره کرد و اظهار داشت: غربی‌ها هم خواهان تحریم‌های بیشتر بر علیه ایران نیستند، چراکه تحریم‌ها اتفاقا برای غربی‌ها و آمریکایی‌ها نیز خیلی جالب نبوده و در مجموع شرکت‌های غربی را از یک بازار 75 میلیونی بنام ایران محروم کرده است.

وی با تأکید بر این امر که نفع تحریم‌های ایران عملا به جیب روسیه ، چین، امارات ، ترکیه و هند می‌رود ،‌ تصریح کرد: همواره دیگرانی وجود داشته اند که از تحریم‌ها و اساسا تیرگی روابط ما با غرب حداکثر استفاده را کرده‌اند و به همین دلیل غربی‌ها نیز خیلی خواهان تداوم تحریم‌ها نبودند و نیستند.

زیباکلام ادامه داد:‌از سوی دیگر اوباما اکنون درانتخابات ریاست جمهوری به سر می‌برد و مهم‌ترین و حساس‌ترین موضوع سیاسی در آمریکا بحث انتخابات است و طبیعی است که رقبای جمهوری‌خواه وی نهایت تلاش را می‌کنند تا اعلام کنند که 4 سال گذشته حضور اوباما در عرصه ریاست جمهوری چندان موفقیت‌آمیز نبوده. اما جمهوری‌خواهان خیلی نمی‌توانند روی برنامه‌های اقتصادی اوباما انگشت بگذارند چراکه نرخ بیکاری در آمریکا ظرف ماهای اخیر منظما سقوط کرده و در مجموع اگر از گرانی نفت و بنزین صرف نظر کنیم مابقی شاخص‌های اقتصادی به نفع اوباما بوده و رقبای جمهوری‌خواه وی نمی‌توانند روی عملکرد اقتصادی او دست بگذارند.

این استاد علوم سیاسی تأکید کرد: تنها موردی که جمهوری‌خواهان می‌توانند روی آن دست بگذارند سیاست خارجی دولت اوباما است. عمده ترین موضوعات در سیاست خارجی آمریکا ظرف یک دهه گذشته مبارزه با تروریزم و جنگ در افغانستان و عراق است. در مورد عراق اوباما خیلی بهتر از دولت جورج بوش عمل کرده و 95 هزار نیروی نظامی افغانستان را از عراق خارج کرده. در افغانستان اگر چه موفقیت آمریکایی ها مثل عراق نبوده ولی اکثریت افکار عمومی در آمریکا از جنگ در افغانستان علیه طالبان پشتیبانی می کنند. بنا بر این در خصوص جنگ رقبای اوباما نمی توانند خیلی علیه وی مانور بدهند. فی الواقع و در نهایت تنها یک جا است که رقبای رئیس جمهور آمریکا می‌توانند روی آن دست بگذارند آن هم مسئله ایران است. و این دقیقا کاری است که مخالفین و رقبای اوباما کرده اند. آنها دست بر روی ایران گذارده اند و اوباما را متهم می کنند که با ایران خیلی مماشات می‌کند و جدی و محکم در برابر ایران نایستاده است.

وی اضافه کرد: آنان می گویند که ایران به سرعت به سمت توانایی ساخت سلاح هسته ای می‌رود و اوباما هم به این امر توجهی نمی‌کند و فقط به خط و نشان کشیدن برای ایران اکتفا کرده است. در این شرایط اوباما ناچار است برای تأثیر بر افکار عمومی آمریکاییها و اسرائیلی ها نشان دهد که در برابر ایران مماشات نکرده است. البته اسرائیلی‌ها و جمهوری‌خواهان گزینه حمله نظامی به ایران را می‌پسندند اما اوباما موافق با چنین گزینه‌ای نیست. چراکه هزینه‌های حمله نظامی به ایران بسیار زیاد است و اولین ضربه‌ای که آمریکا متحمل خواهد شد افزایش قیمت نفت است.

زیباکلام با بیان اینکه پایان حمله نظامی به ایران و واکنش جمهوری اسلامی در برابر این حمله برای آمریکا و غرب روشن نیست، اظهار داشت: مجموعه این عوامل باعث می‌شود که اوباما برای گزینه نظامی تمایلی نداشته باشد .

وی با اشاره به اینکه مجموع این عوامل نشان می‌دهد که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هم همچون ایران خواهان شکست مذاکرات نبوده‌اند، خاطرنشان کرد: اگر مذاکرات شکست می‌خورد و توافق استانبول صورت نمی‌گرفت، اتفاقات 14 ماه گذشته تکرار می‌شد و این سناریویی بود که این بار نه غربی‌ها و نه ایران به دنبال آن نبودند و به همین خاطر وقتی آن یخ ترک برداشت لبخند روی لبان اشتون و جلیلی نیز این امر را نشان داد.

زیبا کلام درباره مذاکرات بغداد نیز گفت: پیش‌بینی می‌کنم که در سوم خرداد در بغداد وارد اصل موضوع خواهیم شد . البته مذاکرات بسیار پیچیده و دشوار خواهد بود و طبیعی است که آمریکایی‌ها خواهان محدودیت ‌هایی برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران هستند و ما نیز در برابر این امر ایستادگی خواهیم کرد. آنها فشار می آورند که ما غنی‌سازی و فعالیت های دیگری که می توانند جنبه نظامی هم داشته باشند را متوقف یا دست کم محدود تر نماییم و ما هم بالطبع مقاومت کرده و خواسته هایی را بر روی میز مذاکره خواهیم آورد. به همین دلیل نیز مذاکرات قطعا پیچیده خواهد بود و ای بسا چندین دور دیگر مذاکرات ادامه پیدا کند. مهم آنست که هم ما و هم غربی ها نشان داده ایم که نمی خواهیم مشکلات و دردسرهای پرونده هسته ای ایران از این که هست پیچیده تر شود و تحریم‌ها از آنچه که هست بیشتر شود .

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: علیرغم همه اختلافات البته راه حل هایی نیز وجود دارد که ضمن اینکه ایران در حال پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای خود از جمله غنی‌سازی است ، در عین حال از تعارضاتش با غرب هم بتدریج کاسته شود.

وی گفت: این شدنی است و کلید آنهم در ایجاد اعتماد سازی است. از جمله ما می توانیم شرایط حضور نمایندگان آژانس و بازدیدهای آزاد و سر زده آنها را از تاسیسات مان فراهم کنیم . چون ما بدنبال تولید سلاح هسته ای نیستیم و رهبری این امر را صراحتا به دنیا اعلام کرده اند.

به گفته زیباکلام ، در صورتیکه اعتمادسازی صورت گیرد نه تنها تحریم‌ها برداشته می‌شود بلکه سازمان بین المللی انرژی اتمی در برنامه های هسته ای مان حتی در بخش غنی‌سازی به ما یاری می‌رساند و هزینه بسیار کمتری را برای برنامه‌های هسته‌ای خود خواهیم پرداخت.