نسخه چاپی

تاثیر بحران اوكراین در مذاكرات هسته‌ای ایران

عکس خبري -تاثير بحران اوکراين در مذاکرات هسته‌اي ايران

در این صورت روسیه نیز مقابله به مثل خواهد كرد اما مقابله به مثل آن به صورتی نخواهد بود كه همه گزینه ها را خرج كند. بلكه برای خودش قدرت مانور حفظ خواهد كرد و همكاری در گروه پنج بعلاوه یك را به عنوان برگه ای برای خودش حفظ خواهد كرد. باتوجه به وابستگی اروپایی به منابع انرژی روسیه، اعمال تحریم های اقتصادی علیه مسكو دشوار است. البته پس از تصرف منطقه كریمه توسط پوتین و الحاق آن به روسیه، اوباما چاره ای جز اعمال تحریم ها نخواهد داشت.

به گزارش نما ، گری سیمور مدیر اجرایی مرکزی تحقیقاتی بِلفُردردانشکده جان اف کندی دانشگاه هاروارد است او مشاور سابق باراک اوباما درمسائل هسته ای و منع اشاعه از جمله برنامه هسته ای ایران بود. وی در سخنرانی خود تحلیلی نگران کننده از وضعیت روسیه و همچنین نزدیکی ایران و شکاف در اعضای پنچ بعلاوه یک ارائه می کند. او نگران این مطلب است که این شکاف سبب ایجاد نزدیکی میان ایران و روسیه شود و آشکارا این نگرانی را ابراز می دارد اما به طور یکجانبه هزینه های این موضوع را در سبد ایران قرار می‌دهد.

مشاور سابق اوباما در سخنرانی خود در موسسه مطالعات راهبردی لندن با اشاره ضمنی به ناکارآمدی نظام تحریمها علیه ایران تصریح کرد نوع و تعداد سانتریفیوژهای ایران یکی از چالشهای جدی در مذاکرات هسته ای است. وی گزینه نظامی که همواره به عنوان یکی از گزینه های روی میز اوباماست را نیز در این تحلیل ناکارآمد و غیر ضروری اعلام می کند.

مهم ترین نکات مطرح شده در سخنرانی گری سیمور به شرح ذیل است:

«روسیه ترجیح می دهد ایران تسلیحات هسته ای نداشته باشد. با آنکه ممکن است تحلیلهای روسیه درباره برنامه هسته ای ایران با تحلیلهای آمریکا متفاوت باشد اما در این خصوص بین مسکو و واشنگتن اختلاف اندکی وجود دارد.

سوال مطرح این است که اگر بحران اوکراین تشدید شود، مسکو به دور بعدی گفتگوهای هسته ای چه واکنشی نشان خواهد داد. البته باید توجه داشت حتی اگر علیه روسیه تحریم هایی اعمال شود، کشورهای اروپایی بنابه ملاحظات سیاسی و اقتصادی به اجرای کامل این تحریمها مبادرت نخواهند کرد.

در این صورت روسیه نیز مقابله به مثل خواهد کرد اما مقابله به مثل آن به صورتی نخواهد بود که همه گزینه ها را خرج کند. بلکه برای خودش قدرت مانور حفظ خواهد کرد و همکاری در گروه پنج بعلاوه یک را به عنوان برگه ای برای خودش حفظ خواهد کرد. باتوجه به وابستگی اروپایی به منابع انرژی روسیه، اعمال تحریم های اقتصادی علیه مسکو دشوار است. البته پس از تصرف منطقه کریمه توسط پوتین و الحاق آن به روسیه، اوباما چاره ای جز اعمال تحریم ها نخواهد داشت.

مقامات ایران این اوضاع را از نزدیک دنبال خواهند کرد و با توجه به شدت و حدت بحران، به این جمع بندی خواهند رسید که شاید لازم باشد امتیازهای سخت هسته ای ندهند. آنها وقتی ببینند وحدت گروه پنج بعلاوه یک از بین رفته است، چنین کاری انجام خواهند داد.

ارزیابی من این است که رهبر ایران درمقایسه با حسن روحانی، تمایل بسیار کمتری دارد که برنامه هسته ای ایران را حتی برای دلایل تاکتیکی فدا کند. استدلال حسن روحانی و افراد اطراف او این است که بهتر است به صورت موقت ، از حدود درباره برنامه هسته ای دست کشیده شود تا اقتصاد کشور بازسازی شود و تا چند سال دیگر که ایران قویتر شود ، بتواند بار دیگر به ساخت تسلیحات هسته ای بازگردد.

فکر نمی کنم رهبر ایران بتواند چنین تفکر بلندمدتی داشته باشد. عقیده او این بوده است که اگر درباره مسئله هسته ای مصالحه کند این کار فقط سبب خواهد شد اشتهای واشنگتن بیشتر شود و درباره مسائل دیگر اعم از سوریه یا حقوق بشر و مسائل دیگر، مطالبات دیگری مطرح کند.

به نظرمن، رهبر ایران درمقایسه با حسن روحانی ، دراین زمینه بسیار بیشتر سرسخت و مقاوم است. البته اینها فقط حدس های من است و هیچ دسترسی مستقیمی به تفکرات او ندارم.

ایران درحال حاضر هم توان ساخت تسلیحات هسته ای را دارد به این معنا که این کشور فناوری های پایه برای این منظور دارد. اگر ایران تصمیم سیاسی بگیرد که سلاح هسته ای بسازد می تواند در مدت زمانی این کار را انجام بدهد. برای این کار لازم است هم مواد شکافت پذیر تولید شود و وسایل (لازم برای پرتاب)تسلیحات هسته ای ساخته شود.

اوباما به صورت علنی گفته است که برای رسیدن به این نقطه ، یک سال زمان لازم است. این ارزیابی زمانی مبتنی بر چندین ارزیابی است. اینکه ایران در مدت یک سال یا یک سال و نیم و یا دو سال به این نقطه برسد چندان مهم نیست. مسئله مهم این است که ایران توان ساخت تسلیحات هسته ای را دارد.

نمی توان با حمله به یک کشور و اشغال آن، چنین توانی را از بین برد. آنچه مهم است این است که آیا ایران ظرفیت عملیاتی برای رسیدن به این هدف را دارد و اینکه ایران با چه سرعتی می تواند تسلیحات هسته ای بسازد و اینکه ایران با چه سرعتی می تواند مواد شکافت پذیر تولید کند.

ایران در حال حاضر این توانایی را دارد که مقادیر قابل توجهی از اورانیوم غنی شده برای این منظور را در مدت چند ماه تولید کند. اوباما برای دفاع از توافق هسته ای با ایران باید درموقعیتی قرار بگیرد که بتواند بگوید زمان رسیدن ایران به این نقطه را یک سال یا بیشتر به تاخیر انداخته است. این فاصله زمانی به آمریکا و متحدانش زمان زیادی می دهد تا فرار هسته ای احتمالی ایران را شناسایی کنند و پاسخ بدهند. آمریکا بخاطر منافع ملی اش ومسائل سیاسی حزبی داخلی نمیتواند وضعی را بپذیرد که ایران در آستانه هسته ای شدن قرار داشته باشد به این معنا که ظرفیتی داشته باشد که بتواند به سرعت تسلیحات هسته ای تولید کند.کل مطلب مطرح نیزهمین است.برای آمریکا چنین وضعی درایران غیرقابل قبول است.

موضوع موشکهای بالستیک ایران ، موضوعی کاملا جداگانه است. در قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد به موضوع موشکهای بالستیک ایران اشاره شده است. فکر نمی کنم مذاکرات جاری شانس زیادی داشته باشد که بتواند برنامه موشکهای بالستیک ایران را محدود کند. اگربتوانیم درباره مهارکردن خطرهسته ای ایران به توافقی قابل قبول برسیم یعنی بتوانیم ظرفیت ایران را در تولید تسلیحات هسته ای محدود کنیم، موشکهای بالستیک دیگر چندان اهمیتی نخواهد داشت و خطر ناشی از آنها بسیار تاکتیکی و محلی خواهد بود و می توان با سامانه های دفاع موشکی با آن مقابله کرد.

برخی از گروه ها در داخل ایران مخالف تمدید توافق ژنو هستند و به همین علت ، کار مذاکره کنندگان ایرانی برای تمدید این توافق نامه دشوار خواهد بود. به همین دلیل محمد جوادظریف وزیر امورخارجه ایران می گوید باید توافق نامه به سرعت حاصل شود زیرا اگر چنین اتفاقی رخ نخواهد دهد ممکن است کل ماجرا به خطر بیفتد. به همین علت است که او از گروه پنج بعلاوه یک می خواهد سخاوتمندانه عمل کنند و با وادار کردن طرف ایرانی به پذیرش محدودیتهای زیاد درباره برنامه هسته ای اش، آن را تحقیر نکند.

شاید این سخن درست باشد اما اوباما نمی تواند این موضع را بپذیرد. بنابراین، فکر نمی کنم این موضع برای دولت اوباما قابل قبول باشد تابا نرمش بیشتری با دولت روحانی رفتار کند تا این دولت بتواند مخالفان داخلی اش را شکست بدهد. هوشمندانه نخواهد بود آمریکا در این بازی داخلی ایران بازی کند.

درحال حاضر، خطرحمله نظامی اسرائیل به ایران به عقب رانده شده است. یکی از پرسشهایی که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل تا شش ماه دیگر یا یک سال دیگر باید به آن پاسخ بدهد این است که تا چه اندازه به متحدان اسرائیل در آمریکا فشار بیاورد تا اینکه آنها به سمت تحریمهای بیشتر علیه ایران بروند. شکست طرح تشدید تحریمها علیه ایران در کنگره آمریکا، سبب ناراحتی و دستپاچه شدن کسانی شده است که در آمریکا برای منافع اسرائیل لابی می کنند.

نتانیاهو باید با این تصمیم دشوار مواجه شود که آیا می خواهد در پایان شش ماه تعیین شده برای اجرای توافق ژنو به آمریکا فشار بیاورد تا علیه ایران تحریمهای شدیدترین اعمال کند یا اینکه تا ماه ژانویه برای این کار صبر کند زیرا فضا در داخل آمریکا بهتر خواهد بود. این تصمیم نتانیاهو تا حدود زیادی به پیشرفت در گفتگوهای هسته ای با ایران و روند صلح با فلسطینی ها بستگی خواهد داشت.

آمریکا گفته است میخواهد چارچوبی برای صلح بین اسرائیل و فلسطینی ها ارائه کند و این کار میتواند هم براسرائیلی ها و فلسطینی ها فشار وارد کند تا چارچوب پیشنهادی را به عنوان پایه مذاکرات بپذیرند حتی اگر با همه جزییات این طرح موافق نباشند.

این روند به موازات گفتگوهای هسته ای با ایران ادامه خواهد داشت. آمریکا به صورت موازی در تلاش است بین اسرائیل و فلسطینی ها توافق حاصل شود. نتانیاهو با لحاظ این مسائل تصمیم خواهد گرفت. ممکن است نتانیاهو تا چند ماه دیگر درگیر مدیریت فضای سیاسی داخل اسرائیل درباره روند صلح باشد و به همین علت مجبور باشد تا ژانویه دو هزار و پانزده صبر کند و سپس برای اعمال تحریمهای جدید علیه ایران بر آمریکا فشار وارد کند.

اگرآمریکا مجبور باشد بین مسائل گذشته و آینده ، یکی را انتخاب کند بی تردید بر تدابیری تاکید خواهد کرد که امکان شناسایی تلاشهای آتی ایران را برای ساخت تاسیسات مخفیانه برای تسلیحاتی کردن برنامه هسته ای اش افزایش بدهد.

باید به دو بعد سیاسی و اقتصادی در این زمینه توجه داشت. از منظر سیاسی باید گفت اوضاع اقتصادی ایران بسیار بد نیست. درست است که مردم دچار مشکلاتی هستند اما هیچ آشوبی در خیابانها به علت قیمت مرغ و گوشت برپا نشده است. بنابراین، از این منظر سیاسی، تاثیرات سوء اقتصادی تحریمها ، تهدیدی برای بقای رژیم ایران نیست.

اما از منظر اقتصادی مسئله متفاوت است. اقتصاد ایران بسیار کمتر از سطح توانش عمل می کند. حتی با برداشته شدن بخشی از تحریمها به صورت محدود که بر ارزش واحد پولی این کشور و شاخص سهام کشور تاثیر گذاشته است، بازهم اقتصاد ایران در سطح خودش نیست.

اگر تحریمها نبود اقتصاد ایران می توانست بسیار بسیار قویتر باشد. اگر تحریمها نبود ایران می توانست مقادیربیشتری نفت بفروشد ودرمقابل صادرات نفتی اش، ارز خارجی بیشتری به دست بیاورد و به فناوری غربی دسترسی داشته باشد که برای مدرنیزه کردن میدانهای نفت و گاز این کشور ضروری است. عناصر معتدل در ایران به همین مسائل نگاه می کنند که به غرورملی کشور مربوط است و از این منظر ، باید آماده باشند تا امتیازهایی در عرصه هسته ای بدهند تا به مزایای اقتصادی ناشی از کاهش تحریمها دست پیدا کنند. اگر توافق هسته ای حاصل شود، وضع اقتصاد ایران بسیار بسیار بهتر خواهد شد. اما مطمئن نیستم که رهبر معظم ایران حاضر باشد چنین استدلالی را بپذیرد.

روسیه می تواند به علت بحران اوکراین به روند مذاکرات هسته ای با ایران به شدت ضربه بزند. برای نمونه روسیه می تواند از تصمیم قبلی خود مبنی بر خودداری از فروش موشکهای پیشرفته اس-300 به ایران عدول کند.اگر روسیه این کار را انجام بدهد،ایران به این نتیجه خواهد رسید که درمذاکرات هسته ای در موقعیت چانه زنی بسیار قوی قرار دارد و فشار کمتری برای مصالحه هسته ای احساس خواهد کرد. روسیه به معاملات بسیار کثیفی روی آورده اند به این معنا که با ایران برای خرید نفت از این کشور و فروش آن با بازاریابی های خودشان مذاکره می کنند. با این کار وابستگی ایران برای فروش نفت به غربی ها کاهش می یابد ودرمقابل دادن نفت به روسیه از این کشور سوخت هسته ای و تسلیحات دریافت می کند. منظورم این نیست که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه حالا برای انجام دادن این کار آماده شده باشد. اما اگر تقابل آمریکا و روسیه درباره ماجرای اوکراین بسیار بد شود ، ممکن است روسیه معادله مذاکرات هسته ای با ایران را برهم بزند. ایران برای صادرات نفتی اش مشکل دارد زیرا نفت لیبی که زمانی از بازارهای جهانی حذف شده بود دوباره به بازار آمده است و عراق نیز تولید نفتی اش را افزایش داده است. با این اوصاف، اگر محدودیتهای صادرات نفتی ایران برداشته شود بازهم مشکلات جدی در این زمینه متوجه ایران خواهد بود.

اوباما برای حل مسئله هسته ای ایران یا جلوگیری از ورود به جنگ دیگری درمنطقه خاورمیانه و این بار با ایران، سرمایه گذاری زیادی کرده است. اوباما به شدت علاقه مند است مانع از آن شود که آمریکا با ایران درگیر شود.

اوباما به تلاشهای موازی درباره مسئله هسته ای ایران از یک سو و مسئله صلح اسرائیل و فلسطینی ها به چشم دو تلاش موازی نگاه می کند که یکدیگررا تقویت می کنند ونه اینکه سبب هدررفتن انرژی واشنگتن شوند. بنابه گفته دیپلماتهای آمریکایی که با آنها صحبت کرده ام اگر گفتگوهای مخفیانه بین ایران و آمریکا درعمان نبود، توافق هسته ای ژنو امکان پذیر نمی بود.

بدون مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا ، نمیتوان درگفتگوهای پنج بعلاوه یک با ایران به پیشرفتی دست یافت. برای نتیجه بخش بودن گفتگوهای هسته ای نیز باید گفتگوهای دوجانبه بین ایران و آمریکا درجریان باشد اعم از اینکه این گفتگوها علنی باشد یا مخفیانه. می توان در این گفتگوهای دوجانبه، به توافقهایی دست یافت و نتایج را در گفتگوهای پنج بعلاوه یک مطرح و با تغییرات اندک، نهایی کرد. طرح اقدام مشترک در ژنو نیز دقیقا با همین شیوه نهایی شد و به تصویب رسید.

باراک اوباما و هم جرج بوش رئیس جمهور سابق آمریکا درمقابل طرحهای حمله به ایران اعم از حمله مستقیم یا غیرمستقیم مقاومت کرده اند. هردو رئیس جمهورمذکوردرآمریکا براسرائیل فشار وارد کردند تا به تنهایی علیه ایران حمله نظامی انجام ندهد.

دولت حسن روحانی به شدت علاقه مند است توافق هسته ای حاصل شود تا تحریمها برداشته شود و وضع اقتصادی ایران بهبود پیدا کند. اما سوال مطرح این است که آیا دولت روحانی این اختیار را دارد که در این مسیرآزادانه حرکت کند وبه توافق هسته ای برسد؟

اما اوباما نیز بنابه ملاحظات مطرح در زمینه منافع ملی کشور و هم به علت فضای سیاسی داخل کشور و هم ملاحظات مطرح در عرصه سیاست خارجی ، باید از حکومت ایران درمقابل برداشته شدن تحریمها، هزینه گزافی مطالبه کند. نمی دانم آیا حسن روحانی این انعطاف را دارد که چنین هزینه ای بپردازد. امیدوارم رهبر معظم ایران نیز به چنین جمع بندی رسیده باشد ؟ اما فکر نمی کنم اینطور باشد.

درباره نقش ایران در دعوای روسیه و آمریکا برسر مسئله اوکراین باید بگویم اگر مقامات ایران به این نتیجه برسند که دعوای آمریکا و روسیه درباره مسئله اوکراین یا جانبداری از یکی از دو طرف در این قضیه، چندان مشکل تحریمهای ایران را حل نخواهد کرد، آنها این مسئله را در گفتگوهای هسته ای دخالت نخواهند داد.

اما نگرانی من این است که مقامات ایران در این زمینه دچاراشتباه درمحاسبات شوند و از وضع بوجود آمده و شکاف در گروه پنج بعلاوه یک برای بهبود مناسبات با روسیه به صورت چشمگیری استفاده کنند تا تحریمها را دور بزنند و تاثیر تحریمها را کاهش بدهند و از این طریق اولا در موقعیتی قرار بگیرند که درمقابل اعطای امتیازهای هسته ای بیشتر مقاومت کنند و ثانیا احساس اطمینان خاطر بیشتری کسب کنند که اگر گفتگوهای هسته ای به شکست منجر شود آنها می توانند به کارهایی بازگردند که در گذشته انجام می دادند و ضررهای اقتصادی آن نسبتا کم بود. بنابراین، پاسخ به این مسئله به محاسبات مقامات ایران درزمینه توازن قدرت بستگی دارد و اینکه آنها به عامل جدید بروزکرده دراین زمینه یعنی مسئله اوکراین با چه نگاهی نگاه کنند.

آمریکا به شدت از اقدامات روسیه درباره اوکراین ناراحت است. فشارهای بسیار شدیدی بر دولت اوباما وارد است تا در این خصوص اقدام کند و به پوتین واکنش نشان بدهد. البته منظورم این نیست که این واکنش به صورت نظامی باشد بلکه خواسته می شود واشنگتن تحریمهای شدید اقتصادی علیه روسیه اعمال کند.

حتی اگر این تحریمها ازجانب اروپایی ها رقیق تر شود که بی تردید نیز همینطور خواهدشد، بازهم این خطر وجود دارد که پوتین بخواهد به اقدام تلافی جویانه مبادرت کند و وضعی بسیار بد در این زمینه بوجود بیاورد.»

۱۳۹۲/۱۲/۲۷

نظرات کاربران
نام :
پست الکترونیک:
نظر شما:
کد امنیتی:
 

آخرین اخبار...