زندگي علما فقط در حجره هاي طلبگي و مطالعه کتاب هاي قطور خلاصه نمي شود؛ علمايي که سيره ائمه اطهار(ع) را خوانده اند، خوب مي دانند که بايد خانواده را در اولويت گذاشت و عاشقانه زندگي کرد. به همين دليل وقتي با خانواده اين بزرگان همکلام مي شويم، بر اين موضــــوع تاکيد مي کنند که آنها در محيط خانواده بسيار صميمي بودند و شــأن مرجعيت باعث دوري شــان از همسر و فرزنـــد نمي شد.
«همشهري آيه» درباره سبک زندگي آيت ا... العظمي فاضل لنکراني گفت وگويي با فرزند آيت ا... محمدجواد فاضل و همچنين برادر بزرگترشان انجام داده است. آيت ا... محمدجواد فاضل از رفتار پدر در جمع خانواده و دوستان و از زندگي خصوصي پدر از دوره کودکي مي گويد.
در ادامه برش هايي از سبک زندگي اين مرجع را از زبان پسر مي خوانيد:
زندگي در دو اتاق
ايشان در حدود ۲۵ يا ۲۶ سالگي ازدواج کردند. در آن ايام وضع مالي خوبي نداشتند اما خانواده مادرم از نظر مالي بسيار متمول بودند.
پدربزرگ مادري ما از تجار بنام فرش در قم بودند. با اين حال به دليل اعتقاد و علاقه اي که به روحانيت داشتند با ازدواج دخترشان با پدرم موافقت کردند. مرحوم ابوي تا زماني که پنج اولاد داشتند نيز در بيت قديمي پدري شان و در دو اتاق زندگي مي کردند و زندگي بسيار ساده اي داشتند. با اينکه دوستان، مريدان و مقلدان ايشان پارچه هاي بسيار قيمتي برايشان مي آوردند اما مرحوم پدرم آن را به ديگران مي بخشيدند و خودشان از پارچه اي بسيار ساده، ارزان و ايراني استفاده مي کردند. ما يک عباي مربوط به فصل تابستان داريم به نام «خاشيه». ايشان وقتي به مرجعيت رسيدند ديگر از عباي خاشيه دستباف استفاده نکردند. من خودم به بازار قم مي رفتم و براي ايشان عباي خاشيه ارزان قيمت از ۲ تا ۵ هزار تومان مي خريدم، در حالي که دوستان و مقلدان ايشان از نجف برايشان عباي ۲۰۰ هزار توماني مي آوردند. وقتي علت را از ايشان جويا مي شديم، مي گفتند من نمي توانم تحمل کنم طلبه اي که در زندگي خود مشکل دارد و معطل است ببيند که يک مرجع تقليد عباي گرانقيمت بر دوش بيندازد.
مرجعي که ملک شخصي نداشت
ايشان وقتي در سال ۸۶ از دنيا رفتند در تمام طول عمرشان منزل و زمين و ملک شخصي نداشتند. در زمان ارتحال ايشان مقدار قابل توجهي وجوهات در حسابشان موجود بود که از افتخارات مرجعيت شيعه است و بايد در تاريخ حوزه هاي علميه ثبت شود که چهار سال پس از ارتحال ايشان با آن شهريه طلبه ها پرداخت مي شد.
۱۲ سال و يک جفت کفش
ايشان هميشه ما را به قناعت توصيه مي کردند و مي گفتند اصل اول براي موفقيت در زندگي تکيه بر قناعت است. چون با قناعت دين و ايمان انسان حفظ مي شود. به هر حال کسي که حريص باشد دين و ايمان او در معرض خطر است اما فرد قانع هم عزتش محفوظ است و هم اينکه احساس آرامش و آسايش واقعي دارد. شايد جالب باشد که بدانيد ايشان حدود ۱۲ سال کفشي پوشيدند که هم اکنون در اين حسينيه موجود است و بعد از چند سال به خانه اي نقل مکان کردند که پدربزرگ مادري ما برايشان خريده بود. با اين حال اين خانه نيز از متوسط منزل طلبه هاي قم پايين تر بود و سال هاست که وقف امام حسين(ع) است و به نام حسينيه و کتابخانه مرحوم آيت ا... العظمي فاضل در سه راه بازار قم شناخته مي شود.
احترام به همسر
ايشان واقعا مظهر اخلاق بودند و حدود و شئون همه را در حد خود رعايت مي کردند؛ از همسر گرفته تا فرزندان. مرحوم پدرم نهايت احترام را نسبت به ايشان داشتند. جايگاه و مقام والاي علمي و معنوي پدرم باعث نشد که ذره اي از احترام نسبت به همسر خود غافل شوند. اصلا هم توقع خاصي ازمادرمان نداشتند و اگر غذايي بود ميل مي کردند و اگر نبود، اعتراضي نمي کردند. هيچ وقت نديديم که ايشان به صراحت بگويند همسرشان اين کار را بکند يا نکند. از وقتي ما کوچک بوديم تا زماني که ايشان توان و حالي داشتند يادم هستم هميشه صبحانه را خودشان آماده مي کردند. با بچه ها بسيار رفيق و صميمي بودند ولي به شدت مراقبت مي کردند که آنها در مسير مسائل ديني و علمي باشند.ايشان روي مسائل قرآني و علمي بسيار حساس بودند. تابستان که مي شد، نمي گذاشتند ما بيکار بمانيم. حالا يا ما را به کلاس قرآني و اعتقادي مي فرستادند يا به شدت تشويق مي کردند که در کلاس زبان انگليسي شرکت کنيم. حتي يادم هست زماني که تازه ماشين تايپ دستي به قم آمده بود، ايشان ما را در آن کلاس ثبت نام کردند. در حد مقدورات هم به امور تفريح و شادماني بچه ها توجه مي کردند. نه تنها فرزندان بلکه هر کسي که در کنار ايشان بود از مصاحبت با اين بزرگوار لذت مي برد. اصلا چنين احساسي به ايشان دست نمي داد که به عنوان مجتهد يا مرجع تقليد براي خود حريمي قائل شود.
وقتي گراني، خواب را از چشم مي گيرد
دلسوزي ايشان نسبت به مردم بسيار زياد بود. بنده در مصاحبه هاي مختلف به اين مسئله اشاره کرده ام که گاهي ايشان به خود من مي گفتند ديشب خوابم نبرده. وقتي علت را مي پرسيدم، مي گفتند سيب زميني گران شده. من ديشب تا صبح فکر مي کردم و حساب مي کردم که کارگري که قوت اصلي خود و خانواده اش نان و سيب زميني است، چطور مي تواند با اين گراني اين غذاي ساده را تهيه کند و از کجا بايد بياورد؟ تا به اين حد نگران امور مردم و معيشت آنها بودند. ايشان به سفره مردم و دغدغه هاي آنان فکر مي کردند و در صحبت هايي که با مسئولان داشتند بارها بر اين مسئله تاکيد مي کردند که بايد به مردم خدمت کرد و براي حل مشکلات آنها گام برداشت.
صبر، مهم ترين ويژگي اخلاقي آيت ا...
مهم ترين ويژگي اخلاقي مرحوم ابوي به نظر من مسئله صبور بودن ايشان در زندگي بود. البته مسئله صبر داراي ابعاد مختلفي است. اول اينکه صبر و استقامت در مسائل علمي در زندگي ايشان کاملا مشهود بود چرا که يک شخصيت علمي اگر صبر و تحمل نداشته باشد نمي تواند به مراتب بالا برسد. دوم صبر در مريضي ها و کسالت هايي بود که در طول عمر داشتند. شايد بشود گفت ايشان در غالب ايام عمر مريض بودند. گاهي دردهاي بسيار شديد استخواني داشتند که شايد حتي براي يک جوان عادي غيرقابل تحمل باشد چه رسد به يک پيرمرد رنجور.
خدمت در حسينيه
اين بزرگوار نسبت به حفظ شعائر ديني در ماه محرم و ايام فاطميه و ديگر مناسبت ها تاکيد فراواني داشتند؛ به طوري که به عنوان مثال دو ماه محرم و صفر را لباس سياه مي پوشيدند.
ايشان وقتي مدرس درجه يک حوزه بودند در همين حسينيه که روضه برپا بود، خودشان چاي مي ريختند و از حضار پذيرايي مي کردند. حتي شاگردان وقتي مي خواستند کمک کنند، نمي گذاشتند.
مرجع عاليقدر، فرزند صالح
ايشان براي مادرشان به منزله يک خادم رفتار مي کردند و وقتي او را به خانه دعوت مي کردند، خودشان جاي استراحت مادرشان را پهن مي کردند، دوست داشتند اين کار را شخصا انجام دهند. مادربزرگ ما خيلي به ايشان علاقه داشتند و مي گفتند نمازي نيست که من در آن براي پدرتان دعا نکرده باشم. مادربزرگم تعريف مي کردند: «وقتي همسرم از دنيا رفت، يک بار هم نشد که به پدرتان بگويم پولي به من بدهد چرا که او يک لحظه نمي گذاشت دست من خالي باشد.»
مرجع تقلیدی كه صبحانه درست می‌كرد
هیچ وقت ندیدیم كه ایشان به صراحت بگویند همسرشان این كار را بكند یا نكند. از وقتی ما كوچك بودیم تا زمانی كه ایشان توان و حالی داشتند یادم هستم همیشه صبحانه را خودشان آماده می كردند.
۱۳۹۳/۴/۷
