سودمندی روزه‌داری بر کسی پوشیده نیست و احادیث بسیاری در این باره آمده است. حتی بسیاری از دانشمندان قدیمی از قبیل فیثاغورث و ارسطو اشاراتی به روزه‌داری و رابطه آن با سلامت بدن کرده‌اند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، اما پرسشی که وجود دارد، این است که آیا بیماران دیابتی که تعداد آنها نیز اندک نیست، می‌توانند در ماه رمضان در برکت و رحمت الهی سهیم شوند. دکتر سیدمحسن خوش‌نیت، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم درونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این‌باره به جام جم توضیح می‌دهد.
آیا بیماران دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟
ابتدا لازم است به شایع‌ترین انواع دیابت اشاره کنم. سه نوع شایع دیابت عبارت است از نوع1، نوع 2 و دیابت در بارداری. از همین ابتدا بگویم تحقیقات نشان داده، مادران مبتلا به دیابت بارداری نباید روزه بگیرند.
اما همان طور که می‌دانیم دیابت بیماری مزمنی است و همانند دیگر بیماری‌های مزمن دیگر از قبیل فشار خون بالا، روماتیسم، آسم و برخی انواع سرطان قابل کنترل بوده، ولی ریشه‌کن نمی‌شود و چون درمان‌های امروزی برای کنترل بیماری‌های مزمن موثر است؛ پس امکان روزه‌داری برای بیماران نیز با ملاحظات خاصی وجود دارد.
بیماران چه ملاحظاتی را باید در نظر بگیرند؟
ما نمی‌توانیم بیماران دیابتی را از روزه گرفتن منع کنیم، بلکه لازم است هر بیمار را با توجه به وضع بیماری ارزیابی کنیم. روزه‌داری باعث بهبود بعضی بیماری‌ها (کولیت، نشانگان روده تحریک‌پذیر، کاهش وزن و با محدودیت کالری 30 درصدی موجب بهبود برخی سرطان‌ها) می‌شود. می‌بینیم که در برخی بیماری‌ها اثر شفابخشی دارد. درباره بیماران دیابتی باید به دو نکته یعنی ارزیابی پزشک معالج و خود بیمار درباره شرایطش توجه کنیم.
در این باره بیشتر توضیح دهید.
طبق آموزه‌های شیعی اگر بیماری به گونه‌ای باشد که روزه‌داری موجب وخامت حال بیمار شود، روزه حرام شمرده می‌شود و اگر زیانی به فرد نرساند، واجب است. پس با توجه به این نکته لازم است همه بیماران به توصیه‌های پزشک معالج خود اعتماد کنند. هر بیماری باید دست‌کم سه ماه پیش از شروع ماه رمضان به پزشک معالج خود مراجعه کند. در معاینه باید همه جوانب در نظر گرفته شود.
چه گروهی از روزه‌داری منع می‌شوند؟
برخی بیماران به دلیل شدت بیماری، دچار عوارض عصبی، کلیوی و قلبی می‌شوند. فرض کنیم بیمار به نارسایی کلیوی پیشرفته مبتلاست. در این شرایط اگر کلیه دچار کم‌آبی شود، قدرت تغلیظ ادرار را نخواهد داشت و ممکن است سلامت بیمار به طور جدی به مخاطره بیفتد.
یا کسانی که قند خون بالای 250، نوسانات قند خون و حملات پی در پی هیپوگلیسمی یا هیپرگلیسمی دارند یا در سه ماه اخیر به دلیل افت شدید قند خون در بیمارستان بستری شده‌اند. همین طور سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند و توانایی مراقبت از خود را نداشته، آموزش‌پذیر نیستند یا پایش منظمی ندارند؛ این افراد از روزه‌داری منع می‌شوند.
منظورتان از ارزیابی خود بیمار درباره شرایطش چیست؟
تصمیم‌گیری نهایی به عهده خود بیمار است. هر بیمار نسبت به توانایی‌های خود واقف است، ولی مشروط بر آن‌که اطلاعات کافی درباره وضع، ماهیت و درک صحیحی از احکام فقهی داشته باشد؛ زیرا تعداد زیادی از بیماران با وجود توصیه پزشکان به روزه نگرفتن، به دلیل ثواب و گناه آن به حرف پزشک گوش نمی‌دهند و متاسفانه دچار عوارضی می‌شوند.
اگر بیماری نتواند در این ماه روزه بگیرد، می‌تواند آن را به فصل زمستان که شرایط بهتری برایش بوجود آمد، موکول کند یا در صورتی که پزشک مثلا سه سال قبل به او گفته نباید روزه بگیرد، ممکن است اکنون مشکل برطرف شده باشد یا سال‌های بعد، برطرف شود. علم پزشکی آنقدر پیشرفت کرده که می‌توان بیماران را پیش از شروع ماه رمضان توانمند کرد.
یعنی در این ماه لازم است داروهای مصرفی بیماران تغییر کند؟
بله، با فناوری پیشرفته و آمدن داروها وانسولین‌های جدید، احتمال نوسانات قند خون کمتر می‌شود. ما می‌توانیم داروها را تغییر دهیم. این کار حتما باید از سه ماه پیش از ماه رمضان آغاز شود. آموزش‌هایی به بیماران داده می‌شود.هر فرد دیابتی باید علائم افت و افزایش قند خون را بداند و راه‌های مقابله با آنها را بیاموزد.
فعالیت بدنی باید متناسب با کالری دریافتی در طول روز باشد و اکنون که در فصل گرما هستیم، بهتر است بیماران کمتر از خانه خارج شوند. هر بیمار باید قند خونش را هنگام سحر چک کند، اگر مقدار آن بیشتر از 250 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، روزه گرفتن در آن روز ممنوع است و اگر دچار علائم افت قند خون شد و در اندازه‌گیری با گلوکومتر میزان آن 60 باشد روزه باید شکسته شود.
در هنگام افطار قند خون در دو نوبت پیش از افطار و دو ساعت بعد آن چک می‌شود. پیش از افطار بین 100 تا 150 طبیعی است؛ ولی بیماران هنگام افطارنباید پرخوری کنند، زیرا ممکن است قند خون به 300 برسد. این حالت ناشی از پرخوری یا تنظیم نبودن داروهاست.
به علائم افزایش قند خون و کاهش آن اشاره کردید. این علائم چگونه‌اند؟
علائم کاهش و افزایش زیادقند خون، هشدار دهنده‌اند. کاهش گلوکز خون با لرزش دست، تعریق، تپش قلب، احساس اضطراب، گرسنگی و ضعف شدید توام است. برخی بیماران به این نشانه‌ها توجهی نمی‌کنند تا این‌که به طور ناگهانی با کاهش سطح هوشیاری و تشنج مواجه می‌شوند. علائم افزایش گلوگز خون (بیشتر از 300) با عطش فراوان و پر ادراری همراه است. این علامت‌ها خطرناک هستند و بیماران حتما باید روزه را بشکنند.
بیماران دیابتی در این ایام بیشتر با چه مشکلی به شما مراجعه می‌کنند؟
بیشتر بیماران با افت شدید قند خون مراجعه می‌کنند؛ زیرا بسیاری از آنها خودسرانه اقدام به تغییر دوز دارو می‌کنند یا فعالیت بدنی خود را تنظیم نمی‌کنند. اگر فعالیت زیاد باشد، آب بدن از دست می‌رود و این به افزایش قند خون منجر خواهد شد.
مطالعاتی در 13 کشور مسلمان انجام شد که در آن نشان می‌داد 80 درصد از مبتلایان به دیابت نوع 2 و40 درصد مبتلایان به دیابت نوع 1 روزه می‌گیرند. از این تعداد 60 درصد دچار عارضه شدند و فقط به این دلیل بود که با پزشک مشورت نکرده بودند.
آیا رژیم غذایی بیماران در این ماه دستخوش تغییرات می‌شود؟
غذای بیماران دیابتی با غذای افراد معمولی فرقی ندارد، ولی توصیه می‌کنیم وعده افطار سبک باشد و با نوشیدن چای کمرنگ یا مقداری شیر یا سوپ رقیق آغاز شود وسپس با مواد نشاسته‌ای مانند نان و برنج یا خرمای خشک (3 تا 4عدد) در حد اندک به اتمام برسد و 2 تا 3 ساعت بعد مانند شب‌های معمولی شام صرف شود.
غذای سحری هم شامل مواد نشاسته‌ای (نان و برنج)، شیر و خرما و میوه و سبزی‌ها به میزان 500 گرم است. در خوردن میوه‌ها محدود نیستند، ولی از افراط خودداری شود. خوردن غذاهای چرب، شور و پرادویه ممنوع است؛ زیرا باعث عطش، تشنگی و کم‌آبی می‌شود.
توصیه آخر؟
برای روزه‌داری موفق، بیماران باید از چند ماه پیش خود را آماده کنند. بهتر است به پزشکی مراجعه کنند که اطلاعات کافی از بیماری و احکام‌دینی داشته باشد. امروزه دانش پزشکی درباره روزه‌داری رشد فزآینده‌ای داشته است
آیا بیماران دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟
روزه‌داری باعث بهبود بعضی بیماری‌ها (كولیت، نشانگان روده تحریك‌پذیر، كاهش وزن و با محدودیت كالری ۳۰ درصدی موجب بهبود برخی سرطان‌ها) می‌شود.
۱۳۹۳/۴/۸
