سه عامل غیر مادی تاثیرگذار بر بیماری

انسان که آفریده خدا و خلیفه و امانت دار اوست، برای زندگی و حیاتی آفریده شده است که بر اساس آیه کریمه (اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما يُحْييکُمْ)؛ (خدا و رسولش را اجابت کنید هنگامی که شما را می خواند تا شما را زندگی بخشد) در پیوندهای گوناگون خود، خدا محور است و در این زندگی و بندگی، به بدن سالم نیاز دارد و بهره مندی همه جانبه او از سلامتی، اساس فعالیتهای وی در زندگی مادی و معنوی است که در زبان پیامبر گرامی(ص) از آن به (نعمت پنهان و ناشناخته) یاد شده است، زیرا یکی از عوامل آرامش زندگی و بندگی خدا برخورداری از جسم و جان سالم است.

دسته ای از روایات به مراقبت از بدن و پرهیز از زیان رساندن به آن اهمیت ویژه ای داده و بدن را از امانت های الهی به شمار آورده است. قرآن کریم نیز رعایت امانت ها را از ویژگی های برجسته مومنان و نماز گزاران واقعی یاد کرده است (وَ الَّذينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ)؛ (و آنان که به امانت ها و عهد و عقد خود ( با خالق و مخلوق ) پایبندند) رسول خدا(ص) می فرماید: گوش، چشم، زبان و قلب امانت هستند و هرکس امانت را رعایت نکند، ایمان ندارد.

اهمیت حفظ سلامت تا جایی است که اگر با نیتی غیر الهی نیز انجام شود مورد تقدیر و تشویق می باشد. در حدیث زیبایی رسول خدا(ص) می فرماید: ای علی! هر کس شراب را برای غیر خدا ترک کند، خدا او را از شراب بهشتی سیراب سازد، علی (ع) پرسید: برای غیر خدا؟ حضرت فرمود: آری، به خدا سوگند هر کس آن را برای حفظ جانش ترک کند، خدا او را بدین سبب سپاس می گزارد.

هدف ما در این نوشته بیان انواع بیماری ها و راه درمان آنها نیست، بلکه هدف بیان چگونگی پیشگیری است. پیشگیری در واقع مهم تر از درمان است و هزینه های آنچنانی هم در بر ندارد. این در حالی است که درمان ممکن است هزینه های سنگینی را به دنبال داشته باشد.

امام علی(ع)در سخن زیبایی در نهج البلاغه، درمان بیماری و نوشیدن دارو را برای بدن، مانند صابون برای جامه می داند. ایشان می فرماید: با صابون شستن جامه آنرا تمیز می کند، اما کهنه اش هم می نماید.

با استفاده از این تمثیل زیبا، درمی یابیم همانطور که لباس در صورت شسته نشدن جلوه خود را حفظ کرده و همیشه نو باقی می ماند، با روش های پیشگیری نیز می توان جلوی استفاده از دارو و درمان های پزشکی را گرفت و جامه تن را نو و با جلاء نگه داشت.

عواملی که انسان ها را دچار بیماری می کند و راه های پیشگیری از آن به دو بخش مادی و غیر مادی تقسیم می شوند.

عوامل غیر مادی را به سه بخش تقسیم می کنیم:

1. ترک گناه: به فرموده امام رضا(ع) هرگاه مردم گناه تازه ای مرتکب شوند که در گذشته انجام نمی دادند، خدا آنان را به گرفتاری (وبیماری) تازه و بی سابقه مبتلا کند.

چه کنیم بیمار نشویم؟

طبق این روایت منشا بسیاری ازبیماریها، گناه افراد می باشد که راه پیشگیری از آن ترک گناهان، بخصوص گناهان جدیدی که به تازگی به آن روی آورده باشند.

امام صادق (ع) فرمود: اثر کار زشت در انجام دهنده آن سریع تر از تاثیر کارد در گوشت است.

2. صدقه: پیامبر اکرم (ص) می فرماید:"صدقه بلا را دفع می‌کند و موثرترین داروست. صدقه قضای حتمی را دفع می‌کند و درد و بیماریها را چیزی جز دعا و صدقه از بین نمی برد."

چه کنیم بیمار نشویم؟

آن حضرت در جای دیگر می‌فرماید: صدقه هفتاد نوع بلا را دفع می‌کند که ساده ترین آنها، جذام و پیسی است.

ایشان همواره می فرمودند: مریضان خود را با صدقه دادن مداوا کنید.

3. دعا: دعا کردن، و طلب شفا از پروردگار داشتن، در تعالیم دینی ما از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار است. تا جایی که دعا اسلحه مومن نامیده شده که با آن می تواند در مقابل همه سختیها و مصائب از خود دفاع کند. یکی از مهمترین راههای بی نیازی از مراجعه به پزشک، همانا دعا کردن و طلب عافیت برای خود و برادران دینی می باشد.

چه کنیم بیمار نشویم؟

نقل می‌کنند، مردی از اصحاب رسول خدا (ص) بعد از چند روز تاخیر، خدمت حضرت رسید. حضرت فرمودند: چه چیزی باعث تاخیر شده است؟ گفت: مریضی و نداری. حضرت فرمود: آیا به تو دعایی را تعلیم بدهم که خداوند به واسطه آن دعا مریضی و نداری را از تو برطرف گرداند؟ گفت: بله یا رسول الله! بفرمایید. حضرت فرمود بگو: لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم، توكلت على الحى الذى لايموت و الحمد لله الذى لم يتخذ (صاحبة و لا) ولدا و لم يكن له شريك فى الملك و لم يكن له ولى من الذل و كبره تكبيرا.

می گويد: طولی نکشید که آن مرد نزد پيغمبر (ص ) بازگشت و عرض كرد: يا رسول الله ! خداوند بيمارى و ندارى مرا از بین برد.

عوامل مادی پیشگیری از بیماری و بی نیازی به دکتر و درمان عبارتند از :

الف- اولین عاملی که انسان را از مراجعه به پزشک بی نیاز می کند، رعایت نظافت و بهداشت است.

رسول خدا (ص) در احادیثی می فرماید: اسلام پاکیزه است پس خود را پاکیزه کنید، چرا که جز پاکیزه به بهشت وارد نخواهد شد.

و اینکه نظافت از ایمان است و ایمان با صاحبش در بهشت اند.

در این رابطه، توصیه به مسواک زدن دندان ها بسیار شده است. رسول خدا (ص) می فرماید: مسواک بزنید و پاکیزه باشید. مسواک کردن بخشی از وضوست، اگر بر امتم سخت نبود امر می کردم که برای هر نمازی مسواک بزنند.

چه کنیم بیمار نشویم؟

راوی می گوید: امیر مومنان (ع) دندان هایش را از بالا به پایین مسواک می‌زد.

امام صادق (ع) می فرماید: موی سرت را کوتاه کن تا چرک، جانور و آلودگی آن زدوده شود و گردنت محکم و دیده ات روشن گردد.

ب- چهار خصلت را امیر مومنان علی (ع) به فرزند خود تعلیم می‌فرماید که ایشان را از درمان بی نیاز می کند: «حضرت به امام حسن (ع) می فرماید: می خواهی چهار کار به تو بیاموزم تا از درمان بی نیاز گردی؟ عرض کرد: آری. فرمود:

1. بر سر سفره منشین مگر آنگاه که گرسنه شدی.

شخصی به خدمت امام صادق (ع) از بیماری های گوارشی شکایت کرد. آن حضرت برای پیشگیری فرمود: صبحانه و شام بخور و میان آن دو چیزی نخور چون مایه فساد بدن است. مگر نشنیدی که خدا می فرماید: وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا (مریم/62)؛ در آنجا (بهشت) هر بامداد و عصرگاه رزق خود را خواهند داشت.

دکتر جمشید خدادادی، در کتاب خود در تایید این مطلب اینگونه توضیح می‌دهد. اگر یک شبانه روز را به سه قسمت تقسیم کنیم، می توان یک قسمت را به خواب و یک قسمت را به کار اختصاص داد و قسمت سوم را به استراحت گذراند. مثلا اگر ساعت 10 شب به خواب برویم و ساعت 6 صبح بیدار شویم، در واقع 6 ساعت خوابیده ایم و کمبود خواب نخواهیم داشت. بعد از بیدار شدن و رسیدن به نظافت شخصی می توانیم ساعت 7 صبحانه میل کنیم و شام را نیز ساعت 7 شب بخوریم یعنی سه ساعت قبل از خواب.

زیرا از 7 صبح تا 7 شب 12 ساعت گذشته و اشتهای خوبی پیدا خواهیم کرد که این مسئله خود می تواند عامل مهمی باشد در پیشگیری از بیماری ها. ولی متاسفانه امروزه غذا خوردن ما نیز یک عادت شده است، یعنی در طول روز حتما باید سه وعده غذا بخوریم، نه زمانی که گرسنه هستیم! این نوع غذا خوردن اصلا صحیح نیست و موجب انواع بیماری ها خواهد شد.

2. وقتی هنوز اشتها داری از سر سفره بلند شو.

با دقت و بررسی بیماری ها، می بینیم که منشا اکثر آنها به نحوی به معده آنها باز می گردد. حضرت رسول اکرم (ص) می فرماید: معده خانه همه بیماری هاست و امساک و کم خوری در راس همه داروهاست.

بعد از گذشت بیست دقیق از اولین لقمه غذایی که انسان میل می کند، حرکات دودی معده شروع می شود. برای همین امر باید مقداری از معده خالی باشد تا این عمل به خوبی انجام شود. هنگام غذا خوردن اگر چند لقمه کمتر میل کنیم ، این اجازه را به معده می دهیم تا به راحتی حرکات دودی خودش را انجام دهد و غذا به صورت شیره قابل هضم و جذب در آید و به مرور در روده کوچک تخلیه شود.

3. جویدن غذا را به خوبی انجام بده

لقمه کوچک برداشتن و خوب جویدن آن موجب می گردد که غدد بزاقی کاملا ترشح کنند. ترشحات غدد بزاقی، شامل مواد فوق العاده مفیدی که داروی معده و موجب هضم غذا و ضدعفونی کردن فضای دهان است.

چه کنیم بیمار نشویم؟

اگر غذا به خوبی در دهان جویده نشود، آنزیم پتیالین و ماده با ارزش موسین در بدن تولید نمی شود. موسین ماده لعاب داری است که جدار معده و روده را می پوشاند و آن را در مقابل اسید معده محافظت می کند و موجب می شود انسان دچار زخم معده و زخم اثنی عشر نشود. همچنین، در صورت خوب جویده نشدن غذا، ماده با ارزش ضدعفونی کننده دهان، یعنی لیزوزیم ترشح نمی شود، این ماده فضای دهان را که در معرض انواع میکروبها و ویروسها قرار دارند کاملا ویروسی می کند.

در جوامع امروزی، بر اثر حاکم شدن قوانین ماشینیزم، انسان ها مدام در حال تلاش و کوشش اند و فرصتی را برای تغذیه خود اختصاص نمی دهند. یکی از بدترین رسوم تغذیه غربی ها که بر ما مسلمانان نیز حاکم شده، ایستاده و سرپا غذا خوردن است که از نظر اسلام کراهت دارد. توجه به جویدن کافی غذا و وقت گذاشتن برای آن قطعا با این رسم غربی منافات دارد.

4. پیش از خوابیدن به دستشویی برو

این اصل یکی از اصول مهم پیشگیری از بسیاری از بیماری هاست. اگر اجابت مزاج صورت نگیرد و شخص حداقل 7 تا 8 ساعت به خواب برود، موجب بروز عوارض و بیماری هایی می شود که به برخی از آن ها اشاره می شود:

اولاً؛ مدت زمان زیادی مواد زائد در روده می مانند و دچار گندیدگی می شوند. ثانیاً؛ در اثر ماندن زیاد مواد زائد در روده رطوبت آن بیش از حد جذب شده و یبوست ایجاد می شود. ثالثاً؛ در اثر رطوبت مواد سمی موجود در روده بزرگ دوباره جذب و وارد خون می گردد و موجب اختلال سیستم عصبی شده و دهان دچار بوی بد می شود.

امیر مومنان پس از بیان این چهار اصل مهم برای پیشگیری از مبتلا شدن به بیماری ها می فرمایند: انسانی که این موارد را رعایت کند جز به مرز مرگ ، بیمار نگردد.

ج- پاک سازی بدن از سموم

امروزه با آلوده شدن هوا و مواد غذایی ، آمار بیماری ها بسیار زیاد شده است. بسیاری از بیماری ها نتیجه تجمع سموم مختلف در بدن است. انسان با خارج ساختن سموم از بدن خود می تواند سلامتی و نشاط خود را تضمین کند و بر این اساس، کمتر بیمار می شود و کمتر نیاز به دارو خواهد داشت. به منظور پاکسازی سموم از بدن استفاده از مایعات بسیار توصیه می شود. لازم است در طول روز حدود 6 تا 8 لیوان مایعات مصرف شود. در این حالت است که سلول ها به راحتی می توانند به فعالیت خود بپردازند و متابولیسم و سوخت و ساز بدن به راحتی انجام شود. زیرا آنزیم ها در محیط مایعات به راحتی می توانند وارد سلول ها شده و سوخت و ساز را تنظیم نمایند و فضولات درون سلولی را از سلول خارج نمایند.

در مورد نوشیدن آب رسول خدا (ص) می فرماید: آب را هنگام نوشیدن جرعه جرعه بنوشید و یکباره سر نکشید، چراکه مایه ناراحتی کبد می شود.

در هنگام غذا خوردن توصیه شده است که از مایعات به همراه غذا استفاده نکنیم، یکی از علت های عمده و اصلی بسیاری از ناراحتی های گوارشی، نوشیدن چای و مایعات دیگر همراه غذا یا بلافاصله بعد از آن است.

امام رضا (ع) می فرماید: کسی که می خواهد از معده اش آزار نبیند (بلافاصله) روی غذا آب نخورد تا از غذا خوردن فارغ شود و هر کس چنین کند، بدنش مرطوب و معده اش ناتوان شود و رگها نیروی غذا را دریافت نکند.

یکی دیگر از راههای پاکسازی بدن از سموم هفته ای یک روز روزه گرفتن است، زیرا از این طریق، سموم بدن براحتی دفع خواهد شد و همین امر موجب سلامتی آنان می گردد.

د- خوردن غذای مناسب با طبع انسان

غذای انسان نیز همانند خود انسان دارای طبایع مختلفی است که به دو بخش عمده غذاهای حیوانی و گیاهی تقسیم می شود که هر کدام از این دو گروه مواد غذایی طبع خاصی را دارد. در طب قدیم معتقد بودند که غذای انسان دارای سه طبع است : 1) گرم 2) سرد 3) معتدل. آنها این سه نوع طبع را برای انسانها هم قائل بودند.

قدیمی ها این مسئله را بخوبی می دانستند و با ترکیب مناسب مواد غذایی آن را خنثی می‌کردند و غذاها را طبق طبع خود آماده می‌کردند.

چه کنیم بیمار نشویم؟

برای مثال: بادمجان چون گرم و خشک است و کشک سرد و خشک، این دو را با هم مخلوط می‌کردند و طبعی متعادل بدست می آوردند و یا ماست را که دارای طبع سرد و تر است با نمک و پونه و فلفل مخلوط می نمودند و در نتیجه طبع آن به صورت متعادل در می آمد.

پس بهترین و ساده ترین روش برای حفظ سلامتی این است که ابتدا طبع خود و مزاج خود را بشناسیم و بعد از طبع غذاها آگاهی پیدا کنیم و سپس طبق مزاج خود غذاهای خود را فراهم و میل نماییم. در این صورت، بدون شک بسیاری از بیماری های صعب العلاج دیگر به سراغ ما نخواهند آمد.

امام رضا (ع) می فرماید: به اندازه توان و میل خود در تابستان غذای با طبع سرد و در زمستان غذای با طبع گرم و در دو فصل دیگر غذای معتدل بخور.

امام صادق (ع) برای پیشگیری از آسیب غذایی می فرماید: هرگاه پنیر و گردو با هم خورده شوند در هر یک شفایی است، ولی اگر جداگانه خورده شوند در هر یک دردی است.

در خاتمه این مطلب یادآور می شود که در آموزه های دینی ما توصیه شده است که تا بدن تحمل درد دارد از مصرف دارو پرهیز شود.

امام صادق (ع) می فرماید: کسی که سلامتی او بر بیماریش غلبه دارد با این حال دارویی مصرف کند و بر اثر آن بمیرد من نزد خدا از او بیزاری می جویم. در بیان علت این مطلب امام کاظم (ع) می فرماید: دارویی نیست مگر اینکه دردی را تحریک می کند، از این رو تا آنجا که ممکن است از مصرف دارو پرهیز شود که برای بدن سودمندتر است.

دکتر جمشید خدادادی در انتقاد از استفاده بی رویه از دارو که معمولاً بین افراد به صورت عادت در آمده اینگونه می نویسد: اکثر سرماخوردگی های رایج در واقع سرماخوردگی نیست، بلکه عکس العمل بدن در مقابل غذاهای ناجور است؛ زیرا بدن انسان طوری ساخته شده که می تواند خود را ترمیم کند. اگر بدن انسان بیمار شود و ما به ندای درونی خود جواب مثبت دهیم.

حتماً خود را درمان می کند، ولی متاسفانه ما در هنگام بیماری انواع غذاهای گوناگون، به خصوص غذاهای گوشتی به بیمار می‌خورانیم و ازین طریق بیماری را حادتر می کنیم. موثرترین سیستم بدن هر انسانس سیستم دفاعی وی است که موجب می‌شود اشتهای او کلاً از بین برود و یا کم شود، این خود بهترین روش مبارزه با عفونت ها و پارازیت های موجود در بدن است و بدن می خواهد با بی غذایی بیماری را از بین ببرد.

از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است: به هنگام زکام از ریزش آب بینی جلوگیری نکنید، زیرا باعث بروز ناراحتیهای جدی تر خواهد شد.

چه کنیم بیمار نشویم؟

پس بهترین روش درمان پاسخ صحیح دادن به ندای درونی بدن است، چون بهترین پزشکان متخصص در بدن ما وجود دارد.