آیا در اوج گناه هم می شود بسوی خدا رفت؟

به گزارش نما به نقل از جام نیوز، لازم است به عنوان مقدمه به اين نكته اشاره شود كه در اين دوره سني «حساسيتها»، «به خود گرفتنها»، و «زود رنجيها» بيش از هر دورة ديگري شخصيت و رفتار فرد را تحت تأثير قرار ميدهد. حساسيّتها و زودرنجيها در اين دوره گاهي به حدّي است كه حتي با شنيدن يك كلمه، يك كنايه يا مشاهده يك رفتار از سوي دوستان و خانواده، طوفاني از احساسات به پا ميشود و فرد را ناراحت ميكند.زمينههاي گناه نيز در دورة جواني و نوجواني بيش از هر دورة ديگر فراهم است.

باتوجه به آن چه گفته شد، يك نوجوان بايد هم با روش‌هاي مقابله با اضطراب و افسردگي آشنا باشد و بداند كه در اوج ناراحتي چه كاري انجام دهد و هم روش‌هاي پيشگيري از گناه را بداند و سعي كند كه هيچگاه مرتكب حتي كوچكترين گناهي نشود. تحقق اين دو هدف مطالعه عميق و تمرين و برنامهريزي جدّي را ميطلبد كه اميدواريم با رعايت نكات زير بتوانيد در هر دو زمينه موفق گرديد.

در پاسخ به بخش اول سؤال يعني اين‌كه «در هنگام ناراحتي چه كاري بايد انجام داد؟» روان‌شناسان و روان‌پزشكان راهكارهايي را پيشنهاد نمودهاند برخي از آنها عبارتنداز:

1. واقعبينانه بينديشمروانشناسان معتقدند كه تغيير و تحولات محيطي و حوادث و رويدادهاي زندگي اگرچه زمينهساز ناراحتيهاي ما هستند. اما آنچه نقش اصلي و تعيينكننده در بروز ناراحتي و افسردگي دارد، برداشت نادرست ما از حوادث و رويدادهاي زندگي است. اگر نگرش و شناخت خود را در رابطه با مسايل و موضوعات زندگي اصلاح كنيم و واقعبينانهتر بينديشيم از بسياري ناراحتيها پيشگيري ميشود و در مواردي هم كه ناخواسته ناراحت شديم ميتوانيم لحظاتي فكر كنيم و با تفسير و تحليل درست و منطقي قضايا، از ادامة ناراحتي جلوگيري كنيم.

افرادي كه ناراحت ميشوند معمولاً در نگرش و برداشت خود از رويدادها دچار خطا هستند. ممكن است يك رويداد يا يك تجربة منفي بد را تعميم داده و به يك نتيجهگيري كلي منفي دست زند مثلاً اگر در موردي شكست خورد، نتيجهگيري كلي نموده و پيشبيني منفي نمايد كه در همه موارد ديگر آتي شكست خواهد خورد. از سوي ديگر اين افراد معمولاً منفينگر هستند و تنها جنبههاي منفي رويدادها را مينگرند لذا بيش از ديگران ناراحت ميشوند. بهترين روش اين است كه اين افراد از منفينگري، قضاوتهاي نسنجيده و زودرس و تصميمدهي جداً پرهيز كنند و اگر در مواردي ناراحت شدند سعي كنند علت ناراحتي خود را شناسايي كنند و بدانند كه كدام فكر و برداشت آنها را ناراحت كرده است، سپس سعي كنند افكار منفي و باورهاي هستهاي (اصلي) خود را اصلاح نمايند.(1)

2. دوري از موقعيتهاي ناراحت كنندهيكي ديگر از روشهاي مقابله با ناراحتي اين است كه فرد سعي كند از موقعيتي كه او را ناراحت كرده است، دور شود. براي مثال اگر از ديدن صحنهاي ناراحت شدهايد و نميتوانيد به هيچوجه آن صحنه را تحمّل كنيد، بهتر است آن صحنه را ترك كنيد.

اما به هر حال اين راهكار يكي از روشهاي مهم در كاهش ناراحتيها است. در اينگونه موارد ترك موقعيت و دور شدن از صحنه ناراحت كننده يكي از بهترين روشهاي خود ياري در كاهش ناراحتي محسوب ميشود. و اما در صورتي كه واقعاً قدرت بر حرف زدن و راه رفتن نداريم و نميتوانيم ز آن صحنة ناراحت كننده دور شويم، بهترين شيوه اين است كه ذهن و فكر خود را از موضوع ناراحت كننده دور كنيم و دربارة يكي از مسايل و موضوعات خوشايند و مطلوب بينديشم. مثال اگر دوستان، اطلاع دادند كه در امتحان كنكور پذيرفته نشدهايد و ما از شنيدن اين خبر جداً ناراحت شديم به گونهاي كه حتي نميتوانيم در اينباره با وي صحبت كنيم، ميتوانيم خاطرات خوشايند و موفقيتهاي پيشين خود را بياد آوريم. يادآوري خاطرات موفقيتآميز پيشين باعث تقويت اعتماد به نفس در ما ميشود و تا حد بسياري ميتواند از ناراحتي ما جلوگيري كند.

3. داروهاي آرامبخش ناراحتي اگر «شديد» و به «مدّت طولاني» باشد معمولاً روان‌پزشكان داروهاي تجويز ميكنند. مصرف دارو با تجويز روانپزشك متخصص اگرچه ميتواند در كاهش ناراحتيها مؤثر باشد. اما به چند دليل نميتوان هميشه مصرف دارو را بهترين راهحلّ دانست:

الف. مصرف دارو ممكن است باعث اعتياد فرد به همان مادة دارويي شودالبته اگر روان‌پزشك لازم بداند دارو درماني نبايد قطع شود.

ب. داروها عليرغم تأثير مثبت آنها روي بيماري و كاهش ناراحتي فرد، ممكن است عوارض جانبي ديگري به همراه داشته باشد.(2)




خلاصه آنكه يكي از راهكارها و روش‌هاي كاهش ناراحتي استفاده از داروهاي آرامبخش است كه حتماً بايد زيرنظر روانپزشك متخصص انجام شود.





ناراحتي انسان ممكن است به دلايل مختلفي ايجاد شود كه در مورد هر كدام از آنها لازم است متناسب با همان عمل كرد. مثلا اگر سبب ناراحتي عصبانيت ما باشد، با استفاده از راهكارهاي گذشته آن را فرو بنشانيم يا اگر سبب ناراحتي ما از دست دادن يكي از عزيزانمان باشد، صبر و برد بارسي پيشه كردن و به خود دلداري دادن مي شود خود را آرام كرد به هر روي متناسب با نوع ناراحتي بايد عكس العمل خاص خود را انجام داد.




بخش ديگر سؤال اين بود كه: «آيا در اوج گناه هم ميتوان به سوي خدا رفت و از او درخواست كرد؟» تأكيد آيات و روايات بر اين است كه انسان سعي كند هيچگاه مرتكب گناهي نشود. اما از آنجا كه انسان ـ به جز معصومين ـ عليهم السلام ـ ـ خالي از گناه نيست و همه افراد كم و بيش مرتكب گناه ميشوند، خداوند براي هر انساني حتي در اوج گناه هم راه بازگشت و توبه را باقي گذاشته و خطاب به آنها ميفرمايد: «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلي أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» (زمر، 53). اي بندگان من كه دربارة خويش زيادروي كرديد (و مرتكب گناه شديد) از رحمت خدا نااميد مشويد، همانا خداوند تمامي گناهان را ميآمرزد.




خداوند هيچگاه انسان را فراموش نميكند، حتي افراد گناهكار مورد توجه خداوند قرار ميگيرند به شرط آنكه از كردة خود پشيمان شوند و تصميم قاطع و جدّي بگيرند كه از اين پس مرتكب گناهي نشوند.(3)




انسان ميتواند در اوج گناه هم به سوي خدا رود و در قدم اول از او درخواست مغفرت نمايد، سپس در ديگر زمينهها از خداوند طلب ياري كند و البته طلب ياري و مدد از خداوند مهربان و توبهپذير از ضروريات است.




فردي كه تصميم بر ترك گناه ميگيرد و توبه ميكند ممكن است تا مدتها، احياناً جسته و گريخته باز هم معصيت از او صادر شود. در اين وقت ممكن است شيطان به سراغ انسان بيايد و در دل وي وسوسه كند كه «ميبيني توبه و ترك گناه ممكن نيست ميبيني كه تلاش در اين زمينه بيثمر است» و با اين وسوسهها انسان را متزلزل كند.




پس از انجام توبه و ترك گناه، اگر احياناً معصيت از شخص صادر شد، نبايد از خود مأيوس شود. بايد خود را با گذشته مقايسه كند و ببيند كه اگر قبلاً در يك هفته ده گناه ميكرده است، حالا دو گناه انجام داده است. پس مقدار بسياري به مقصد نزديك شده است. از اين دو گناه نيز مجدداً توبه كند و در ترك گناه از خداوند مدد بخواهد. اگر انسان همينطور ادامه دهد و مقاومت كند، پس از مدت زماني، با ياري و مددالهي قادر به ترك گناه به طور كلي خواهد شد.









پاورقی:

1. براي مطالعه بيشتر مراجعه شود به: شوركي، مصطفي، رهايي از افسردگي، انتشارات ارجمند، 1379، بخش هفتم.
2. صالحي خواه، علي، افسردگي از ديدگاه اسلام و علم روز، انتشارات شهيد حسين فهميده، چاپ دوم، 1380، ص 38ـ31.
3. براي مطالعه بيشتر رك: جعفري، محمدحسين، توبه زيباترين پوزش، نشر فائز، 1379، فصل اول و چهارم.