خطر نابودی علوم انسانی در كشور

زهرا حكمت- زنگ خطر لزوم تغییر در علوم انسانی سالهاست توسط دلسوزان نظام، اندیشمندان حوزه و دانشگاه به صدا در آمده است. تاکید برغیرتوحیدی، غیر الهی و مادی بودن علوم انسانی غربی که متاسفانه اکثریت منابع دانشگاهی را نیز شامل می شوند، بارها هشدار داده شده است.
نگاهی به جنگ ها، استعمارهای نوین و قدیمی، ظهور و تحمیل فرهنگ های ساختگی غرب، نظام پولی و اقتصادی جهان، ساختار سازمانی مراکز مهم تصمیم گیری بین المللی، مدیریت صنعت و تجارت، نشان از گستره وسیع علوم انسانی دارد. تلاش قدرت های غربی برای تاثیر بر تربیت نسل های آینده و در کنترل داشتن ذهن مدیران آینده کشورها، از طریق نظارت مستقیم برمطالب درسی مقاطع مختلف تحصیلی در اکثر کشورها برکسی پوشیده نیست. اما در مورد ایران و پس از انقلاب اسلامی، با وجود منابع غنی اسلامی، اساتید و علمای متفکر و اهل مباحثه حوزه و تاکید بزرگان نظام، همچنان در دانشگاه ها، نگاه و آمال بسیاری از اساتید علوم انسانی به تفکرات یک قرن پیش غربی هاست.
در اغلب منابع رشته های علوم انسانی، اساتیدی که اصرار به استفاده از منابع غربی دارند، حتی در ارائه کتب و نظریات غربی دهه های اخیر، کوتاهی و غفلت می ورزند و به تکرار دروس هر ساله می پردازند. اوضاع رشته های این شاخه بگونه ای می شود که دانشجویانی نیاز به بحث و رشد و پویایی دارند، به جزوه نویسی و گذراندن واحدهای درسی و ... محدود می شوند.
این در حالیست که مسئولین شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم بارها به بازنگری در دروس و متون رشته های علوم انسانی ، ملزم شده اند. اما بنظر می رسد تا کنون هیچ گونه اقدام عملی صورت نگرفته است. در حالی که انتقاد از حالت انفعالی و بی تفاوتی مسئولین امر به قوت خود باقیست، مسئولین در اقدامی بی سابقه، خبر حذف کامل رشته علوم انسانی از مقطع متوسطه می دهند. پاک کردن صورت مسئله ای که با علاقه و سرنوشت تحصیلی ده هاهزار دانش آموز و دانشجو مرتبط است، علامت سوال بزرگی را در ذهن جامعه علمی ایجاد کرده است. قطعا اگر هدف بهبود و ارتقای متون این رشته ها باشد، با روند کنونی در زمان کوتاهی نمی توان به این هدف دست یافت و تنها دستاورد این تصمیم، ایجاد خلاء در بسیاری از عرصه ها، در یک بازه زمانی خواهد بود.

تصمیم اخیر در حالی صورت می پذیرد که رهبر معظم انقلاب در دیدار با اساتید دانشگاه در تاریخ 13/04/1394 ، تحول در علوم انسانی را نیازمند جوششی از درون و حمایتی از بیرون بیان کردند . ایشان با اشاره به اقدامات شورای تحوّل و وجود اساتید فرزانه در دانشگاه، افزودند:
این جوشش درونی در درون دانشگاه‌ها آن هم از سوی فرزانگان و از سوی انسانهای دانشمند، وجود دارد؛ حمایت از بیرون هم باید وجود داشته باشد -حمایت گوناگون- که یکی از مصادیق این حمایت، تبعیّت دانشگاه و وزارت از مصوّبات شورای تحوّل است.
ایشان همچنین فرمودند: هر مقداری که تلاش شده است، کار شده است، این اجرائی بشود و عملیّاتی بشود. در دفترها و کتابها و زونکن‌ها - در پیچ‌وخم‌های دالانهای وزارت یا شورای عالی انقلاب فرهنگی- نماند، باید عملیّاتی بشود؛ این کاملاً درست است. وزارت به این نکته توجّه کند.
مدیران وزارت آموزش و پرورش در دفاع از این طرح، اختصاص مدارس را با عنوان فرهنگ، به رشته علوم انسانی و تخصصی تر شدن آنرا مطرح می کنند. این در حالی است که در سراسر کشور مشکل کمبود فضای آموزشی همچنان وجود دارد و در کلان شهر تهران این مشکل محسوس تر است. با توجه به فاصله سرانه آموزشی در شهر تهران با استانداردها، تجمیع دانش آموزان در این مدارس، محدودیت های جدی را برای دانش آموزان، خانواده های آنها و معلمین ایجاد خواهد کرد. چه بسا بسیاری از معلمین و دانش آموزان به دلیل بعد مسافت، افزایش هزینه ها، تعداد بالای دانش آموزان در کلاس و کاهش کیفیت آموزشی، از ورود به این رشته صرف نظر نمایند. راه حل مد نظر مسئولین برای حل مشکل کمبود فضای آموزشی، استفاده از ظرفیت مدارس شاهد، سمپاد و هیئت امنایی است. با توجه به شرایط خاص این مدارس برای پذیرش دانش آموز و عدم امکان ثبت نام در سال دوم دبیرستان، شهریه بالا و پراکندگی آنها در سطح شهر بنظر نمی رسد این راه حل امکانپذیر و راهگشا باشد، کما اینکه نظر به تمرکز این مدارس بر رشته های ریاضی و تجربی، دانش آموزعملاً از هدف مد نظر مسئولین دور خواهد شد.
همچنین بنظر می رسد تصمیم اخیر مسئولین امر، بی اعتنایی به سالها تلاش و پژوهش، اساتید و کارشناسان دلسوز و همچنین شورای تحول باشد. حذف شاخه ای از علم آن هم با وجود گستردگی و تاثیر مستقیم آن بر زندگی افراد، موجب بروز ناامیدی در علاقه مندان و افراد در حال تحصیل خواهد شد و حتی بازگشت کوتاه مدت آن، نگرانی یک تصمیم شتابزده دیگر را برای دانش آموز و دانشجوی این رشته ها ایجاد خواهد کرد.