معادلات چند مجهولی جشنواره كن

به گزارش نما به نقل از باشگاه خبرنگاران، هفتادمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کن از هفدهم ماه می مصادف با 277 اردیبهشت ماه آغاز به کار کرده است. سینمای ایران نیز مانند دوره های قبل، در جشنواره بین المللی فیلم کن حضور دارد. از این روی فرصت را با ارزش می‌دانیم که چگونگی و شرایط حضور سینمای ایران در دوره‌های مختلف این جشنواره بین المللی را بررسی نماییم.

اولین حضور سینمای پس از انقلاب اسلامی ایران در جشنواره فیلم کن در سال 1980 رقم خورد. اما سینمای نوین ایران برای نخستین‌بار در سال 1991 بود که با فیلم «در کوچه‌های عشق» ساخته خسرو سینایی در بخش نوعی نگاه حضور پیدا می کند.

حضور سینمای ایران در این جشنواره در سال 1992 سازمان یافته می‌شود و بنیاد سینمایی فارابی با اختصاص فضایی به عرضه و بازاریابی فیلم‌های ایرانی در بازار فیلم کن می پردازد. حضوری که سال ها ادامه می یابد و نماینده سینمای ایران را در بازار جشنواره کن شناخته می‌شود.

به این ترتیب حضور و نمایش فیلم‌های ایرانی در جشنواره بین المللی فیلم کن برای سینمای ایران افتخار بزرگی محسوب می‌شد و انتظار دریافت جایزه از این جشنواره وجود نداشت. اما زمانی که در چهل و پنجمین دوره جشنواره کن،‌ فیلم «زندگی و دیگر هیچ» عباس کیارستمی، دو جایزه معتبر «جایزه روسلینی» و جایزه «بهترین فیلم بخش نوعی نگاه» را دریافت کرد. داستان جشنواره فیلم کن برای سینمای ایران تغییر کرد. به طوری که عباس کیارستمی در سال 1993 بر مسند داوری جشنواره کن می نشیند.

اما فیلم «زندگی و دیگر هیچ» که باعث شناسایی عباس کیارستمی در جشنواره فیلم کن شد، در ایران نتوانست نگاه مخاطب عام را به خود جلب کند و فقط مخاطب خاص را راضی کرد. چرا که عباس کیارستمی شکل جدیدی از فیلم سازی را به نمایش گذاشته بود که تا آن زمان مرسوم نبوده است. از این گذشته از منظر برخی منتقدان فیلم «زندگی و دیگر هیچ» دچار اشتباهات ساختاری و محتوایی بوده است.

از این روی می توان گفت که از این زمان است که‌ دوگانگی شاخص‌های فیلم مطلوب در ایران و جشنواره فیلم کن، کلید می خورد. این دوگانگی تا جایی پیش می رود که فیلم سازانی که اکنون مخالف برخی نهاد های کشور هستند، در جشنواره فیلم کن موفق می شوند و این فرضیه را به وجود می آورند که جشنواره فیلم کن از فیلم هایی که چهره نا خوشایندی از ایران را به تصویر می کشانند،‌حمایت می کند.

با این اوصاف، در سال 1997 سینمای ایران مهم‌ترین جایزه‌ خود تا به آن روز را یعنی جایزه نخل طلای بهترین فیلم جشنواره را برای «طعم گیلاس» ساختهی عباس کیارستمی دریافت می کند. فیلمی که مفاهیم انسانی و روان‌شناسانه را مطرح می کند و از فرضیه مذکور پیروی نمی کند. اما باز هم از این فیلم در ایران استقبال نمی‌شود و فقط به عنوان افتخاری بزرگ در کتاب تاریخ سینمای ایران درج می شود.

از طرفی دیگر از آن سال که «طعم گیلاس» نخل طلا دریافت می کند. سینماگران ما آرزوی این که این جایزه دوباره به کشور ما برسد را در ذهن می پرورانند. اما انگار جشنواره کن مختص یک حلقه خاص از سینمای ماست. از این روی شاید درست نباشد که نخل طلا را نماد همه ظرفیت سینمایمان ارزیابی کنیم.
دوگانگی مطرح شده در سال‌های بعد از «طعم گیلاس» هم ادامه می‌یابد و فیلم هایی که برای نمایش خود در ایران با مشکلاتی روبرو هستند، در این جشنواره به نمایش گذاشته و گاهی اوقات تقدیر هم می‌شوند. اما این روند همیشگی نبوده است. به طوری که رضا میرکریمی با فیلم «زیر نور ماه»، پرویز شهبازی با «نفس عمیق» مورد تقدیر قرار می گیرند.

اما شگفتی حضور سینمای ایران در دوره های اخیر جشنواره بین‌المللی فیلم کن به سال 2016 بر می گردد. سالی که در آن فیلم «فروشنده» جدیدترین ساخته اصغر فرهادی در آن حضور پیدا می کند. حضوری که سبب آن می شود، جایزه بهترین فیلمنامه به اصغر فرهادی، فیلمنامه‌نویس «فروشنده» و جایزه بهترین بازیگر مرد به شهاب حسینی برای بازی در این فیلم برسد.

نکته قابل توجه آن است که فیلم «فروشنده» پس از دریافت این دو جایزه در ایران نیز مورد استقبال مخاطبان قرار می‌گیرد و رکورد فروش را هم می‌زند. البته برخی از منتقدان به این فیلم اشکالاتی را وارد و برخی دیگر فرضیه مذکور را بار دیگر مطرح می کنند.

همچنین می‌توان افزود که استقبال مخاطبان از این فیلم فقط به علت تقدیر در جشنواره کن نبوده و کارنامه سینمایی اصغر فرهادی در استقبال مخاطبین از این فیلم تأثیرگذار بوده است.

در این دوره از جشنواره بین المللی فیلم کن نیز از سینمای ایران فیلم تجربی «24 فریم» آخرین ساخته عباس کیارستمی به مناسبت هفتادمین دوره جشنواره فیلم کن به صورت ویژه روی پرده می‌رود.

در کنار آن فیلم «لِرد» به کارگردانی محمد رسول‌اُف هم در بخش «نوعی نگاه» پذیرفته شده است که دوگانگی گذشته را زنده می کند.
در این رابطه به گفته محمدرضا فرجی مدیر کل سینمای حرفه‌ای، فیلم «لِرد» به هیچ عنوان مجوز نمایش حتی مجوز نمایش جشنواره‌ای را ندارد. چرا که این فیلم بر اساس فیلمنامه ارائه شده به شورای پروانه ساخت، ساخته نشده و در شورای پروانه نمایش مورخ 30/1/96 رد شده است. کارگردان فیلم در جریان دلایل رد فیلم قرار دارد.

همچنین در این دوره فیلم کوتاه «وقت ناهار» به کارگردانی علیرضا قاسمی به عنوان یکی از 9 فیلم بخش رقابتی فیلم‌های کوتاه جشنواره کن برای نخل طلای بهترین فیلم کوتاه رقابت می‌کند و فیلم کوتاه «حیوان» ساخته بهرام و بهمن حاج ابول‌لو نیز در بخش «سینه فونداسیون» پذیرفته شده است.

گفتنی است؛ ‏‎جشنواره فیلم کن از 17 تا 28 ماه می برگزار می‌شود.‏