چه كنیم تدبیر ما با تقدیر خدا همسو شود؟

حضرت امام هادی (ع) در روایتی زیبا می فرمایند:

«الْمَقَادِیرُ تُرِیکَ مَا لَمْ یَخْطُرْ بِبَالِکَ، النَّاسُ فِی الدُّنْیَا بِالْأَمْوَالِ وَ فِی الْآخِرَةِ بِالْأَعْمَالِ.» (بحارالانوار جلد75 صفحه369)

حضرت در این فرمایش گهر بار می فرمایند که تقدیرات الهی اموری را به شما نشان می دهند که حتی در ذهن شما هم خطور نمی کرد. همچنین مردم در دنیا با اموالشان شناخته و شهره می شوند ولی در آخرت با اعمالشان.

سخن ما در بخش نخست حدیث است. شما به وسیله عقل و اختیار کارها و تصمیماتی را تدبیر می کنید و پیش بینی نتایجی را هم مطابق اعمال خود می کنید. اما آیا این تدبیر کافی است؟ در بسیاری از موارد تدابیر ما کارساز نیستند و ما را به نتایج دلخواه نمی رسانند. دلیلش هم این است که با تقدیر همسان و همسو نیستند.

لذا در روایات آمده است که: «اَلعبدُ یُدَبِّرَ وَ اللهُ یُقَدِّرَ» بنده تدبیر می‌کند، امّا خدا تقدیر می‌کند! یعنی چه بسا تقدیر خدا کاسه و کوسه تدبیر ما را بشکند! اما راه چاره چیست؟ چه کنیم تدابیر ما با تقدیرات الهی همسو شوند؟ راهش این است که ما ابتدا تدبیر کنیم، سپس توکل. یعنی بعد از اینکه تعقل کردیم کارها را به کارساز اصلی عالم وجود بسپاریم که هرچه صلاح می داند تدبیر کند. در ادعیه داریم که به خدا عرضه می شود خدایا هرچه خودت صلاح می دانی برای ما تقدیر کن. یعنی خدایا به تدابیر من نگاه نکن، چه بسا اشتباه کرده باشم و امری را برای خودم بخواهم که زیانش بیشتر از سودش باشد. حضرت می فرمایند خدا اموری را برایت مقدر می کند که بعدها می فهمی صلاحت در آن بوده و به عقلت هم خطور نمی کرد! البته این ها پیشامد نیستند، تمام کارهای خدا حساب شده است.

حتی در آیه شریفه قرآن در باب رزق هم که می فرماید: «وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ (طلاق/3)» در حقیقت بیان حضرت شرحی بر همین آیه است. یعنی خدا می فرماید من رزقی به تو می دهم که گمانش را هم نمی کردی. چون تو تدبیر کردی و بعد توکل. لذا در همین آیه هم بلافاصله بعد از بیان موضوع رزق لا یحتسب، به بحث توکل اشاره دارد.