به گزارش نما و به نقل از همشهری، طی هفتههای گذشته که شیوع کرونا در ایران ابعاد گستردهتری بهخود گرفته است، بسیاری از کشورهای جهان، نهادها و سازمانهای بینالمللی دست یاری به سوی ایران دراز کردهاند. ارسال دارو، تجهیزات و اقلام پزشکی و بهداشتی برای مقابله با کرونا، پیشنهاد کمکهای مالی به ایران از یک سو و از سوی دیگر نیاز ایران برای دریافت تسهیلات مالی و دسترسی به منابع مالی برای تامین کالاهای مور دنیاز خود ازجمله موضوعاتی هستند که نیازمند پیگیری جدی از طرف وزارت امور خارجه هستند، به همین سبب ما به سراغ غلامرضا انصاری، معاون اقتصادی وزیر امور خارجه رفتهایم تا از او درباره اقدامات صورت گرفته توسط مجموعه وزارتخانه و این معاونت سؤال کنیم. گفتوگو با غلامرضا انصاری را میخوانید.
گفته شده است ستاد مشخصی در وزارت خارجه برای پیگیری مقابله با شیوع کرونا از طرق دیپلماتیک تشکیل شده است، آیا برای هرکدام ازمعاونتها ماموریت ویژهای تعریف شده است؟
بهدنبال تشکیل ستاد عالی مقابله با کرونا به ریاست آقای رئیسجمهور، وظایف میان نهادهای مختلف تقسیم شد و وزارت امور خارجه هم مأمور شد که عمده تلاش خود را روی مرزها و تداوم جریان صادرات و واردات بگذارد. حمایت از ایرانیان خارج از کشور و تلاش برای بازگرداندن آنها، دریافت کمکهای بینالمللی، فعال کردن پروازها میان ایران و کشورهای خارجی، تماس با سفارتخانههای خارجی در ایران برای کمک به بازگرداندن اتباع آنها از ایران، ازجمله محورهای مسئولیت وزارت امور خارجه در بحث مقابله با کرونا بوده است. معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه و شخص من از سوی رئیسجمهور و وزیرخارجه برای تشکیل این ستاد و ارتباطگیری با سازمانهای داخلی و نهادهای بینالمللی تعیین شدند. برای مثال ما بهطور مستمر با وزارت بهداشت، گمرگ ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارتخانههای مختلف در تماس هستیم تا بتوانیم ماموریتهای تعریف شده برای وزارت امور خارجه را محقق کنیم.
وزارت خارجه فهرست منسجمی از نیازهای پیشگیرانه و درمانی کشور برای مهار کرونا به سازمانهای بینالمللی داده است؟
یکی از کارهای بسیار مهم ما این بوده است که توانستهایم نیازهای اولویتدار کشور را به گوش سازمانهای بینالمللی و کشورهایی که مایل به کمک به ایران هستند، برسانیم. همچنین پیشنویس پروتکلهایی را در اختیار کشورها بهویژه کشورهای همسایه قرار دهیم تا با امضای آنها میان 2 کشور، بتوانیم ارتباطات خود در زمینه حملونقل کالا و ترددهای انسانی را با توجه به بحرانی که با آن مواجه هستیم، به سمت عادیشدن ببریم. این پیشنویسها از سوی اکثر کشورها با استقبال مواجه شده است. در حوزه تامین نیازهای بهداشتی و تجهیزات، بخشی در قالب کمکها به ایران و بخشی دیگر در قالب خرید انجام شده است. امیدوارم بتوانیم در آینده پاسخگوی همه نیازها در این زمینه باشیم.
وضعیت تردد در مرزها هماکنون به چه شکل است؟ آیا در جریان صادرات و واردات به کشورهای همسایه اختلالاتی پیش آمده است؟
بخش قابل ملاحظهای از اقتصاد ایران به ارتباط با کشورهای همسایه وابسته است؛ بنابراین حفظ این ارتباطات و باز نگه داشتن مرزها با رعایت استانداردهای بهداشتی از سوی دوطرف برای ما بسیار مهم است. در ابتدای بحران کرونا در ایران و درپی تبلیغاتی که علیه ایران صورت میگرفت، کشورها مرزهای خود با ایران را مسدود کرده بودند، اما خوشبختانه امروز اکثر این مرزها برای تردد کالا باز است.
مسئله مهمی که وجود داشت این بود که بتوانیم کامیونهای خود را که برای حمل کالا در سراسر دنیا رفته بودند، بازگردانیم. کامیونها در مرزهای بعضی کشورها (مانند مرز بلغارستان و ترکیه یا لبنان، ترکیه به ایران و همچنین مرزهای گرجستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان و...) متوقف شده بودند که در نتیجه اقدامات وزرات امورخارجه و نمایندگیهای ایران در خارج از کشور، این کامیونها موفق به بازگشت به ایران شدند. در مواردی ما توانستیم کشورهای میزبان را قانع کنیم که کالاهای مورد نیاز ما در بنادر آن کشورها نیز به داخل ایران منتقل شوند. در مرز پاکستان صفی بسیار طولانی از کامیونها متوقف شده بودند که در پی ورود وزارت خارجه این مرز باز شد و کامیونها به داخل پاکستان هدایت شدند. همین شرایط در مرز افغانستان و ترکمنستان هم وجود داشت که خوشبختانه مرز ایران با این کشورها هم بازگشایی شد. وضعیت مراودات ما با کشورهای حاشیه جنوبی خلیجفارس هم با محدودیتهایی مواجه شده که تلاش میکنیم این محدودیتها برداشته شود. مسئله مهم دیگر، وضعیت ایرانیان در خارج از کشور است که به ماموریت ذاتی وزارت امور خارجه ارتباط دارد. تعدادی از شهروندان ایران بهصورت توریست وعدهای دیگر بهعنوان دانشجو در خارج از کشور حضور داشتند. تلاش ما این بود که آنها را به روشهای امن به داخل کشور بازگردانیم. برای مثال، در ارتباط با بازگرداندن دانشجوهای ایرانی از ووهان چین در برخی محافل از روی بیاطلاعی گفته میشد که این دانشجوها نباید وارد ایران میشدند، درحالیکه این جزو شاهکارهای ما بود که توانستیم ایرانیان را سالم و صحیح و از مسیر درست به ایران بازگردانیم. اگر ما این کار را نمیکردیم، این دسته از ایرانیان بهصورت ترانزیت به واسطه کشورهای ثالث وارد ایران میشدند که کنترلی در ورود و خروج آنها وجود نداشت. متأسفانه در مواردی این اتفاق افتاد؛ گروههایی از همین دانشجویان از طریق امارات و کشورهای دیگر بدون اینکه کنترلی بر آنها اعمال شود، وارد ایران شدند. با ورود وزارت امور خارجه این مجموعهها در ترکیه، چین و هند سازماندهی شدند. ما در هند گروه بسیار گستردهای از ایرانیان داشتیم که برای بازگشت سریع به ایران اصرار داشتند، درحالیکه پروازها از این کشور متوقف شده بودند. با اقداماتی که از طریق سفارت ما در هند و سرکنسولگری ما در بمبئی صورت گرفت و با کمکهای هواپیمایی و وزارت راه موفق شدیم که شهروندان ایرانی را از هند بازگردانیم. همچنین دانشجوها و ایرانیانی بودند که در شهرهای مختلف کشورهای جهان حضور داشتند که با اقدامات وزارت خارجه به کشور بازگردانده شدند.
موضوع مهم دیگر پروازهایی است که میان ایران و کشورها متوقف شدهاند. تلاش ما این است که این پروازها از سر گرفته شوند و ارتباطات ما با کشورها حفظ شود. این پروازها میتوانند پروازهای چارتر باشند برای نقل و انتقال کمکهای خارجی و نیز پروازهای منظم برای جابهجایی مسافران.
وزارت امور خارجه چه اقداماتی برای اطمیناندهی به کشورها برای ادامه روابط با ایران در شرایط شیوع کرونا انجام داده است؟
در ایران اقدامات بسیار خوبی برای مبارزه با کرونا در حال انجام است؛ چه در زمینه سازماندهی برای ماندن مردم در منازل و چه در زمینه کنترلهایی که در مرزها روی رانندهها و کامیونها اعمال میشود. این اقدامات بهعنوان یک الگو باید به کشورهای دیگر معرفی شوند. ضدانقلاب و دشمنان ما بهدنبال این هستند که خطر ایران حتی در بحث کرونا را بسیار بزرگ جلوه بدهند. با وجود این ما باید به کشورها بهویژه همسایهها این اطمینان را بدهیم که با رعایت کامل مسائل بهداشتی تعاملات با آنها صورت میگیرد لذا ایجاد اعتماد و درک متقابل برای ما مهم است. ما تمام تلاش خود را بهکار میگیریم که کشورهای همکار با ما در جریان تعاملات خود با ایران متضرر نشوند. بنابراین امیدوار هستیم اقداماتی که ما در ورودیها و خروجیهای کشور و در مرزها و فرودگاههای ایران انجام میدهیم، به کشورهای مقابل معرفی شوند تا اطمینان آنها برای تداوم ارتباط با ایران جلب شود.
وزیر امورخارجه گفتوگوهای مختلفی را با مسئولان کشورهای مختلف برای همکاری در مقابله با کرونا انجام دادهاند، کدامیک از این کشورها درعمل برای همکاری با ایران پیشقدم شدهاند؟
درپی گفتوگوهای آقای وزیر، اکثر کشورها همدردی خیلی خوبی با مردم ایران نشان دادهاند. بخشی از کمکها به ایران از سوی کشورها تخصیص داده شده و بخشی دیگر هم دریافت شدهاند.
مجموع کمکهای بینالمللیای که تاکنون دراختیار ایران قرارگرفته، چقدر است؟
کشورهایی برای ارسال کمک به ایران پیشنهاد دادهاند و برخی از آنها اجرایی شدهاند؛ در رأس آنها باید از چینیها تشکر کنیم که کمکهای گستردهای را به ایران پیشنهاد دادهاند و بخشی از آنها هم عملی شده است و تجهیزاتی که ارسال شده در حال استفاده در کشور است. از کشورهای اروپایی و آسیایی و نیز کشورهای همسایه مانند جمهوری آذربایجان، روسیه، قطر و ازبکستان، سازمان بهداشت جهانی، از اروپا کشورهای فرانسه، انگلستان و آلمان کمکهایی را به ایران ارسال کردهاند. کشورهایی مانند یونان و کشورهایی از اروپای شمالی هم پیشنهاد کمک دادهاند که ما بهدنبال سازوکاری برای انتقال کمکها به کشور هستیم. کشور ژاپن نیز کمکهای خوبی کرده است. در هر صورت کمکهای خیلی خوبی به ایران پیشنهاد شده که بخشی از آنها دریافت شده و بخشی هم در حال ارسال است. این کمکها، نشانه همدردی مردم دنیا با ایران است که بسیار قابل تقدیر است.
بهلحاظ مالی یا ارسال اقلام پزشکی و پیشگیرانه، کدام کشور بیشترین کمک را به ایران انجام دادهاست؟
بیشترین کمکها از سوی چینیها بوده است که همچنان ادامه دارد.
آیا کمک مالی بهصورت نقدی از سوی کشورها و نهادهای مدنی بینالمللی به ایران پیشنهاد شده است؟
فراتر از تصور ما پیشنهادهایی از سوی کشورها در زمینه کمکهای مردمی به ایران دریافت کردهایم؛ بیشترین پیشنهاد کمکهای مردمی و نیز کمکهایی از سوی بعضی از شرکتها و سمنهای غیردولتی (NGO) را از طرف چین و برخی کشورهای اروپایی دریافت کردهایم.
سفرهیأتی از سازمان بهداشت جهانی برای ایران چه دستاوردهایی داشته؛ چه قولها و وعدههایی به ایران داده شده است؟
میان هیأتی که از سوی سازمان بهداشت جهانی از ایران دیدار کردند و همچنین هیأتی که در ایران مستقر هستند با سفرای خارجی در ایران جلسهای برگزار شد و نقطه نظرات خود را مطرح کردند. این هیأتها سفرهایی به استانهای مختلف ازجمله قم داشتند. برونداد این سفرها، گزارشهای بسیار خوب سازمان بهداشت جهانی بود. در این گزارشها تأکید شده است که ایران استانداردها را در مقابله با کرونا رعایت کرده است. کارهای خوبی را پیش برده و برنامههای مناسبی را برای مبارزه با کرونا پیشبینی کرده است. این گزارش با اشاره به تجارب ایران در مدیریت بحرانهای سیل و زلزله، عملکرد ایران در مدیریت کرونا را نیز مطلوب ارزیابی کردهاست. بر این اساس کمکهایی را پیشنهاد کردهاست که بخشی از آنها ارسال شده و ما دریافت کردهایم. ما بهطور مرتب با سازمان بهداشت جهانی برای رعایت کردن استانداردهای این سازمان در تماس هستیم؛ اگرچه استاندارهای ما در مواردی بالاتر از آن چیزی است که سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد میکند.
دریافت کمکهای مالی از منابع جهانی برای مقابله با کرونا دستخوش تحریمهای بانکی قرار گرفته است، آیا نهادهای بینالمللی موفق به پیدا کردن راهکاری برای کمک به ایران شدهاند؟
کمکهای صورت گرفته به ایران دارای 2قسمت هستند؛ یک قسمت کمکهایی هستند که بهطور مستقیم توسط کشورها به ایران پیشنهاد شدهاند که بخشی از آن بهصورت تامین کالاهای مورد نیاز ایران میتواند انجام شود و بخش دیگر اجناسی است که به ایران هدیه شده است. قسمت دیگر کمکهایی هستند که از طرف سازمانهای بینالمللی مانند سازمان بهداشت جهانی به ایران پیشنهاد شده است و در حال ارسال به ایران است. بخش دیگر از کمکها میتواند از سوی سازمانهای بینالمللی مانند صندوق بینالمللی پول، بانک جهانی و بانک سرمایهگذاری زیر ساخت آسیا (AIIB) یا بانک توسعه اسلامی صورت گیرد که ایران در آنها عضو است و این حق ایران است که از منابع مالی این سازمانها در قالب کمکهای مالی یا وامهای کم بهره در موارد موردنیاز خود استفاده کند. کمکهای دوجانبه از سوی کشورها و سازمان بهداشت جهانی در حال انجام است و مشکلی در این زمینه نیست، اما در مورد سازمانهایی مثل صندوق بینالمللی پول یا بانک جهانی متأسفانه بهدلیل اینکه آمریکا در زمره سهامداران بزرگ این سازمانهاست، جز در موارد بسیار خاص با دادن اینگونه کمکها به ایران مخالفت کرده است و اجازه ندادهاند که این منابع بهدست ایران برسد. هماکنون با توجه به بحران بسیار بزرگی که کشورها ازجمله ایران با آن مواجه است و بهشدت به منابع مالی برای تامین اقلام مورد نیاز برای مبارزه با کرونا نیاز دارد، درخواست کمک مالی از طرف ایران انجام شده است. سازمانهای ذیربط مانند وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی با پیگیریهای وزارت خارجه درخواستهای خود را فرستادهاند. ما امیدوار هستیم که بتوانیم از این منابع استفاده کنیم. گاهی اوقات تعابیر نامناسبی در برخی رسانه درخصوص درخواست کمک از سوی ایران مطرح شده است؛ اینکه با توجه به مقررات لازمالاجرای این سازمانها آیا ما به این کمکها نیاز داریم؟ درحالیکه اینگونه که در رسانهها مطرح میشود، نیست. ما در این نهادهای مالی بینالمللی عضو و سهامدار بوده و در حال پرداخت حق عضویت در آنها هستیم. بنابراین، حق ماست که از این منابع استفاده کنیم. یکی از اقدامات بسیار خوب آقای ظریف هم این بود که به دبیر کل سازمان ملل نامه نوشتند برای استفاده از این منابع مالی و آقای گوترش هم اشاره کردهاند که از درخواست ایران حمایت شود.
ایران در بانک جهانی سهم دارد و طبیعتا در چنین مواقعی جوامع جهانی مثل IMF موظف به رساندن کمک به ایران هستند، جز درخواستهای رسمی که از سوی ایران برای دریافت کمک صورت گرفته است، آیا مذاکراتی در این زمینه صورت گرفته است؟
هنوز به مرحله مذاکره نرسیدهایم؛ این درخواستها باید ابتدا روال اجرایی خود را پیدا کند تا بعد وارد بحث مذاکره شویم.
درصورت موافقت بانک جهانی با درخواست کمک 5میلیارد دلاری ایران، آیا امکان انتقال این مبلغ با وجود تحریمها وجود دارد؟
چنانچه اصل موضوع اعطای کمک مورد تصویب و موافقت قرار بگیرد، درباره سازوکارهای اجرایی این کمکها و چگونگی آنها میتوان مذاکره کرد و با تفاهماتی این روند را انجام داد.
سازوکار تصمیمگیری در سازمانهای مالی بینالمللی مثل بانک جهانی برای پرداخت وام یا کمک به کشورها چگونه است؟
طبیعتا درخواست ایران در قالب پروژههای پیشنهادی ابتدا در هیأت مدیره این سازمانها مورد بحث قرار میگیرد و درصورت تصویب وارد روند اجرایی خواهد شد، اما همانگونه که گفتم آمریکا تاکنون حتی از بررسی درخواستهای ایران نیز ممانعت کرده است. اما امیدواریم با توجه به این شرایط و وضعیتی که دنیا با آن مواجه است، در این مورد با کارشکنی آمریکا مواجه نشویم.
با توجه به فضایی که تحتتأثیر بحران شیوع کرونا در جهان و ضرورت کمکهای انساندوستانه حاکم است، آیا فکر میکنید همچنان آمریکا با درخواستهای ایران مخالفت کند؟
آمریکا هماکنون بزرگترین و سختترین تحریمها را به ایران تحمیل کرده است، در شعارهای خود هم مدعی میشود که ایران مانعی برای خرید دارو و محصولات غذایی و کشاورزی ندارد. اما در عمل ما شاهد آن هستیم که بهدلیل مانع تراشی آمریکا امکان نقل و انتقال پول برای خرید کالاهای مورد نیاز وجود ندارد. تبلیغات آمریکا در سطح جهان در این زمینه دروغین است. در این شرایط مخالفت آمریکا با درخواست ایران برای دریافت کمکهای مالی امر بعیدی نیست. در هر صورت تحریمها بزرگترین فشار روی ایران است که کشورمان را از منابع مالیاش محروم کرده است.
دولت آمریکا مدعی شده است که درصورتی که ایران از ما بخواهد میتوانیم کمکهای خود را برای مقابله با کرونا به ایران بفرستیم، فکر میکنید چقدر این ادعا باورپذیر است؟ هدف آمریکا از طرح این موضوع چیست؟ آیا ایران چنین درخواستی را مطرح خواهد کرد؟
بهترین تعبیر درباره تحریمهای آمریکا همان تروریسم اقتصادی است. آمریکا با همه ظرفیتهای قانونی و غیرقانونی خود، از طریق ممانعت از فروش نفت و سایر کالاها توسط ایران، مانع از دستیابی ایران به منابع مالی شده است. بنابراین طرح موضوعاتی از سوی ترامپ درباره کمک به ایران درصورت درخواست، خیلی بیربط و بیمایه است. تحریم ایران از سوی آمریکا و جلوگیری از همکاری سایر کشورها با ایران در حالی است که ایران به تعهدات خود در برجام عمل کرده و با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز بیشترین تعامل را داشته است. با این حال، آمریکا علاوه بر تحریمهای اقتصادی، به ایران اجازه نمیدهد که از منابع مالی خود حتی برای خرید دارو و غذا استفاده کند.
بهطور کلی در دنیای امروز و با توجه به رفتارهای ترامپ، فکر نمیکنیم دیگر نیازی به سنجش صداقت آمریکا وجود داشته باشد. بنابراین، ادعای آمریکا برای کمک به ایران با هیچ منطقی سازگار نیست. براساس چه منطقی میتوان از آمریکا درخواست کمک کرد درحالیکه آمریکا اجازه دسترسی ایران به منابع مالی خودش را نمیدهد؟! وقتی از حقوق و منابع خودمان نمیتوانیم استفاده کنیم، چگونه میتوانیم درخواستهایی را مطرح کنیم که پاسخ آن کاملا روشن است؟
اگر آمریکا و مردم آمریکا بخواهند بهصورت داوطلبانه به ایران کمک ارسال کنند، آیا ایران این کمکها را قبول خواهد کرد؟
البته موضوع مردم آمریکا از دولت این کشور جداست. مردم آمریکا و یا سازمانها و انجمنها و گروههای مردمنهاد این کشور که علاقهمند به ارائه کمکهای انساندوستانه به مردم کشورمان هستند میتوانند کمکهای خود را از طریق نهادها و سازمانهای بینالمللی ازجمله صلیب سرخ جهانی، هلال احمر یا سازمانهای وابسته به سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی و یا دیگر سازمانهای مردمنهاد شناختهشده دیگر ارسال کنند.
درباره بانک توسعه اسلامی چطور؟ آیا کشورهای اسلامی توانستهاند به ایران کمکهای لازم را برسانند؟
یکی دیگر از منابعی که در شرایط فعلی بهدنبال استفاده آن هستیم، هم بانک توسعه اسلامی (ISDB) و هم بانک سرمایهگذاری زیرساخت آسیاست. ما در این دو بانک عضو و سهامدار هستیم و سالها حق عضویت پرداخت کردهایم. البته پرداخت تسهیلات مالی در این بانکها متناسب با سهم ما در آنهاست. ما بهدنبال استفاده حداکثری هستیم و امیدواریم که موفق شویم از حداکثر سهم خودمان از این منابع استفاده کنیم. برنامهای برای ارسال درخواست از این منابع داریم که طی همین روزها انجام خواهد شد.
با توجه به عدمتصویب لوایح مربوط به FATF و قرار گرفتن ایران در لیست کشورهای غیرهمکار (لیست سیاه)، درصورت موافقت بانک جهانی برای اعطای کمک مالی به ایران و نیز کمکهای نقدی که به ایران انجام میشود، آیا انتقال این مبالغ به حسابهای ایران امکانپذیر خواهد بود؟
طبیعتا با توجه به اینکه بانکهای ما تحریم هستند و با توجه به اینکه FATF بر روابط بانکی ما نظارت ندارد و ما در لیست سیاه این گروه مالی قرار داریم، نقل و انتقالات مالی به هر شکلی که باشد، با مشکل مواجه خواهد شد. اما تأکید میکنم که امروز مشکل عمده ما این نیست. ما عمدتا به تجهیزات و کالا نیاز داریم تا پول نقد.
آیا در شرایط تحریم روابط بانکی، مانعی برای انتقال این کمکها پیش نیامده است؟
خیر؛ مشکلی وجود نداشته است. مهمترین چیزی که ما نیاز داریم تجهیزات و کالا هستند. کسانی که پیشنهاد کمک مالی و پولی دادهاند، ما از خود آنها خواستهایم تا براساس اولویتها و نیازهای ما، بهجای پول، کالا و تجهیزات برای ما ارسال کنند.
