سرگیجه صندوق پس انداز مسكن یكم در راهروهای بانك مركزی

به گزارش نما ،راه اندازی صندوق پس انداز مسکن یکم در ۱۸ خرداد ماه ۹۴ کفاف خرید یک واحد مسکونی متوسط در منطقه متوسط شهرهای بزرگ و پایتخت را می داد. اما با گذشت زمان این صندوق آرام آرام و با رشد قیمت مسکن اثر خود را در بالا بردن قدرت خرید از دست داد.

با توجه به میانگین قیمت مسکن در تهران که به گفته دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی در پایان سال ۹۷، قیمت مسکن ۱۰ میلیون و ۶۶ هزار تومان و در سال ۹۸ بیش از ۱۵ میلیون تومان است، زوج وام گیرنده {۱۶۰ میلیون تومان}می‌توانسته در سال ۹۷ حدود ۱۶ مترمربع و در سال ۹۸ حدود ۱۰ تا ۱۲ متر مربع مسکن در تهران خریداری کنند. در واقع قدرت تسهیلات مسکن یکم برای خرید خانه بسیار کم شده و تنها نزدیک به یک چهارم مبلغ یک خانه حدود ۵۰ متری را پوشش می‌دهد، یعنی عملا فاقد کارایی است.
رشد متوسط قیمت مسکن در تهران در خرداد ماه و عبور آن از مرز ۱۹ میلیون تومان به نظر می رسد که حتی بانک مرکزی هم رغبتی برای تمدید معلت صندوق پس انداز مسکن یکم از خود نشان ندهد. هر چند به گفته مقامات مسئول و ارشد بانک مسکن در طی پنج سال گذشته ۱۶۰ هزار نفر از مسیر رژیم پس انداز از صندوق مسکن یکم صاحب مسکن شده اند که می تواند در خور توجه باشد.

اما سئوال این است که با این تورم مسکن و عدم افزایش سقف وام عملا صندوق پس انداز مسکن یکم نمی تواند به عنوان بازو و محرکی برای خانه دار شدن باشد.

آغاز به کار صندوق مسکن یکم در سال ۹۴ بر این پایه استوار شد که متقاضیان خانه اولی با سپرده گذاری ۴۰ میلیون تومانی و دوره انتظار یک ساله بتوانند ۸۰ میلیون تومان به علاوه سپرده خود با نرخ سود ۱۴ درصد دریافت کنند. با گذشت زمان و ورود رئیس جمهور نرخ سود این تسهیلات سه بار دستخوش تغییر و تحول شد. اما هیچ گاه سقف تسهیلات بنا به دلایلی که مقامات ارشد بانک مسکن آن را منوط به تامین منابع و افزایش سرمایه بانک دانستند محقق نشد.
با گذشت یک سال از آغاز به کار صندوق پس انداز مسکن یکم و آغاز فرآیند پرداخت تسهیلات با نرخ سود ۱۴ درصد استارت تغییر نرخ سود وام مسکن یکم زده شد. ابتدا نرخ سود به ۱۳ درصد، سپس به ۱۱ درصد و در نهایت به ۶ درصد برای بافت های فرسوده و برای سایر بافتها به ۸ درصد رسید و دیگر تغییری پیدا نکرد. سیر نزولی سود صندوق مسکن یکم از ۱۴ درصد به ۶ درصد

حال با گذشت پنج سال و اتمام زمان فعالیت صندوق پس انداز مسکن یکم در ۱۸ خرداد ۹۹، بانک مسکن پیشنهاد تمدید و احیای فعالیت صندوق مزبور را به بانک مرکزی ارائه کرده است اما خبری از موافقت و تغییر شرایط این صندوق نیست.

هیچ بخشنامه ای مبنی بر اینکه پرداخت تسهیلات خرید مسکن از محل صندوق متوقف شده به شعب ابلاغ نشده است
خبرنگار خبرگزاری بازار برای اینکه در جریان ادامه سپرده گذاری برای صندوق مسکن یکم قرار بگیرد با برخی شعب بانک مسکن تماس گرفت. تمام مدیران و معاونان شعب بانک مسکن بر این نکته تاکید داشتند که هیچ بخشنامه ای مبنی بر اینکه پرداخت تسهیلات خرید مسکن از محل صندوق متوقف شده است به شعب ابلاغ نشده است.

مدیر اعتبارات بانک مسکن در خیابان انقلاب به خبرنگار بازار گفت: شعب بانک مسکن همچنان اگر از سوی مشتریان بانک تقاضایی برای سپرده گذاری در صندوق مسکن یکم داشته باشند این عملیات را انجام می دهند. چرا که این سپرده گذاری جزء تعهدات بانک است و آنرا باید انجام دهند.

وی افزود: در حال حاضر اقساط تسهیلات ۸۰ میلیون تومانی با نرخ سود ۸ درصد ماهانه ۸۷۰ هزار تومان و با نرخ سود ۶ درصد که مربوط به واحدهای مسکونی در بافت فرسوده هستند ماهانه ۷۷۶ هزار تومان است.

وی ادامه داد: تنها تغییری که در اعطای تسهیلات آن هم در بخش ساخت و ساز صورت گرفته است این است که افرادی که در بافت فرسوده اقدام به ساخت و ساز کنند اگر مهلت آنها در دریافت تسهیلات سپری شده باشد باید مجددا یک درخواست جدید ارائه کنند.
بررسی تمدید مهلت صندوق مسکن یکم در بانک مرکزی
اما نادر قاسمی سرپرست بانک مسکن در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری بازار در پاسخ به این پرسش که آیا بانک مرکزی صندوق پس انداز مسکن یکم را احیاء کرد یا خیر؟ گفت: طبق برنامه ابلاغی بانک مرکزی صندوق پس انداز مسکن یکم یک فرصت پنج ساله داشت که در ۱۸ خرداد ماه امسال این مهلت به پایان رسید. در این خصوص مکاتباتی با بانک مرکزی صورت گرفت تا بتوانیم زمان صندوق پس انداز مسکن یکم را تمدید کنیم. فعلا که بانک مرکزی در حال بررسی پیشنهاد بانک مسکن است.

وی در پاسخ به این سئوال که شاید تاخیر در تمدید مهلت صندوق مسکن یکم به دلیل کسری صندوق مسکن یکم باشد تاکید کرد: با استمهال منابع مسکن مهر تا سال ۱۴۰۲ کسری صندوق مسکن یکم پوشش داده خواهد شد. پس فعلا هنوز خبری از تمدید یا مخالفت بانک مرکزی با صندوق مسکن یکم نیست. پس بانک مسکن به افرادی که سپرده گذاری کرده اند به تعهدات خود برای پرداخت وام ادامه می دهد.

سرپرست بانک مسکن پیشتر گفته بود که ۱۶۰ هزار نفر که معادل ۲۰۴ هزار حساب می شود تقریبا از محل صندوق پس انداز مسکن یکم صاحب مسکن شده اند. در حال حاضر نیز ۳۳۰ هزار نفر در حساب صندوق پس انداز مسکن یکم سپرده گذاری کرده اند و باقی مانده اند که اگر ۲۰ درصد آنها هم انصراف دهند باز هم رقم قابل ملاحظه ای خواهد شد و تعهد سنگینی هم بابت این موضوع خواهیم داشت.
سعید آسویار عضو هیات مدیره انجمن انبوه سازان در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری بازار می گوید: جهش قیمت مسکن باعث شده تا متوسط درآمد با قیمت مسکن فاصله زیادی بگیرد و قدرت خرید به شدت کاهش یابد. پس بنابراین استفاده از ابزارهای نوین و کارآمد می‌تواند راهگشای خانه دار شدن مردم به ویژه اقشار میان درآمدی جامعه باشد.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا صندوق پس انداز مسکن یکم موفق در خانه دار شدن متقاضیان مسکن عمل کرده است؟ ادامه داد: پس نمی خواهم به طور مشخص صندوق پس انداز مسکن یکم را مثال بزنم اما باید در نظر داشته باشیم تامین مالی برای خرید مسکن در کشورها حاصل شرایط خاص اقتصاد کلان، سیستم بانکی و مالیاتی و نهایتا میزان تورم است بنابراین اگر قرار است یک سقف تسهیلات برای خرید مسکن مشخص و تعیین شود چون قیمت مسکن در ایران همواره به صورت سینوسی عمل می کند بعد از مدتی آن سقف تعیین شده کارایی خود را همینطور که صندوق پس انداز یکم از دست داده از دست خواهد داد.

آسویار پیشتر مثالی در خصوص روش های حمایتی برخی کشورهای اروپایی برای خرید مسکن ارائه کرده و گفته بود: نقش دولت در برخی کشورهای توسعه یافته در بخش مسکن کاملا به چشم می‌خورد. طرح‌هایی همچون مالکیت مشترک که متناسب با بودجه متقاضی قسمتی از ملک را دولت خریداری و به متقاضی اجاره می‌دهد. حال هرچه سهم متقاضی از مالکیت ملک بیشتر باشد اجاره بهای کمتری پرداخت خواهد کرد. البته در این کشورها طرحهایی هم وجود دارد که دولت درصد کمی از قیمت مسکن را پرداخت می کند و سازندگان را با این روش تشویق به ساخت و ساز می کنند و در نهایت افرادی که تمایل به خانه دار شدن دارند اما توان خرید ندارند به سراغ خرید مسکن از همین سازندگان می روند.

به نظر می رسد یکی از دلایل عدم رغبت سازندگان مسکن و در نتیجه عقب ماندن بخش عرضه مسکن از تقاضا این باشد که بخش تقاضا به آن شکل قوی نیست. قدرت خرید به اندازه ای پایین است که سازندگان ترجیح می دهند برای جلوگیری از خواب سرمایه خود، سرمایه گذاری خود در بخش مسکن را چندان جدی نگیرند و در سایر بازارهای موازی مثل ارز و بورس سرمایه گذاری کنند.

پس نکته ای که حائز اهمیت است این است که دولت نباید بخش تقاضا را فراموش کند. چرا که فراموش کردن بخش تقاضا و کاهش قدرت خرید متقاضیان باعث می شود که هم سازندگان رغبتی برای ساخت و ساز نداشته باشند و هم اینکه نرخ اجاره نشینی روز به روز روند صعودی به خود بگیرد.
بازار