چرایی استقبال از عدم پیشرفت مذاكرات

به گزارش نما، مذاکرات وین 3 که در فروردین ماه برگزار شد روند حصول توافق جامع هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 را وارد مرحله‌ای جدید و حساس کرد؛ مرحله‌ای که می‌توان از آن به عنوان دوران گذار از طرح اقدام مشترک به توافق جامع یاد کرد.

معاونان وزیران امور خارجه ایران و کشورهای 1+5 با هدف حل مسائل باقی مانده گرد هم آمدند تا پس از مرور مواضع یکدیگر و نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌ها وارد مرحله تدوین متن مشترک توافق نهایی شوند.

"مذاکرات با لبخند پایان یافت"؛ این عنوانی بود که بیشتر رسانه‌ها درباره مذاکرات وین 3 به کار بردند و خوشبینی‌ها برای تدوین توافق جامع هسته‌ای که برای اردیبهشت ماه برنامه ریزی شده بود را افزایش داد.

اما در خلال مذاکرات وین3 تا وین 4 چه اتفاقاتی روی داد که باعث شد مذاکرات وین 4 بدون نتیجه پایان یابد؟

در ابتدای امر باید به اظهارات مقامات دولت و اعضای تیم مذاکره کننده اشاره کنیم.

علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی هسته‌ای بعد از مراسم افتتاح دستاوردهای هسته‌ای در یک مصاحبه گفت که مساله راکتور آب سنگین اراک با طرفهای غربی تقریبا حل شده است. وی گفت که ایران به گروه 5+1، درباره بازطراحی قلب تاسیسات اراک، پیشنهادی ارائه کرده است و این شش کشور هم با آن موافقت کرده‌اند. مساله رآکتور اراک به دلیل حساسیتی که از ابتدای مذاکرات بر روی آن وجود داشت همواره مورد توجه خاص مقامات ایران و کشورهای غربی بود بنابراین اعلام برطرف شدن مساله رآکتور اراک به عنوان یکی از موانع توافق هسته‌ای کمی عجیب به نظر می‌رسید مساله‌ای که در نهایت مشخص شد همچنان یکی از اختلافات اصلی میان دو طرف در مذاکرات است.

از سوی دیگر طبق طرح اقدام مشترک که در ماه نوامبر میان دو طرف توافق شد، قرار بود اقدامات دو طرف داوطلبانه و گام به گام باشد اما روند دریافت اقساط ایران و اظهارات متناقض آنها درباره دریافت دارائی‌های بلوکه شده نشان داد که طرف غربی به اندازه‌ای که ایران به تعهدات خود عمل کرده به تعهداتش در قبال ایران عمل نکرده است. این درحالی بود که رسانه‌ها و مقامات غربی به گونه ای زیرکانه، که نشان دهند ایران در برابر اجرای تعهداتش مستلزم جایزه است، بارها از انجام تعهدات ایران تحت توافق ژنو استقبال کردند و حتی آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز آن را تایید کرد و بعضی از رسانه‌های داخلی نیز به پیروی از رسانه‌های غربی از خوشحالی طرف‌های غربی خرسند شدند.

از سوی دیگر بعد از پایان مذاکرات وین 3، مقامات ایران اعلام کردند که نگرانیها و اختلافات دو طرف به حداقل رسیده و در مذاکرات وین 4 روند تدوین توافق جامع آغاز می‌شود. روسیه نیز با انتشار بیانیه ای در ارتباط با شرکت سرگئی ریابکوف مذاکره کننده ارشد هسته‌ای به نمایندگی از این کشور یادآور شد: در این مذاکرات تمام اجزای موافقت نامه نهایی برنامه هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گرفت.

مجموعه شواهد و اظهارات طرفهای غربی نشان از رضایت آنها از روند مذاکرات و محتوای آن برای شروع پیش نویس توافق جامع داشت.

اظهارات و واکنش رسانه‌های غربی در خلال وین 3 تا وین 4 نشان داد که طرف غربی به دنبال استفاده از فضای مثبت حاکم بر مذاکرات است و به دنبال مطرح کردن مسائلی است که خطوط قرمز ایران محسوب می‌شد.

در فاصله یک هفته مانده به مذاکرات وین 4، طرف آمریکایی مساله موشک‌های بالستیک ایران را مطرح و اعلام کرد که مساله موشکهای ایران باید در مذاکرات بررسی شود و در توافق جامع گنجانده شود. علاوه بر مساله موشکی، مساله سانتریفیوژها، سقف غنی سازی، مساله تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای، مکانیزم لغو تحریمها و دوره زمانی توافق بلند مدت مسائلی بود که نگرانیهایی را در داخل ایران و طیفهای مختلف سیاسی برانگیخت. خواسته های فزاینده ای که طرف مقابل مطرح کرد اهداف آنها را به نیت اصلی شان نزدیک کرد و مشخص کرد که سیبل غربیها فقط برنامه هسته ای ایران نیست بلکه مقاصد گذشته خود را نیز دنبال می‌کنند.

براساس این استدلال، اگر فرمان مذاکرات هسته‌ای بر اساس مذاکرات وین 3 تنظیم می‌شد و پیش می‌رفت پیامدها و تبعات منفی زیادی بر حاکمیت، امنیت ملی و پرستیژ جمهوری اسلامی ایران وارد می‌کرد که جبران آن ممکن نبود. در صورت مطرح شدن مساله موشکهای بالستیک ایران، داشته‌ها و توان نظامی ایران، که محرمانه ماندن آن یکی از نقاط قوت ایران در منطقه است، برباد می‌رفت و اطلاعات نظامی ایران موضوع تحلیل‌ها و تفسیرهای متفاوتی در رسانه‌های منطقه و جهان می‌شد. در این صورت قدرت ملی ایران که یکی از افتخارات جمهوری اسلامی ایران است در معرض معامله قرار می‌گرفت و باعث عریان سازی اطلاعات امنیت ملی ایران به ویژه در زمینه برنامه هسته‌ای ایران می‌شد.

مجموعه این عوامل باعث شد که تصمیم گیرندگان و ترسیم کنندگان خطوط مذاکرات هسته‌ای جمع بندی تازه‌ای از روند مذاکرات داشته باشند و چارچوب جدیدی را برای دور تازه مذاکرات که به مذاکرات وین 4 ختم شد تعیین کنند. در این راستا مصداق‌های عبور از خطوط قرمز نظام مشخص‌تر شد و چارچوبی مستحکم‌تر و روشن‌تر از قبل ترسیم و تعیین شد تا به تیم مذاکره کننده در پیشبرد مذاکرات کمک کند.

چارچوب جدید، افزایش مقاومت و ایستادگی تیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات وین 4 را در پی داشت و باعث شد که سد مستحکمتری در برابر خواسته‌های فزاینده و غیرمعقول غرب به ویژه آمریکائی‌ها ایجاد کند و همین ایستادگی باعث شد که عدم پیشرفت در مذاکرات اخیر با استقبال در داخل کشور مواجه شود. در واقع نفس عدم توافق نبود که مورد استقبال قرار گرفت بلکه اصرار و پافشاری بر مبانی اصولی و معیارها و عبور از خطرهای احتمالی بود که مورد استقبال قرار گرفت.
منبع: فارس