راه برون رفت ایران خودرو از بن بست

به گزارش نما، اخیراً در بازدیدی که از خط تولید قطعات بدنه و شاسی و نیز سالن مونتاژ ایران خودرو داشتم در هر قدم و پای هر ایستگاه رباتیک و تجهیزات پیشرفته تولید و کنترل کیفیت که می‌رفتم، مدام این سؤال را از خود می‌پرسیدم: چرا با این همه تکنولوژی روز دنیا که ما در ایران خودرو داریم هنوز به کیفیت مطلوب در محصولات نرسیده‌ایم؟

در طول بازدید، کارشناسان ایران خودرو از طریق سیستم وایرلس و گوشی‌های که به بازدید کنندگان داده بودند مشغول تشریح خط تولید و سیستم‌های اتوماسیون مربوطه بودند. ربات‌های شش محوره پیشرفته ساخت شرکت کوکا (Kuka) آلمان آنچنان با دقت بالا مشغول تولید قطعات بدنه خودرو و مونتاژ بودند که بازدید کنندگان را مسحور خود کرده بودند. بازوهای قوی این ربات‌ها با کسری از ثانیه چنان از کنار یکدیگر عبور می‌کردند و در هم پیچ و تاب می‌خوردند که برای بازدیدکنندگانی که با سیستم‌های اتوماسیون و کنترل آشنا نبودند این تصور به وجود می‌آمد که الان است که این ربات‌ها با یکدیگر برخورد کنند. وقتی مهندس خط تولید گفت که این ربات‌ها از پیشرفته‌ترین ربات‌های روز دنیا هستند و در شرکت‌ها مثل بنز، هیوندایی، کیا و غیره هم استفاده می‌شود، آتش حسرت در درونم بیشتر شعله کشید و حسادتی از روی غیرت تمام وجودم را فرا گرفت. حسادتی که ناشی از این سؤال بود که چرا ما در طول این پنجاه سال که از عمر خودسازیمان می‌گذرد (نمی‌گویم بنز) ولی حداقل هیوندا و کیا نشده‌ایم؟ چرا این همه سرمایه گذاری در صنعت خودرو، بهره وری کیفی لازم را ندارد؟ گذشته از هرگونه سیاسی کاری در مدیریت ایران خودرو، چرا این تجهیزات پیشرفته نمی‌توانند خودرویی با کیفیت بالا تولید کنند؟ مدام از خود می‌پرسیدم اگر شرکت‌هایی مثل بنز و هیوندایی و کیا مثل ما از همین سیستم‌های اتوماسیون و ربات‌ها دارند بهره می‌برند پس چرا خودروی تولید داخل از نظر کیفیت به اندازه یک چرخ از محصولات این شرکت‌ها نمی‌ارزد؟ چرا درب خودروهای روز دنیا همانند درب یخچال بسته می‌شود ولی درب پارس و سمند را باید آنچنان محکم به هم زد که همسایه را نصف شب از خواب بیدار می‌کند! چرا با وجود سیستم‌های فوق پیشرفته تست خودرو در شرکت ایران خودرو باز هم مشتری از صبح روز بعد از تحویل خودرو دائم باید برای رفع عیوب خودرو به نمایندگی‌ها مراجعه نماید؟

طبق آمار ارائه شده، به طور متوسط هر کدام از محصولات ایران خودرو در مدت دو سال و یا ۴۰۰۰۰ کیلومتر از مدت زمان گارانتی خودرو و در شرایط عادی بین ۸ تا ۱۲ مرتبه، به نمایندگی‌ها مراجعه می‌نماید. این در شرایطی است که مشکل حاد مثل نبودن قطعه و یا عیوب خاص مثل روشن شدن چراغ چک، کم کردن روغن، صدای غیر عادی در موتور و گیربکس و غیره در خودرو پیش نیاید که اگر بیاید، این آمار می‌تواند به دو برابر افزایش یابد. هر بار که مشتری بخواهد به نمایندگی مراجعه نماید باید چند کیلومتر مسافت را طی کند و باید حداقل چند ساعت وقت بگذارد؛ به عبارت دیگر، می‌توان گفت که هر کدام از دارندگان محصولات ایران خودرو به طور غیر مستقیم کارمند افتخاری شرکت ایران خودرو در رفع ایرادات تولید هستند و چون مجانی برای شرکت ایران خودرو کار می‌کنند و گاهی برای رفع ایرادات خودرو از جیب خود نیز هزینه می‌کنند، می‌توان گفت که قیمت تمام شده خودرو برای مشتری بیش از مبلغی است که موقع خرید پرداخت شده است؛ اما طبق آمارهای ارائه شده از منابع مختلف، مشخص شده که نارضایتی مشتری در کل بیشتر بابت کیفیت خودرو است.

حالا به مدل اولیه زیر توجه کنید تا بیشتر متوجه موضوعی شویم که زیر پوست خودروسازی کشور پنهان شده است.

نارضایتی مشتری  تولید خودروهای بی کیفیت  سیستم‌های تولید پیشرفته

این مدل می‌گوید با اینکه سیستم‌های پیشرفته تولید در ایران خودرو وجود دارد ولی خودروی بی کیفیت تولید شده و مشتری این خودرو بی کیفیت را خریداری کرده و باعث ایجاد نارضایتی شده است؛ اما مدل فوق چند ایراد دارد. مثلاً اینکه چگونه امکان دارد که مشتری ماه‌ها در نوبت بماند تا خودروی بی کیفیت را بخرد و عاقبت از خودروی خریداری شده ناراضی باشد؟ بنابراین مدل را به شکل زیر اصلاح می‌کنیم.

نارضایتی مشتریان اجبار در خرید خودروهای بی کیفیت  تولید خودروهای بی کیفیت  سیستم‌های تولید پیشرفته

حالا دو قسمت راست این مدل درست است؛ یعنی اجبار در خرید خودروی بی کیفیت، نارضایتی مشتری را به همراه دارد؛ اما سمت چپ مدل هنوز دو اشکال اساسی دارد. اول اینکه چگونه امکان دارد مشتری مجبور به خرید خودرو بی کیفیت باشد؟ دوم اینکه، مگر می‌شود با وجود سیستم‌های تولید پیشرفته، محصولاتی با کیفیت پایین داشته باشیم؟ پس این مدل را مجدداً به صورت زیر اصلاح می‌کنیم.

 محدود کردن توان خرید مشتریان  تولید خودروهای بی کیفیت  نابسامانی مدیریتی  سیستم‌های تولید پیشرفته
نارضایتی مشتریان اجبار در خرید خودروهای بی کیفیت

این مدل می‌گوید که با وجود سیستم‌های پیشرفته تولید در ایران خودرو، به دلیل ضعف و نابسمانی در مدیریت، خودروهایی با کیفیت پایین تولید شده و چون توان خرید مشتری (به دلیل تعرفه گمرکی) به خرید خودروهای داخلی بی کیفیت محدود شده است، مشتری به اجبار این خودروهای بی کیفیت را خریداری کرده و نهایتاً از داشتن آن ناراضی است.

مدیریت در تولید با تمام ریزه کاری‌هایش، کار بسیار پیچیده ای نیست که نتوان از عهده آن برآمد؛ اما باید پذیرفت که کار بایستی به دست کاردان سپرده شود. مثلاً دو آشپز را در نظر بگیرید. به هر کدام مواد اولیه و آشپزخانه یکسان برای پخت غذا بدهیم. یکی از آن‌ها غذا را به گونه ای طبخ می‌کند که رنگ و بو و طعم غذا همه را مجذوب می‌کند اما دیگری غذا را به گونه ای می‌پزد که اصلاً نمی‌شود به آن نگاه کرد چه برسد به آنکه آنرا میل کنیم؛ بنابراین ایراد در آشپز است نه در مواد اولیه و دیگ و اجاق! وقتی محصولات ایران خودرو را با فلان خودروساز کره ای مقایسه می‌کنیم می‌بینم که همان مواد و متریالی که در محصولات ایران خودرو استفاده شده، در محصولات خودروساز کره ای هم استفاده شده است اما خودروی کره ای کجا و محصولات ایران خودرو کجا. گذشته از این، اگر مجبور باشیم که هر روز همان غذای بد طعم و بد بو را میل کنیم درحالیکه از خانه همسایه بوی خوب غذا می‌آید، آنوقت چه اتفاقی می‌افتد؟ طبیعی است که اعتصاب غذا رخ می‌دهد یا به قول امروزی‌ها " کمپین نخوردن غذا" به وجود می‌آید.

محدود نمودن مشتری به خرید خودروهای داخلی اگر با هدف حمایت از سرمایه ملی و دسترنج کارگر ایرانی اعمال شده باشد هیچ اشکالی ندارد و مردم این حمایت را قبلاً با خرید این محصولات ثابت کرده‌اند؛ اما راه برون رفت ایران خودرو از بن بست در پیش رو، به جای تهدید به گرانی، احترام به شعور مشتری و ایجاد تحول اساسی در مدیریت کلان و خرد مجموعه ایران خودرو فقط و فقط با هدف افزایش کیفیت محصولات است.