آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را جدی بگیرید

به گزارش نما به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، سید مجید خرازیان مقدم با توجه به شیوع بیماری آنفلوانزا برای شناخت بیشتر دوستداران محیط زیست و حیات وحش مطالبی درخصوص این بیماری بیان کرد که به شرح ذیل است:
بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان (HPAI) بین پرندگان و انسان مشترک است و در مواردی به سایر پستانداران نیز از طریق تماس مستقیم و غیر مستقیم با پرنده آلوده منتقل می شود، این ویروس علاوه بر پرندگان می تواند انسان، خوک، پستانداران دریایی، سنجاب و حتی گربه سانان مانند پلنگ و ببر را نیز آلوده می کند، این بیماری به علت شدت تلفات بالا به طاعون پرندگان نیز مشهور است.
از اوایل دهه 60 میلادی تاکنون واگیری های متعددی از این بیماری در بین طیور اهلی بسیاری از کشورها گزارش شده ولی بیشترین تنوع ویروس های آنفلوانزای پرندگان دربین پرندگان وحشی به خصوص پرندگان آبزی راسته اردک سانان مانند اردک ،غاز وقو و پرندگان کرانه زی مشاهده شده است.
در این بین بیشترین میزان جدا سازی ویروسH5N1 از اردک ملارد انجام شده است که وقوع آن قبل از مهاجرت بیشتر از حین و بعد از مهاجرت است. این پرندگان بیشتر نقش حاملان این ویروس را ایفا می کنند ولی در مواردی علایم بالینی و تلفات نیز در این پرندگان دیده شده است.
در ایران نیز بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان تحت تاثیر تیپ H5N1 برای اولین بار در بهمن ماه سال 1384 در قوهای وحشی تالاب بندر انزلی گزارش شد.
به علت شدت و سرعت تلفات در پرندگان (اهلی و وحشی) و نیز قابلیت گذشتن از سد بین گونه ای که بر اثر جهش های رخ داده در ژنوم ویروس ایجاد شده است این بیماری حائز اهمیت است، ویروس این بیماری می تواند عفونت حاد تنفسی در انسان بوجود آورد که بسیار حاد و کشنده است و از طرفی همواره احتمال نوترکیبی بین ویروس آنفلوانزای انسانی و این ویروس وجود دارد که در این صورت ویروس جدید بسیار خطرناک خواهد بود زیرا توانایی همه گیری در بین انسانها را خواهد داشت.
در گذشته تصور بر این بود که پرندگان وحشی تنها به عنوان منابع و مخازن این ویروس عمل می کنند و علایم بالینی و تلفاتی را بروز نمی دهند ولی متعاقب همه گیری هایی که در جنوب شرقی آسیا رخ داده مشخص شده که این ویروس توان ایجاد علایم و تلفات را بین پرندگان وحشی و آبزی دارا است و همین موضوع باعث می شود که کنترل این بیماری جهت جلوگیری از به خطر افتادن اکوسیستم های موجود در طبیعت حائز اهمیت باشد.
مخصوصا در مورد گونه های در خطر انقراض، کنترل موارد درگیری و جلوگیری از انتشار آن دارای اهمیت فوق العاده ای است، از طرفی پرندگان وحشی با آلوده کردن منابع مشترک تغذیه ای سبب گسترش و انتقال آلودگی به طیور اهلی شده و با ایجاد بیماری در بین آنها موجب وارد آمدن خسارات سنگین به واحد های صنعتی و سنتی پرورش طیور اهلی و صنایع وابسته و در نهایت اقتصاد کشور می شوند.

*** راه های کنترل و پیشگیری از این بیماری چیست
هدف سازمان های ذیربط در ابتدا پیشگیری و کنترل بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان است، در نتیجه می توان با انجام یکسری آزمایش های غربالگری کانون های احتمالی آلودگی در بین طیور اهلی و حیات وحش را شناسایی کرد و اقدامات لازم برای کنترل و پیشگیری از انتشار بیماری را انجام داد تا از ایجاد خسارات احتمالی آن به حیات وحش، صنعت طیور کشور و همچنین افراد جامعه جلوگیری شود که باید مواردی رعابت شود که به شرح ذیل است:
- کاهش تماس بین طیور اهلی (حتی انسان) با پرندگان وحشی بویژه پرندگان مهاجر آبزی و منابع آبی آلوده.
- تقویت سیستم مراقبت و پایش بیماری در بین طیور اهلی و پرندگان وحشی به خصوص در مسیرهای مهاجرت پرندگان.
- جمع آوری سریع و کامل پرندگان آلوده و یا مشکوک به بیماری و معدوم کردن بهداشتی آنها و ضدعفونی وسایلی که به نحوی با این پرندگان در تماس بوده است مانند لوازم مرغداری، خودروهای حمل پرندگان و...
- جمع آوری بازارچه های خرید و فروش پرندگان زنده.
- پایش و نمونه برداری از پرندگان اهلی و وحشی مشکوک به بیماری مذکور و یا تلف شده.
- واکسیناسیون جمعیت های انسانی بر علیه آنفلوانزای انسانی به منظور جلوگیری از نوترکیبی احتمالی ویروس آنفلوانزای انسانی با انواع ویروس های آنفلوانزای پرندگان.
- رعایت نکات ایمنی هنگام جابجایی، نمونه برداری و معدوم سازی پرندگان اهلی و وحشی مشکوک، آلوده و یا تلف شده.
- افزایش آگاهی عموم به ویژه افرادی که با پرندگان در تماس هستند نسبت به روش های پیشگیری از انتقال بیماری آنفلوانزای پرندگان با استفاده از صدا و سیما، جراید، کتاب های درسی، کارگاه های آموزشی، پوستر، بروشورها و ...
- کنترل دقیق مرزها به منظور جلوگیری از ورود غیر قانونی پرنده زنده و یا محصولات آن.
- رعایت بهداشت و پختن کامل مواد غذایی که از پرندگان و محصولات آنها تهیه شده است.

*** علایم بالینی بیماری آنفلوانزا در پرندگان و انسان کدامند
پرندگان وحشی و خصوصا پرندگان آبزی در مواقع شیوع بیماری HPAI تحت تیپH5N1 معمولا بدون علایم بالینی و با مرگ سریع و یا با علایم بالینی شامل علایم عصبی، لرزش سر و گردن، عدم تعادل در حرکت، پیچش گردن، حرکات و موقعیت های غیر طبیعی سر و بدن و مرگ در مدت زمان کوتاه همراه است.
در پرندگان اهلی؛ افسردگی شدید، بی اشتهایی، کاهش تخم گذاری، اسهال سبز روشن تا سفید، علایم تنفسی و التهاب بافت ملتحمه، ژولیدگی پرها، تشنگی زیاد، خیز زیر پوستی در نواحی گردن، سر، صورت، تاج و ریش، سیانوزه (کبودی) شدن تاج و ریش، خونریزی های پتشی (کوچک) روی سطوح سروزی بدن و مرگ و میر ناگهانی تا 100 درصد گله را به همراه دارد.
علایم بالینی در انسان شامل تب بالای 38 درجه ، علایمی شبیه آنفلوانزا (عوارض تنفسی)، اسهال آبکی بدون خون، استفراغ، درد شکم و قفسه سینه، خونریزی از بینی و لثه است و گاهی علایم عصبی، مشکلات مجاری تنفسی تحتانی، صداهای تنفسی، لوکوپنی (نوعی کم خونی باکاهش گلبولهای سفید خون) و کمبود پلاکت های خون نیز دیده می شود. این بیماری معمولا 24 ساعت بعد از ظهور اولین علایم ممکن است باعث مرگ بیمار شود البته تا یک هفته بعد از مشاهده علایم نیز مرگ اتفاق افتاده است.

*** در زمان برخورد با پرندگان بیمار و یا مشکوک و همچنین لاشه پرندگان مشکوک به بیماری باید چه اقداماتی انجام داد؟
تمام افراد در زمان برخورد با یکی از موارد ذکر شده در بالا باید ضمن اجتناب از دست زدن و انتقال پرنده مراتب را سریعا به ادارات محیط زیست و دامپزشکی اطلاع دهند.
محیط بانان، کارشناسان و ادارات کل محیط زیست استانی نیز موظفند طبق دستورالعمل ابلاغی در این خصوص که پیش از این به ادارات کل استان ارسال شده اقدام کرده و مراتب را سریعا و بدون هرگونه بوروکراسی اداری، به گروه بیماری های این دفتر با شماره تماس 42781836 اطلاع دهند.

*** بیماری شیوع یافته در استان های جنوب شرقی کشور چیست؟
با توجه به توضیحات بالا لازم است به این نکته اشاره کنیم که خوک پستانداری است که هم به ویروس آنفلوانزای پرندگان و هم به ویروس آنفلوانزای انسانی در زمان واحد آلوده می شود و این مساله منجر به بازآرایی ویروس جدیدی با خصوصیات مشترک که هم قابل انتقال از انسانی به انسان دیگر و همچنین با خاصیت کشندگی ویروس های پرندگان است که این رخداد معمولا در کشورهای آسیای جنوب شرق که نگهداری پرندگان اهلی و وحشی و خوک در جوار هم امری معمول است رخ می دهد و منجر به بازآرایی ویروس آنفلوانزای تحت تیپ H1N1 شده است که در جامعه تحت عنوان آنفلوانزای خوکی شناخته می شود.
آنفلوانزای خوکی در ابتدا منشاء حیوانی در خوک داشته لیکن با توجه به توضیحاتی که ارائه شد از سد بین گونه ای عبور کرده و دیگر الزاما از خوک منتقل نمی شود و توانایی انتقال از انسانی به انسان دیگر را دارد.
باید گفت بیماری اخیر شیوع یافته در استان های سیستان و بلوچستان و کرمان آنفلوانزای خوکی بوده و به احتمال فراوان همراه با جمعیت های انسانی که از نواحی شرق و جنوب شرق وارد کشور شده اند به ایران منتقل شده است.