اهمیت و جایگاه دشمن شناسی در قرآن

اگر ما دشمن را نشناسیم از ناحیه دشمن لطمه می خوریم. 9 سوره ی قرآن با بحث دشمن شناسی آغاز می شود یکی از آن ها سوره ی ممتحنه است، " یا أیها الذین أمنوا لا تتخذوا عدوی و عدوکم اولیاء " (ای اهل ایمان، دشمنان من و دشمنان خودتان را دوستان خود مگیرید) مردم دشمن خدا و دشمن خودتان را دوست نگیرید "تلقون إلیهم بالموده"، دشمن با محبت می آید و ممکن است شما احساس کنید با روی باز می آید. به او احساس دوستی و مودت بخواهید نشان دهید" قد کفرو بما جاءکم من الحق" دشمن ممکن است با صلاح خویش و محبت و دوستی جلو بیاید، شما مواظب باشید" تلقون الیهم بالموده " نشید و" قد کفروا بما جاءکم من الحق"در حالی که به حقیقت دشمن کافر است. عزیزان من! چند نکته عرض می کنم دقت بفرمایید این ها در روایات ما آمده است. نکته اول: در حدیث داریم که عاقل ترین آدم کسی است که دشمن را بشناسد. رسول خدا فرمود" الا و إن أعقل الناس من عرف عدوه و عصا ". پس یک نکته شناخت دشمن است، اگر انسان دشمن را نشانسد لطمه می خورد. نکته دوم : دشمن را کوچک نشمارید. " لا تستصغرن عدواَ و إن ضعف " دشمن را کوچک نشمارید ولو در موضع ضعف باشد، ولو در وضع قدرت نباشد." آفت القوی استضعاف الخصم " آفت یک کشور قوی، آفت یک انسان قوی، آفت یک اقتدار این است که انسان دشمن خود را کوچک بشمارد. نکته سوم: در مقابل دشمن هوشیار باشید" لا طعماَ عدواَ و إن شکر" ولو دشمن با حس تقدیر جلو بیاید. از او ایمن نباشید، دروغ می گوید، یک جایی لطمه و ضربه خود را می زند. این ها را من کنار هم می چینم که به یک نتیجه ای برسم. پس: 1- دشمن را بشناسیم. 2- کوچک نشماریم. 3- از برخورد او ایمن نباشیم و در برابرش هوشیار باشیم. 4- اگر دشمن را شناختیم از او دوری کنیم" فلما تبین أنه عدوالله تبرء من " خیلی ها دشمن را می شناسند اما برائت از دشمن سختشان است، تبری از دشمن پیدا نمی کنند. نکته پنجم: این طور نیست که شما فکر کنید دشمن فقط بیرونی و خارجی است و" إن من أزواجکم و أولادکم عدولکم " (سوره تغابن آیه 14) گاهی زن شما، دشمن شما است. گاهی اولاد شما دشمن شما است. مگر در جنگ احد پدر حنظله غسیل الملائکه در سپاه کفر نبود و مگر در کربلا برادر عمربن قرظه، علی بن قرظه در سپاه عمر بن سعد نبود؟ این ها شواهد تاریخی است، مگر قرآن نمی فرماید همسران حضرت نوح و حضرت لوط ضد ایشان بودند، مخالفشان بودند، مگر پسر نوح در مقابل پدر نایستاد " إن من ازواجکم و اولادکم عدواَ لکم ".
با توجه به نکاتی که عرض کردم ما باید بدانیم که دشمن فقط دشمن اعتقادی هم نیست، دشمن اخلاقی هم دشمن است، دشمن نظام خانواده هم دشمن است، دشمن سیاسی هم دشمن است. امام صادق (ع) فرمودند یکی از اشکالات در زمان حکومت معاویه این بود که مردم دشمن را نمی شناختد، شرک را نمی شناختند، هرکس به مسجد و محراب خود بود، حج می رفتند، نمازشان را می خواندند، نماز جمعه می رفتند، انفاق هم می کردند اما چون دشمن را نمی شناختند حتی راحت پشت سر او نماز می خواندند. این خیلی مهم است چه دشمن درونی و چه دشمن بیرونی فرقی نمی کند چون ما دو جور دشمن داریم " عدو المرء شهوه "، شهوت دشمن درونی است. "عدو المرء غضبه "، غضب دشمن درونی است. " اعداء عدوک نفسک التی بین جنبیک " خطرناک ترین دشمن آن نفسی است که در درون تو است چون این دشمن در اتاق هم به سراغ تو می آید، در رختخواب هم به سراغت می آید، حتی در نماز هم به سراغت می آید یا دشمن بیرونی است. اجتناب از دشمن، شناخت دشمن یکی از وظائف مهمی است که هر کدام از ما داریم.