به گزارش نما, شهروند نوشت: ماجرا مربوط به امروز و دیروز نیست. شاید نزدیک به یک دهه است که همه‌جا صحبت از کمبود آب و خشکسالی است و هر بار هم آماری از وخامت حال «آب» ایران اعلام می‌شود. حالا در تازه‌ترین آمار و ارقام درباره ماجرای نگران‌کننده کمبود آب، یکی از معاونان سازمان زمین‌شناسی، عدد ٣٧ میلیونی را اعلام می‌کند؛ ٣٧میلیون نفری که در ایران دچار تنش آبی شده‌اند: «براساس اعلام موسسه منابع جهانی، در سال‌های آینده ایران و کشورهای خاورمیانه در تنش آبی قرار خواهند داشت، تاجایی که براساس اعلام مسئولان وزارت نیرو، در شرایط کنونی ٣٧میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند.»
جلیل قلمقاش، آمارش درباره تنش آبی را به تحقیقات وزارت نیرو مستند و تأکید می‌کند: «این سازمان دنبال منابع جدید آب است.» این مسئول در سازمان زمین‌شناسی سخن از تنش آبی برای ٣٧میلیون ایرانی به میان می‌آورد و سید مختار هاشمی که دکترای مهندسی عمران – مدیریت آب – دارد، به «شهروند» می‌گوید که این ٣٧میلیون نفر در ١٧ استان شرقی، مرکزی و جنوبی کشور متمرکز شده‌اند، استان‌های یزد، اصفهان، کرمان، خراسان، سمنان، مرکزی، شیراز، سیستان‌وبلوچستان و... تنها تعدادی از این استان‌ها هستند: «سرانه آب در این استان‌ها خیلی پایین است. براساس یکی از تعریف‌هایی که درباره سرانه آب شده، اگر سرانه آب هر فرد کمتر از ١٧٠٠ مترمکعب باشد، می‌توان گفت که برای آن فرد تنش آبی ایجاد شده است. تا ٤٠سال پیش، جمعیت ایران ٣٧میلیون نفر و سرانه آب برای هر نفر، دو تا سه‌هزار مترمکعب بود، اما الان نزدیک به ١٧٠٠ مترمکعب شده است. در برخی استان‌ها مانند خراسان حتی این سرانه به ٥٠٠ مترمکعب می‌رسد. استان‌های کویری مانند یزد، اصفهان و خراسان و... کویری هستند و بیش از سایر استان‌ها درگیر کمبود منابع آبی.» تنش آبی حالا تنها محدود به آن ٣٧میلیون نفر نمی‌شود. اثرات غیرمستقیم این کم‌آبی شاید میلیون‌ها نفر دیگر را هم تحت‌تأثیر قرار دهد: «در چند دهه گذشته، تقاضا برای آب بیشتر شده است. یکی از دلایل آن هم سیاست‌های نادرست است. سیاست‌های ما در جهت مدیریت تقاضا نبوده و تنها عرضه را در برمی‌گیرد؛ برای نمونه شهری مانند پرند در حومه شهر تهران، اول ساخته می‌شود و بعد از آن به فکر تأمین منابع آبی می‌افتند. تهران با ٥ سد و ٥٥٠ حلقه چاه، به سمتی می‌رود که در آینده راهی جز جیره‌بندی آب نخواهد داشت. اینها مشکلات اساسی است که شروع شده است.
همه دنبال عرضه منابع آبی هستند نه مدیریت تقاضا.» ٨٦درصد از منابع آبی تجدیدپذیر مصرف می‌شود. این را هم هاشمی به حرف‌های قبلی‌اش اضافه می‌کند: «در شرایطی ٨٦درصد از منابع آبی تجدیدپذیر مصرف می‌شود که این عدد نباید بیشتر از ٤٠درصد باشد. ما ٤٦درصد بالاتر از نرم جهانی از منابع آبی استفاده می‌کنیم. آب تجدیدپذیر در ایران قبلا، ١٣٠میلیارد مترمکعب بود و الان به ١١٠ تا ١٠٠میلیون مترمکعب رسیده است، به هرحال در یک‌دهه گذشته، بارش باران کم بوده، اما تقاضا همچنان بالاست.» آب تجدیدپذیر، آب باران، آبی که در رودخانه‌ها و آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی جمع می‌شوند، است، با همه اینها اما هر سال از نظر همین منابع آب تجدیدپذیر با کسری مواجه می‌شویم. این را هم هاشمی می‌گوید: «به دلیل مصرف زیاد و برداشت آب از منابع زیرزمینی، آب خانه‌های ما خالی می‌شود، چراکه بیش از ظرفیت از این آب خانه‌ها استفاده می‌کنیم.»
این اعداد و ارقام شاید وضع وخیم بحران آب از نظر اقتصادی را نشان می‌دهد، در شرایطی که تأثیرات اجتماعی کمبود آب، بیش از تأثیرات اقتصادی آن است: «الان بیشتر مردم کشور، شهرنشین هستند. آمارها نشان می‌دهد که ٦٠ تا ٧٠درصد مردم کشور، به سمت شهرنشینی رفته‌اند، اگر به جمعیت کشور عددی اضافه شده، این عدد به جمعیت شهرنشین‌ها افزوده شده است.
قبلا در یک روستا چشمه کوچکی بود و همه از آن استفاده می‌کردند، الان اما سبک زندگی تغییر کرده و مردم دنبال آب لوله‌کشی هستند، توقعات مردم از روش‌های استفاده از آب بالا رفته و همین هم تنش‌های اجتماعی ناشی از کمبود آب را ایجاد می‌کند.» به گفته این متخصص در حوزه آب که همکار تحقیقاتی انستیتوی نیوکاسل انگلستان برای پایداری است، بحران آب، کانون‌های اجتماعی و معیشتی را بیش از همه درگیر خواهد کرد: «پیامدهای مدیریت نادرست و حکمرانی نامطلوب، خیلی سنگین است،.کوچ، مهاجرت و حتی درگیری میان استان‌ها و روستاها در بعضی موارد منشأ آب دارد. نمونه آن، تنش‌های آبی میان اصفهان و یزد است. این اتفاقات خطرناک است و می‌تواند در سطوح بزرگتری رخ دهد. این موضوع در سطح محلی نقش مهمتری ایفا می‌کند.»
استان هایی كه بیشتر درگیر تنش آبی هستند
ماجرا مربوط به امروز و دیروز نیست. شاید نزدیك به یك دهه است كه همه‌جا صحبت از كمبود آب و خشكسالی است و هر بار هم آماری از وخامت حال «آب» ایران اعلام می‌شود.
۱۳۹۶/۵/۳۱
