جا به جایی پایتخت از تهران شدنی است؟

به گزارش نما، در شرایطی با تصویب طرح مجلس در شورای نگهبان، دولت مکلف به تشکیل شورای 15 نفره برای امکان‌ سنجی «انتقال پایتخت» شد که این سوال مهم مطرح است که آیا اصلا این طرح عملی و شدنی هست؟ طرحی که از ابتدای دهه 70 درباره آن بارها بحث های مختلفی طرح شده است و هربار بعدی از مدتی مسکوت مانده و بی نتیجه رها شده است و حالا بار دیگر مجلس به دنبال اجرایی کردن آن است. این طرح بهمن 91 تحت عنوان « انتقال پایتخت اداری- سیاسی» توسط 52 نماینده نوشته شد و آخر هفته گذشته بعد از اصلاح از سوی شورای نگهبان نهایی شد.

برابر آن چه تصویب و نهایی شده است قرار است شورایی 15 نفره تشکیل شود و حداکثر ظرف دو سال مطالعات و امکان سنجی برای انتقال پایتخت یا بخش هایی سیاسی و اداری پایتخت به نقطه ای دیگر مورد بررسی، ارزیابی و نهایی شود. شواریی که مرکب از رئیس‌ جمهوری یا معاون اول او، 4 وزیر، شهردار، رئیس‌ شورای شهر تهران، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، 4 نماینده مجلس و روسای سه سازمان دولتی است و با هدف سبک ‌سازی تهران تشکیل می‌شود.

اما برای انتقال پایتخت یا بخش های سیاسی و اداری تهران به نقطه ای دیگر چند موضوع اساسی مطرح است که به نظر می رسد از همین حالا باید به آن فکر شود؛ انتقال پایتخت چقدر هزینه دارد؟ آیا دولت و کشور بار فشار این هزینه را دارد و اصلا بودجه ای برای این امر در اختیار می تواند داشته باشد؟ اگر پایتخت و یا بخش هایی از آن بخواهد به نقطه ای دیگر منتقل شود، آن نقطه کجاست؟

برای پاسخ به سوال اول یعنی میزان هزینه انتقال در سال های گذشته بررسی ها و حدس و گمانه زنی های مختلفی صورت گرفته است و اعدادی از 300 میلیارد دلار تا حدود 800 میلیارد دلار برای این کار پیش بینی می شود؛ کارشناسان معتقدند اگر حتی تنها ادارات و نهادهای رسمی هم از تهران بخواهند برود دولت باید تعداد بسیار زیادی اداره، وزارتخانه، سازمان، نهاد و.... بسازد تا بتواند کارمندان را به آن ها منتقل کند و این کار علاوه بر سازه نیازمند زیرساخت های بسیار زیادی است که باید از ابتدا شکل بگیرند.

اما در این بین سوال دوم مطرح می شود و آن این است که آیا اصلا چنین بودجه ای در کشور وجود دارد؟ پاسخ بسیاری از کارشناسان خیر است؛ زیرا کشور در شرایط مساعد مالی نیست و بودجه ای نجومی برای این جا به جایی وجود ندارد. علاوه بر این در صندوق ذخیره ارزی و .... نیز منابعی برای چنین کارهایی موجود نیست. از سوی دیگر باید در نظر گرفت که اجرای چنین پروژه عظیمی نیازمند سال ها ساخت و ساز است اگر پایتخت بخواهد به نقطه ای دیگر برود و یا ساختمان ها اداری و سیاسی بخواهند از تهران خارج شوند. نکته مهم این است که اگر ساختمان های اداری و سیاسی بخواهند به هر نقطه ای از کشور بروند باید از اول ساخته شوند زیرا در هیچ استان کشور به جز تهران هم اکنون ساختمان هایی در حد و اندازه وزارتخانه ها، نهادها و سازمان های دولتی وجود ندارد که بتوان ادارت را به آن ساختمان ها به یک باره منتقل کرد.

اما سوال سوم و پاسخ به آن نیز بسیار مهم و حیاتی است؛ اصلا فرض کنیم امکان جابه جایی وجود داشته باشد و منابع آن هم تامین شود؛ سوال این است که بخش های سیاسی و اداری پایتخت به کجا باید برود؟ در سال های گذشته گزینه هایی برای این جابه جایی مطرح شده است اما همیشه به دلایل بسیار این گزینه ها رد شده اند. در بین گزینه ها برای انتقال پایتخت معمولا دو نظریه وجود دارد عده ای معتقدند بخش های اداری و سیاسی پایتخت بهتر است به شهرهای بزرگ دیگری مانند اصفهان، مشهد، تبریز، شیراز و یا سمنان منتقل شوند و عده دیگری با اسم بردن از ترافیک کنونی این شهرها همچون تهران معتقدند باید بخش های اداری و سیاسی به نقاط دیگری که هم اکنون کوچک هستند ولی امکان وسعت گرفتن دارند منتقل شود و در این میان از شهر جدید پرند، دامغان، شهر جدید پردیس و... معمولا نام برده می شود.

تهران اگرچه که در دهه های گذشته بسیار وسعت گرفته و حالا با بیش از 12 میلیلون نفر جمعیت در روز مواج است و با ترافیک شدید، خطر زلزله و چالش های دیگر رو به رو است اما هنوز هم باتوجه به مشکلات مناطق دیگر و نبود منابع مالی بهترین نقطه برای پایتخت کشور است.