یارانه دادن به خارجی ها برای فروش كالا در ایران

به گزارش نما - «خبرجنوب» نوشت: «یارانه دادن به چینی ها برای فروش کالایشان در ایران»، این شاید رساترین توصیف از وضع قیمت ارز در بازار امروز ایران باشد.

دولت از ترس افزایش لجام گسیخته قیمت ها زیر بار آزاد کردن نرخ ارز نمی رود و بر سر تک نرخی کردن دوباره ارز هم بحث زیاد است؛ با این حال تازگی رئیس بانک مرکزی از دادن دوباره اجازه خرید و فروش ارز به بانک ها خبر داده است. حال آن که هر بار خبری از ارز و بالا پایین رفتن نرخ آن به میان می آید بیش از تولید کننده و بازاریان تن مصرف کنندگان عادی می لرزد که مبادا آنچه در فاصله سال های 90 تا 92 رخ داد دوباره تکرار شود و قیمتها چنان بالا بکشد که تامین نان شب هم دشوار شود.
نگرانی از یک بازار سیاه دیگر
تا سال 90 کمتر کسی به بالا - پایین رفتن نرخ ارز توجه نشان میداد؛ اما وقتی نرخ دلار از حدود 900 تومان به 3 هزار و 500 تومان رسید آن وقت همه شهروندان عادی دانستند چطور قیمت ارز حتی روی پیاز و خیار هم اثر می گذارد یا دست کم بهانه ای میشود برای تولیدکنندگان تا به این شیوه قیمت ها را بالا ببرند. اکنون رئیس بانک مرکزی از اجرای دو برنامه تازه در حوزه ارز خبر میدهد؛ یکی تلاش برای تک نرخ کردن آن و دیگر، اجازه دادن به بانک ها برای خرید و فروش ارز. البته قرار است نخست بانک ها اجازه خرید و فروش پیدا کنند و سپس ارز تک نرخی شود و همین نگرانیهایی پدید آورده است؛ مردم از این نگرانند که دوباره شاهد آنچه در دوره احمدی نژاد گذشت، باشند و کارشناسان می گویند اگر قرار باشد بانکها ارز را با قیمتی پایین تر از صرافی ها ارایه کنند، آن وقت دوباره همان بساط بازار سیاه و صف کشیدن های مردم جلو بانک ها را شاهد خواهیم بود. چه اینکه هنوز خاطره «زنی که نیمی از ارزهای مملکت را خریده بود» و «جمشید بسم ا...» و دیگران از حافظه جمعی ایرانیان پاک نشده است. در عین حال برخی هم می گویند همین که صرافیها رقیب قدرتمندی به نام بانک ها پیدا کنند تعادلی در قیمت ارز به میان می آید و دست دلالان خیابانی کوتاه تر می شود. آنچه به این گمانه زنی های متناقض دامن می زند توضیحات ناکافی رئیس بانک مرکزی است. «ولی ا... سیف» گفته این هفته به بانک ها اجازه خرید و فروش ارز داده می شود ولی توضیح نداده که این اقدامات تحت چه شرایطی انجام می شود؛ برای نمونه هنوز کسی نمی داند آیا ارز به قیمت آزاد عرضه خواهد شد یا با قیمتی پایینتر؛ آیا بانکها میتوانند ارز حواله کنند یا خیر و انبوهی پرسش دیگر. برای نمونه یکی از مدیران عامل یکی از بانک های بزرگ دولتی در فارس به «گروه گزارش خبرجنوب» می گوید که اطلاعات آنها در این زمینه از آنچه در رسانه ها آمده بیشتر نیست و تا بخشنامه بانک مرکزی به دست آنان نرسد نمی توانند در این باره توضیحی بدهند. او ادامه
می دهد: «هیچ چیزی درباره جزئیات این بخش نامه نمی دانیم. هر بخشنامه ای که صادر شود، طبق آن عمل می کنیم؛ در عین حال گمان می کنم مانند گذشته مردم امکان خرید و فروش ارز از بانک ها را پیدا کنند و بانک ها از محل مابه التفاوت قیمت ها درآمد زایی کنند.»
این مدیرعامل می افزاید: «چنانچه خرید و فروش ارز به بانکها سپرده شود، این روند به نوعی جنبه قانونی پیدا می کند و تاثیرات مثبتی همچون کاهش خرید و فروش ارز در خیابان و نگه نداشتن ارز در خانه را به دنبال خواهد داشت. به هر روی، باید ببینیم جزئیات بخش نامه چه خواهد بود.» مدیر ارزی یکی دیگر از بانک های بزرگ دولتی در فارس هم از جزئیات این برنامه اظهار بی اطلاعی کرده و از اظهار نظر خودداری می کند. در واقع بانک ها پیش از این اجازه خرید و فروش ارز را داشتند ولی تحریم ها و محدود شدن منابع ارزی باعث شد چنین
رویه ای کنار گذاشته شود.
نشانه ای از بهبود اقتصاد
اجازه خرید و فروش ارز در بانکها را می توان نشانهای مثبت دانست؛ از این جهت که کشور از نظر ارزی به سمت مثبتی در حرکت است؛ ارز دو نرخی و منع خرید و فروش ارز در
بانک ها بیش از همه یادآور سیاست های اقتصادی دولت احمدی نژاد است و نشان دهنده محدودیت هایی که در منابع ارزی در دوره او پدید آمد. از این جهت شاید دولت او را تنها بتوان با دوره 8 ساله جنگ تحمیلی مقایسه کرد که محدودیت منابع، دولت را ناچار به کوپنی کردن محصولات و کالاهای مورد نیاز کرده بود. چه اینکه بسیاری از صاحب نظران می گویند خسارتی که دولت او برای کشور پدید آورد حتی از خسارت های جنگ تحمیلی بیشتر بود. تصاویری چون مردمی که در صفهای دراز بنزین ایستاده بودند یا کسانی که برای خرید سکه و ارز از سحرگاه جلوی بانک ها صف می کشیدند تنها در کشورهای قحطی زده و عقب مانده قابل مشاهده است و نه کشوری ثروتمند چون ایران. اینک اما عادی تر شدن جریان معامله ارز و برداشتن گامهایی چون دادن اجازه چنین خرید و فروشی در بانک ها و در گام بعدی یکسان کردن نرخ ارز، همه نشانه ای از بهبود اقتصاد ایران است. اکنون، کارشناسان بر تک نرخی کردن ارز تاکید می کنند؛ کاری که نه تنها کسری بودجه را کاهش می دهد بلکه دست واسطه های با نفوذی که می توانند ارز را به نرخ دولتی خریده و به نرخ آزاد بفروشند را کوتاه می کند. البته بانک ها از اینکه پس از اجازه یافتن از خرید و فروش ارز، بتوانند برای حواله کردن ارز اقدام کنند ابراز بی اطلاعی می کنند اما معتقدند چنین کاری آرامش بیشتری به بازار ارزی وارد می کند. البته قیمت واقعی ارز هنوز با آنچه باید، یعنی چیزی در حدود 6 هزار تومان فاصله چشمگیری دارد و این را می توان نوعی پرداخت یارانه به خارجیها برای صادرات ارزان کالایشان به ایران دانست.
کاری به زیان صرافی ها؟
هرچند بانک ها از امکان خرید و فروش ارز استقبال میکنند ولی صرافی ها که در چند سال گذشته انحصار خرید و فروش قانونی ارز را به دست داشته اند چندان از این کار خوشحال نیستند و آن را رقیبتراشی برای خود می دانند. هر چند این ابراز گلایه چندان در میان کارشناسان محلی از اعراب ندارد و آنها رقابتی تر شدن بازار را به سود اقتصاد کشور می دانند. صرافی ها اما نظر دیگری دارند. برای نمونه محمد پیمان، مسئول صرافی آریانا در خیابان زند به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید اگر بانک ها وارد گود خرید و فروش ارز شوند کاربری آنها به «بنگاه داری» تغییر می کند. او ادامه می دهد: «وارد شدن بانک ها به این عرصه نه تنها به درآمد صرافی ها زیان میرساند بلکه کاری می کند که از بانک داری به سمت بنگاه داری بروند. البته اگر چنین رویکردی به سود کشور باشد، ما از آن استقبال می کنیم ولی بعید می دانم چنین رویکردی موفق شود.»او با اشاره به دوره احمدینژاد که دلالان نبض بازار را در دست داشتند، ادامه می دهد: «آنچه اهمیت دارد این است که دست دلالان کوتاه شود.» ناصر رفیعی، مسئول صرافی زند 3 هم به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «این سیاست تاکنون در حد حرف مانده است ولی روشن است که این کار به زیان صرافی ها خواهد بود. افزون بر این احتمالا این روند به این گونه خواهد بود که بانک ها پول را امروز می گیرند و ارز را مدتی بعد تحویل می دهند که چنین کاری به زيان مشتری است.»
او ادامه می دهد: «برخلاف بانک ها، صرافی ها می توانند ارز را فورا و با قیمتی مناسب تر تحویل مشتری دهند و این از مزیت های ما نسبت به بانک هاست.»
با این حال همه صرافی ها چنین منفی به سیاست تازه بانک مرکزی نگاه نمی کنند؛ برای نمونه مریم دشتی زاده، مسئول صرافی زند در خیابان معالی آباد به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید اگر چنین کاری بتواند ارزش پول ملی را بالا ببرد، ارزشمند خواهد بود. او ادامه
می دهد: «ما می خواهیم ارزش ریال بالاتر برود و به نظر من این سیاست بازار کار صرافان را کساد نمی کند. بالارفتن قیمت ریال به این خاطر مهم است که وجهه ما در جهان را بالا می برد و اجازه خرید و فروش ارز به بانک ها می تواند ارز را ارزان تر کند و این در اقتصاد ما اثرگذار است.»
او ادامه می دهد: «مردم در گذشته خرید و فروش ارز را با کمک صرافی ها انجام می دادند و این باعث شد دست دلالان هم بازتر شود ولی اگر این اجازه به بانک ها داده شود مردم می توانند از رقیب دیگری به نام بانک ها هم خرید و فروش کنند و این دست دلالان را کوتاه میکند و در نتیجه به سود صرافان هم خواهد بود.»
بانک ها هنوز نمی دانند آیا خواهند توانست برای حواله کرد ارز هم اقدام کنند یا نه، ولی دشتی زاده، مسئول صرافی زند در خیابان معالی آباد می گوید: «تا زمانی که امکان سوئیفت در کشور فراهم نشود بانک ها نمی توانند ارز حواله کنند.»
قیمت واقعی ریال در برابر دلار
آنچه اهمیت دارد این است که بعد از دادن اجازه خرید و فروش ارز به بانک ها، نرخ ارز هم یکسان و به نرخ واقعی نزدیک شود. البته چنین کاری به این شرط امکان پذیر است که فضای اقتصادی کشور چنان مدیریت شود که کالای داخلی با قیمت مناسب جایگزین کالای خارجی شود و این رویکرد به افزایش افسار گسیخته قیمت ها نینجامد؛ البته احتمالا با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری، دولت در این زمینه دست به عصا حرکت خواهد کرد.
ناگفته نماند که کشورهای خارجی هم از کاهش نرخ ارزشان استقبال می کنند برای نمونه در جریان همه پرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، هواداران خروج با این بهانه که کاهش نرخ پوند امکان افزایش صادرات را فراهم می کند تلاش می کنند نگرانی ها را از میان ببرند؛ چینی ها هم مدت هاست که با پایین نگه داشتن مصنوعی نرخ ارزشان صدای کشورهای غربی را در آورده اند. با این وصف، نرخ
3 هزار و 500 تومانی دلار در برابر یک تومان هم فرصتی است برای افزایش صادرات و هم جایگزین کردن تولید داخلی به جای کالای خارجی؛ اما سیاست های دولت ایران سال ها بالا نگه داشتن قیمت ریال بوده و این به تعریف یک استاد اقتصاد دانشگاه شیراز یعنی یارانه دادن به خارجی ها برای فروش کالاهایشان در ایران.