فوتبالیستی كه رفتار اجتماعی را آموزش می دهد

به گزارش نما، «پشت صحنه»ها همیشه یکی از جدی ترین علایق مخاطبان رسانه هاست. صفحات مختلفی در نشریات فرهنگی هنری به انتشار گزارش پشت صحنه سریال های تلویزیونی و فیلم های سینمایی اختصاص دارد. حتی در برخی رسانه ها «پشت صحنه نمایش های تئاتر» به بخشی ثابت و همیشگی تبدیل شده و در میان سوال هایی که خبرنگاران رسانه های عامه پسند از چهره های فرهنگی ـ هنری می پرسند، سوال «از حواشی، ناگفته ها، پشت صحنه ها و خاطرات خود برایمان بگویید» همواره مطرح می شود. چنین رویه یی حتی در شبکه های مختلف تلویزیونی هم وجود دارد. برنامه «شما و سیما» یکی از قدیمی ترین برنامه های تلویزیونی است که برای سال هایی طولانی تولید و پخش شده است. برنامه یی که در اوایل دهه ۷۰ با عنوان «سیمای هفته» آغاز به فعالیت کرد و تا امروز پخش آن ادامه داشته است. در این برنامه مخاطبان شاهد پخش پشت صحنه های سریال های تلویزیونی هستند.

مخاطبان تلویزیون ممکن است گاهی نتوانند میان شخصیت واقعی هنرپیشه ها با نقشی که ایفا می کنند تمایز قایل شوند اما به مرور این تفکیک ایجاد می شود و مخاطب با پذیرش جایگاه یک هنرپیشه در نقشی که ایفا می کند، کنجکاو می شود تا بداند در پشت صحنه اثری که او در آن ایفای نقش می کند چه اتفاق هایی رخ می دهد و فرآیند خلق یک اثر چگونه شکل می گیرد. سریال پژمان با در نظر گرفتن این موقعیت ساخته شده است اما به جای یک هنرپیشه یا یک بازیگر، زندگی یک فوتبالیست مورد توجه قرار گرفته است. شخصیتی که می توان او را هم به دلیل حضور در میادین ورزشی، زندگی جذاب و پر فراز و نشیبش در رده «بازیگرها» طبقه بندی کرد و از جهات مختلفی این دو موقعیت را ـ بازیگر سینما و تلویزیون و فوتبالیست ـ به یکدیگر شبیه دانست.

در سال های اخیر مسائل حاشیه یی فوتبال جنجال های فراوانی را پدید آورده است. بازیکن ها به انواع و اقسام بی اخلاقی ها متهم شده اند. مسائل مالی آنها جنجال های فراوانی پدید آورده و حتی در اوج مشکلات اقتصادی مردم و سهمیه بندی بنزین، اهدای کارت سوخت به آنها و خرید اتومبیل های گرانقیمت برای بازیکن های فوتبال فضای ذهنی منفی را در مردم درباره آنها پدید آورده است. با در نظر گرفتن تمامی این موارد، می توان ساخت سریال «پژمان» از سوی صدا و سیما را اقدامی برای پاسخ به این فضای ذهنی قلمداد کرد. در این سریال نه از زاویه یی حماسی بلکه با نگاهی انتقادی به زندگی یک فوتبالیست پرداخته شده است و به دلیل همین زاویه نگاه باید جسارت «پژمان جمشیدی» برای حضور در این نقش را تحسین کرد. او به عنوان یک بازیکن سابق فوتبال کار بزرگ و مهمی انجام داده که حاضر شده تا در نقش خودش مقابل دوربین برود و شرایط فعلی فوتبال را «آسیب شناسی» کند. قطعا حضور هیچ فرد دیگری در این نقش و حتی حضور یک بازیگر واقعی و شناخته شده نیز نمی توانست چنین واقع نمایی را ایجاد کند و باعث استقبال مخاطبان شود.

البته این حضور فایده یی دوطرفه داشته است. در یکی از قسمت های اخیر سریال، حمید درخشان به پژمان جمشیدی می گوید: «من می خوام دوران فوتبال تو رو دوباره احیا کنم» و حالا سریال پژمان به نوعی شخصیت ورزشی پژمان جمشیدی را دوباره احیا کرده است. گیج و گنگ بودن این شخصیت، شیرینی قابل توجهی به این نقش داده و آن را باورپذیر کرده است. سریال پژمان یک اثر ضد قهرمانانه و ضد اسطوره یی است. در این سریال هیچ صحبتی از قهرمانی و موفقیت های ورزشی این بازیکن سابق فوتبال وجود ندارد و حتی در فلاش بک ها نیز این صحنه ها مورد اشاره واقع نمی شود. سریال در همان قسمت های آغازین، پژمان جمشیدی را در پشت یک وانت و در کنار گوسفندها می نشاند. این محترمانه ترین شکل تخریب چهره یک قهرمان ورزشی به شیوه یی دراماتیک است که سبب می شود مخاطب در ادامه داستان توقعی مبنی بر نمایش حرکات قهرمانانه از این شخصیت نداشته باشد. با نمایش حضور پژمان در شهر فرضی فشاپوری و حضور او در خانه یی در و داغون باعث می شود تا از این پس فضای ذهنی مخاطب برای پذیرش هر اتفاقی در سریال آماده باشد. سریال پژمان صرفا بر پایه این شخصیت بنا نشده و جزییات فراوان دیگری در اثر وجود دارد که مخاطب را علاقه مند به تماشای اثر می کند.

شخصیت های سریال رنگ آمیزی قابل توجهی دارند و تضادهای میان آنها وقایع داستان را پیش می برد.

بهرام و بنفشه، نماینده بخش معقول داستان و پژمان و پریسا، نماینده بخش نامعقول و نامتعادل داستان هستند. حضور دو پدربزرگ در خانه نکته یی اساسی است. در سال های گذشته آثار تلویزیونی مختلفی ساخته و پخش شدند که در آنها خانواده از یک زن و مرد تشکیل شده بود. نه خبری از فرزندان بود و نه والدین با فرزندان شان زندگی می کردند. این خانواده های تک بعدی که تناسبی با فرهنگ ایرانی که در آن تکریم به والدین اصلی جدی است؛ نداشتند و حالا در چند سال اخیر در سریال های مختلفی شاهد حضور خانواده هایی معقول بوده ایم. البته حضور پدر بزرگ ها در سریال پژمان کارکردی نمایشی و دراماتیک هم دارد و در ادامه داستان، به واسطه حضور آنها قصه هایی در سریال شکل خواهد گرفت. «دیالوگ نویسی» وجه قابل توجه دیگر سریال است. در پژمان شخصیت ها با یکدیگر «حرف» نمی زنند بلکه از طریق دیالوگ اطلاعات مختلفی میان آنها رد و بدل می شود. این دیالوگ نویسی شسته ـ رفته به خوبی در خدمت سریال قرار گرفته است و اطلاعات جزیی سازندگان درباره آژانس های هواپیمایی و لوازم خانگی و مارک و… نشان دهنده احاطه و شناخت دقیق آنها از جزییاتی است که با طرح آن به واقعی شدن سریال کمک فراوانی کرده است.

از دیگر نکات قابل توجه در سریال «جلسات روانکاوی» است که فاصله گذاری خوبی را در سریال ایجاد کرده و به اتفاق ها و رخدادهایی که ممکن است شکلی غیرقابل باور داشته باشد، جنبه یی باورپذیر داده است. پژمان، سریالی صرفا خنده دار و سرگرم کننده نیست و در لایه های زیرین آن به مسائل اخلاقی توجهی جدی شده است.

روند پیغام گذاشتن روی پیغام گیر تلفن خانه حمید درخشان، تلاش برای دزدیدن تلفن و در نهایت پاک کردن پیام از روی پیغام گیر یکی از رویکردهای اخلاقی قابل توجه سریال است. اگر قرار بود پژمان جمشیدی توسط حمید درخشان انتخاب شود، قطعا پیام اخلاقی سریال ابتر می ماند اما وقتی پژمان با وجود همه تلاش ها و حتی پاک کردن پیغام گیر موفق به حضور در تیم نمی شود و رابطه درخشان با رییس باشگاه به هم می خورد، پیام اخلاقی خوبی به مخاطب منتقل می شود که مضمون آن، چنین است: «با شیوه های غیر اصولی نمی توان به نتیجه رسید.»