تحولات پرآشوب خاورمیانه در تحلیل امیرعبدالهیان

به گزارش نما به نقل از خبرآنلاین حسین امیرعبدالهیان مشاور ویژه دکتر لاریجانی رئیس مجلس در امور بین الملل یکشنبه شب به استودیو گفتگوی ویژه خبری در شبکه 2 سیما آمد تا دیدگاه های خود را درباره سفر اخیر دمیسترا به تهران و تحولات منطقه بیان کند. در ادامه مشروح سخنان او را می خوانید:

چه دلیلی برای سفر آقای دمیسترا به تهران وجود دارد و او قرار است با جمهوری اسلامی ایران درچه موضوعاتی مذاکره کند؟
در هفته های اخیر بین آمریکا و روسیه گفتگوهایی برای سرعت دادن به راهکار سیاسی در حل بحران سوریه انجام شد. در ماه های اخیر سناریوهای مختلفی درباره آینده سوریه و وضعیت رئیس جمهور قانونی این کشور بین دو بازیگر اصلی یعنی آمریکا و روسیه مطرح شده. آمریکایی ها حس می کنند آنچه در میدان به دست نیاوردند با اعمال فشار از طریق میز مذاکره به دست بیاورند. برای آمریکایی ها زمان رو به اتمام است. انتخابات در آمریکا و پیروزی دموکراتها از لحاظ ختم پرونده سوریه حائز اهمیت است. آنها تلاش می کنند روسها را متقاعد کنند در پایان دوره روند سیاسی 18 ماهه، روسها نیز با آنها همراهی برای حذف داوطلبانه بشار اسد کنند. برخی جزئیات این کار را آقای دمیسترا امروز با وزارت خارجه مطرح کرده.


خبری از این اتفاقات دارید؟
خبر دارم آقای دمیسترا چیزی بیش از اطلاعات روسها نداشتند و می خواستند از منظر سازمان ملل نیز جمهوری اسلامی را توجیه به کنارگذاشتن اسد کنند.

روسها متقاعد شدند؟
روسها در میدان، کارهای خود را دنبال می کنند و در میدان، با داعش و النصره درگیرند. فشار آمریکا روی روسها بالاست و می خواهند قبل از ورود به انتخابات داخلی خود، پرونده سوریه با ختم کنند. نکته اینجاست به غربی ها و روسها گفته شده که کسی از بیرون راجع به آینده روسیه نمی تواند تصمیم بگیرد. باید مردم سوریه بهترین تصمیم را نسبت به آینده خود اتخاذ کنند. بر اساس گفتگوهای خودم با مقامات با روسها و غیرمستقیم با آمریکاییها، باید گفت آمریکایی ها بسیار فریبکارند. آنها در تمام گفتگوها به ظاهر دنبال نظر جمهوری اسلامی ایران هستند.


نمونه ای از این فریبکاری یادتان است؟
در سفری که به وین داشتیم که همزمان با عملیات تروریستی به فرانسه شد، دکتر ظریف نیز خود را به وین رساند، چالشی که خودم با جان کری و وزیرخارجه عربستان داشتم این بود که وزیرخارجه عربستان سعودی از گروه های مسلح بی مسئولیت و تروریستها حمایت می کرد و می گفت اگر نظر ما تامین نشود به حمایتهای خود از تروریستها ادامه می دهیم. آنها دیشبش، هماهنگ کرده بودند که عربستان سعودی مسئول جمع کردن معارضه سوریه است تا جایگزین اسد را از بین آنها پیدا کنند. چالش ما این بود که عربستان سعودی خود متهم اصلی است و نمی توان این مسئولیت را به عربستان داد. جان کری این حرف ما را تایید کرد. ولی بعد کمتر از 2 دقیقه بعد عادل جبیر را به گوشه سالن کشید و برگشت گفت توافق کردیم با عادل که این بند حذف شود. این را ما به عنوان دستاورد اعلام کردیم. سه روز بعد عربستان سعودی اعلام کرد نشست معارضه را در ریاض برگزار می کنیم. من به دمیسترا زنگ زدم گفتم چنین قراری نداشتیم. ایشان گفت من هم قبول ندارم. بعدا مشخص شد جان کری به عادل جبیر گفته این بند را حذف می کنیم تا ایران از پای میز مذاکره بلند نشود ولی تو برو هر کاری خواستی بکن و ما حمایت می کنیم. این نشان می دهد آمریکا فقط دنبال تضعیف محور مقاومت و حذف بشار اسد است و می خواهد منطقه ناامن باشد.


فشار آمریکا با روسیه با تحولات میدانی در حلب مرتبط است؟
هر زمان شرایط میدانی به نفع مردم سوریه شد و حتی به نفع معارضه سیاسی که معتقد به دموکراسی و تغییرات دموکراتیک هستند، شد، سعودی و برخی کشورها دیگر بازی را به هم می زنند و تلاش در تقویت مسلحین دارند. آمریکایی ها نیز یک کارت جدید روی میز می گذارند و می گویند باید اقدام سیاسی کنیم. خروجی اش را در کلان می بینیم متوجه می شویم آنها می گویند مذاکره به نفع بشار اسد است. از جمله مسایل در حلب، در لیست سیاه تروریستی سازمان ملل، داعش و النصره تروریست شمرده می شوند ولی در 6 ماه گذشته که مذاکرات جدی شد، شاهد این هستیم جبهه النصره بمباران نشد وقتی به آنها اعتراض می شد راحت می گفتند تفکیک النصره با سایر گروه های مسلح دشوار است. من یک بار به نماینده پوتین گفتم چرا سکوت می کنید؟ آنها پوشش معارض دارند ولی تروریستند. آقای باگدانف گفت اگرجبهه النصره را جزء تروریستها قرار دهیم مورد اعتراض عربستان سعودی قرار می گیریم و آنها تروریستهای دیگر را تقویت می کنند. بگذارید این گروه را نادیده بگیریم.

این در اصل تغییر نام النصره به گروه فتح الشام است و می خواهند بازی کنند؟
بله، در صحنه آمریکایی ها گفتند گروهی را به نام معارض معتدل آموزش داده ایم و مسلح کرده ایم تا در آینده سوریه نقش آفرینی کنند. جبهه النصره و دیگر تروریستها که 87 گروه فعال و حتی تا 200 گروه شمرده می شود و تا 300 نفر عضو فعال دارد، شناخته شده اند. بسیاری از اینها، فقط لباس و عنوان را تغییر داده اند. اسناد را که می بینید و به غربیها می دهید همین گروه معارض،در ادله عملیات کرده، مسئول لجستیک از داعش بوده، مسئول اطلاعات از النصره بوده و تیم عمل کننده یک گروه بوده که خود را معارض می نامند. استفاده پیچیده از تروریستها توسط بازیگران دیگر، برای مدیریت میدان توسط عربستان و آمریکا صورت می گیرد.


نقش مخرب عربستان در منطقه بدیهی است و برخی کشورها نیز عادی سازی روابط با اسراییل را در دستور کار قرار داده اند. اینها را چطور ارزیابی می کنید؟
مسایل منطقه مجموعه ای به هم پیوسته است. نمی توان تحولات سوریه، یمن، بحرین و حتی شمال آفریقا را جدای از هم تعریف کنید. در سالهای اخیر جبهه مقابل مقاومت، برای تثبیت رژیم صهیونیستی تلاش زیادی کرد. در اثناء بحران سوریه، لبنان در خلاء ریاست جمهوری و بحران امنیتی بود و بهترین فرصت برای حمله به غزه را داشتند. عملیات 51 روزه را در غزه دیدیم. آنها می گویند شرایط به هم ریخته منطقه از عراق تا داخل فلسطین اقتضا می کند به غزه حمله کنیم. متاسفانه عربستان سعودی نقش فعالی در این تحرکات اسراییل داشت. در زمان ملک عبداله سفرها به تل آویو مخفیانه بود. حاکمان جدید در عربستان از جنگ در یمن، اشغال نظامی بحرین، حادثه منا و مداخلات نظامی در سوریه و عراق نشان داد پرده ها را کنار زده اند. در علنی کردن بخشی ارتباطات خود را اسراییل را می بینیم. چند سال ارتباط پنهان امنیتی و تجاری امروز خود را عیان می کند. در دیداری که 6 ماه قبل از فوت سعود الفیصل با او داشتم، یکی از موضوعاتی که طرح کردم فلسطین بود. آقای سعود الفیصل حدود 15 دقیقه آنچنان صحبت کرد که من در دیدار با آقای سیدحسن نصرالله گفتم، آنچنان سعود الفیصل در حمایت از فلسطین صحبت کرد، احساس می کردم اسماعیل هنیه صحبت می کند. آرزو کردم یک ذره از آنچه ایشان می گفت را عمل می کرد. عملا می دیدیم در حمایت از اسراییل عمل می کند.
ما در یک مذاکره دیپلماتیک بودیم و ایشان باید بر علیه اسراییل حرف می زد، نمی خواستیم ملاقات را تلخ کنیم. او هم سعی کرد درباره فلسطین طوری حرف بزند که انگار عضو یک سازمان ضد اسراییلی است. اینها همه در حرف بود. در عمل همه چیز در نقطه مقابل است و رفتارهای سعودی دنبال تضعیف محور مقاومت است.


برخی تحرکات جدید علیه جمهوری اسلامی را از سوی سعودی ها می بینیم. از جمله ارتباط با مجاهدین خلق. ارزیابی شما چیست؟
ما در روابط رسمی ریاض و تهران سعی در مدیریت و خویشتن داری داشتیم. اما حقیقت این است سعودی ها بحران جدی در دوران خاندان حاکمه دارند. در سفرها به مصر همیشه با حسنین هیکل ملاقات می کردم. ایشان سه سال پیش پیش بینی کرد که بحران در درون خاندان حاکمه سعودی به وجود می آید. سعودی ها برای مدیریت این بحران، به محض اینکه ملک سلمان زمام امور را به دست گرفت شاهد حمله نظامی عربستان به یمن و خطای استراتژیک کرد. عربستان به یمن حمله کرد و می خواست شرایط کشورش را نظامی کند تا بحران های درون خاندان حاکمه را مخفی کنند. وقتی از یمن طرفی نبستند مسایل خود را به سمت جمهوری اسلامی ایران سوق دهند. با سعودی ها و دیگران ارتباط نزدیک داشتم. آنچه در ارتباط با اعدام شیخ نمر اتفاق افتاد، یک برنامه طراحی شده و تعمدی بود تا سطحی از واکنشها را داشته باشد. عربستان در اتفاقات بعد از جمله اتفاقات نادرست درباره سفارت عربستان را به صورت پنهانی مدیریت کرد. سعودی تلاش کرد بر این موج سوار شود. اقداماتی در نشست منافقین و علیه امنیت ملی ما نشان می دهند در سالهای اخیر بود ولی اخیرا تشدید شده. بخشی تصویرسازی از دشمن فرضی است تا بحران در خاندان حاکمه را پوشش دهند. حاکمان جدید عربستان رویکرد جدیدی ندارند ولی روش متفاوت دارند.


دیدار ابومازن با سرکرده منافقین را چطور ارزیابی می کنید؟
ابومازن بارها درخواست سفر به تهران را داشت. زمانی ایشان را در کویت دیدم و گلایه کرد چرا جمهوری اسلامی تعیین تاریخ نمی کند به تهران بیایم؟ به او گفتم از شما گلایه داریم. ما در اجلاس کویت برای کمک کردن به آوارگان سعودی داریم حرف می زنیم. شما به عنوان ابومازن رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین باید همه جا از مردم خودت حمایت کند. چه دلیلی دارد شما در اجلاس کویت، از حمله عربستان به یمن حمایت کردی؟ ایشان پاسخ روشنی نداشت ولی یکی سفرای او توجیه کرد که بالاخره شما می دانید عربستان با ما ارتباط دارد و از همه ابزارها از اتحادیه عرب گرفته تا کنفرانس اسلامی استفاده کرده تا به جمهوری اسلامی فشار بیاورد و اکنون نیز با کارت ابومازن دنبال اعمال فشار است. اگر سعودی ها درک درستی داشتند می دانستند نگاه جمهوری اسلامی به محور مقاومت و حفظ آن است تا امنیت منطقه و امنیت ملی جمهوری اسلامی تامین شود.


برخی می گویند اگر رفتارهای دیپلماتیک ما مقابل عربستان محکم بود آنها اینقدر جلو نمی آمدند؟
شرایط منطقه پیچیده است و ولیعهد دوم عربستان محمد بن سلمان بسیار جوان است. در یک گفتگو در مسکو و اروپا آنها نقل می کردند ماه اول جنگ یمن، آقای محمد بن سلمان با دو کشتی سلطنتی به سمت مونت کارلو برای ماه عسل با همسر چندم خود حرکت کرده بود. در یک کشتی فرماندهان عملیات علیه یمن بودند و در کشتی دیگر محل خوش گذرانی محمد بن سلمان بود. این مرد با رفتارهای جنون آمیز خود عملیات علیه یمن را اداره می کرد. یا در همان سفر مسکو مطلع شدم رئیس سرویس امنیتی وقت عربستان سفری را در روسیه داشته و در جلسه ای گفته شما در کنار ما برای سرنگونی بشار اسد کمک کنید و ما نیز این کار را برای شما می کنیم. آن مقام امنیتی به روسها می گوید ما مسلحین و گروه های تروریستی را از نقاط مختلف به کار می گیریم برای سرنگونی بشار. خیلی ساده لوحانه می گوید همه را در دمشق بمباران و نابود می کنیم. ببینید چه تفکرات بچه گانه برای منطقه تصمیم می گیریم. در ورای این خونریزیهای منطقه چه تفکراتی با پولهای بادآورده نفتی جریان دارد. جمهوری اسلامی ایران از صلح صحبت می کند و طرح ایران محور اصلی قطعنامه سازمان ملل قرار می گیرد. وقتی همه از جنگ صحبت می کند نشست گفتگوی معارضه و حکومت سوریه را در تهران برگزار می کند.

یعنی تحولات منطقه باعث می شود ما با عربستان برخورد جدی نکنیم؟
پیچیدگیهای منطقه زیاد است. عربستان عناصری از قدرت در اختیار دارد ولی صرفا قدرتش تخریبی است و قدرت ساماندهی ندارد. عربستان دچار چالشهای بسیار زیادی شده.


عراق را چطور می بینید؟ آیا ماجرای داعش در عراق امسال تمام می شود؟
شخصا درباره عراق خوشبینم. دولت و مردم و ارتش عراق در یک حرکت هماهنگ در مبارزه با تروریست عمل می کنند. یک نگرانی در عراق بازی آمریکایی ها است. آنها در سال 2011 مجبور شدند نیروهایشان را خارج کنند. اصلا اینطور نیست اوباما چون قول داده بود نیروهایش را خارج کرد. ایشان تمایل به نگهداری نیروهایش داشت. ولی با حضور مراجع مجبور شد از عراق خارج شود. الان به بهانه داعش دوباره دارد در عراق نیرو می آورد. از زمانی که سفارت عربستان در عراق باز شده اختلاف افکنی بین شیعه، سنی و کردها افزایش یافته. این اختلاف افکنی عقبه وسیعی دارد. همانطور که واقعا در سوریه مردم و رهبری سوریه و ارتش ایستادند، در عراق نیز اینطور است. هیلاری کلینتون در کتاب خاطراتش نوشته تمام ارزیابی ما این بود در کمتر از 3 ماه ارتش سوریه فرومیریزد. الان شاهدید بعد از گذشت 6 سال ارتش و رهبری سوریه محکم ایستاده اند. در عراق نیز ارتش و گروه های داوطلب مردم پیروزیهای زیادی به دست آورده اند و نشان می دهد شرایط به سمت بهتر شدن است ولی باید مراقب بازی آمریکا و مداخلات سعودی ها باشیم.


در یمن تحولات را چطور می بینید؟
سعودی بعد از گذشت 16 ماه از تجاوز نظامی چاره ای جز تن دادن به راهکار سیاسی ندارند. سعودی از ابتدا می خواست انصارالله را از صحنه روزگار پاک کند. اما الان مهمترین گروه طرف مذاکره با ریاض، انصارالله است که منطقی ترین رفتار را دارد. مذاکرات پیش نرفته، خیلی محترمانه هر دو طرف در زندانی در کویت حضور دارند. افت و خیز زیاد بوده. مطلوب سعودی هاست انصارلله از پایتخت عقب نشینی کند و سلاح سنگین را تحویل دهد. سعودی برنامه قوی برای تصرف صنعا داشت و آمریکاییها نیز صراحتا گفتند حمایت اطلاعاتی و لجستیکی از نیروی هوای سعودی می کنند. با این وجود نتوانستند انصارلله را نابود یا از پایتخت دور کنند. حتی در تعز و برخی مناطق نیز صحنه را از گروه های سیاسی خالی نکردند. الان دنبال خلع سلاح انصارالله هستند و می خواهند یک جشن صوری و معنوی در مکه بگیرند و اعلام کنند قدرت به صورت مسالمت امیز منتقل شده. باید دید در یک هفته آینده دید چه اتفاقی می افتد. سعودی ها باید تصمیم بگیرند می خواهند یمن را به عنوان یک تهدید ببینند یا واقعیت سیاسی یمن را دید. تا الان سعودی ها نشان دادند هیجان، احساسات و غرور و هزینه کردن به عقلانیت آنها غالب است.


در بحرین اوضاع را چطور می بینید؟ ظاهرا حکومت آل خلیفه خیلی دنبال خشونت است؟
مقامات بحرین می خواهند نشان دهند اوضاع عادی است ولی تصمیمات آنها نشان می دهد فضای بین حکومت و مردم دچار فاصله زیاد شده. دستگیری شیخ علی سلمان که مطالبات حداقلی را دنبال می کرد و از خشونت دوری داشت، نشان دهنده اوج بحران است. لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم نشان می دهد این بحران تداوم دارد که این تصمیمات نابخردانه را می گیرند. تا زمانی که مداخلات امنیتی و نظامی سعودی در بحرین خاتمه نیابد و گفتگوی فراگیر در بحرین شکل نگیرد تصور آرام شدن بحرین دشوار است و اقدامات حکومت خطرتشدید رفتارهای خشونت آمیز را افزایش داده.